1988 - Nadżib Mahfuz

NADŻIB MAHFUZ (1988)




KTO:
prozaik
NARODOWOŚĆ:
egipska
URODZONY:
1912, Kair
ZMARŁ:
alive in 1993
DZIEŁA:
"Chan al-Chalili" (1946) - powieść historyczna
"Złodziej i psy" (1956-57) - powieść
"Trylogia" kairska:
"Bajna-al-Kastajani" - powieść
"Kasr-a-Szauk" - powieść
"Al SukkanJa" - powieść
"Dzieci naszej ulicy" (1959) - powieść

Z UZASADNIENIA NAGRODY:
Otrzymał ją za trylogię "kairską".

FAKTY Z ŻYCIORYSU:
Nadżib Mahfuz wychował się w kairskiej dzielnicy ubogich. W szkole Koranu studiował Świętą Księgę muzułmanów. Jej poetyka - jak stwierdzi potem - ukształtowała jego język literacki. Pisarzem postanowił zostać po przeczytaniu przygodowej książki Riddera Haggarda "Kopalnie króla Salomona". Podczas studiów filozoficznych na uniwersytecie króla Fauda w Kairze zetknął się bliżej z kulturą europejską. Zainteresowała go zwłaszcza twórczość Prousta, Faulknera i Joyce'a oraz żywy w literaturze cywilizacji chrześcijańskiej problem relacji między wiarą a rozumem. Pierwsze kroki literackie stawiał w 1938 r. jako tłumacz utworów pisarzy angielskich. Po raz pierwszy zyskał rozgłos w Egipcie po opublikowaniu w 1946 r. powieści historycznej "Chan al-Chalili".

Całe życie i twórczość Mahfuza związane są z Kairem; pisarz źle znosi nawet krótki wyjazd z miasta. Zakochany jest zwłaszcza w swojej dzielnicy, w której zna każdy kamień. Najbardziej lubi przebywać w obskurnych kawiarniach, gdzie w dzieciństwie słuchał o legendarnych bohaterach, których uczynił później postaciami swoich powieści. Jak sam twierdzi, jego proza jest taka jak Kair: dokumentalizm realisty przeplata się w niej z poetycznością baśniopisarza. Przez wiele lat Mahfuz pracował jako szef filmowej cenzury i felietonista największego dziennika kairskiego "Al-Ahram". Choć był wysokim urzędnikiem państwowym, opublikował powieść "Złodziej i psy", gdzie krytykował naserowski socjalizm w Egipcie. Największą sławę przyniosła mu opublikowana w latach 1956-57 trylogia, której poszczególne tomy mają za tytuły nazwy kairskich uliczek: "Bajna-al-Kastajani", "Kasr-a-Szauk" oraz "Al Sukkaria". W utworze tym, opartym na motywach autobiograficznych, pisarz przedstawił losy trzech pokoleń muzułmańskiej rodziny - od powstania nowoczesnego Egiptu w 1919 r. aż do rewolucji pułkownika Nasera - czyniąc jednocześnie ze starego Kairu, w którym rozgrywa się akcja powieści, "swoisty mikrokosmos, w którym przedstawia zasadniczy dramat współczesnego świata".

Najbardziej kontrowersyjnym utworem Mahfuza są "Dzieci naszej ulicy" (1959) - powieść o Bogu, Kainie, Ablu, Mojżeszu, Jezusie i Mahomecie, w której na końcu Bóg umiera, a nauka triumfuje. Została ona przez kairski uniwersytet AL-Ahzar uznana za bluźnierczą, a arabskie wydania drukowane są jedynie w Libanie i Jordanii. Emocje wokół książki podniosły się jeszcze raz 30 lat po opublikowaniu - w 1991 r. - w związku z zaostrzeniem się sytuacji politycznej na Bliskim Wschodzie. Islamski tygodnik "El-Nur" zaapelował do pisarza: "Zastanów się nad sobą i żałuj za grzechy", zaś kaznodzieja Abd-el-Rahman Sakr, wzywając Mahfuza do odbycia pokutniczej pielgrzymki do Mekki, wołał : "To wręcz niesłychane, że poczynaniom tego demona nie położono kresu". Inny islamski uczony Abd el-Dżalil Szalabi porównywał dzieła Egipcjanina do "Szatańskich wersetów" Salmana Rushdiego, za które na tego ostatniego wydano wyrok śmierci.

Pomimo ataków Mahfuz jest niezwykle popularny w krajach arabskich. Powszechnie uważa się go za ojca arabskiej powieści. Stworzył on najobszerniejsze w tym języku, współczesne dzieło prozatorskie, obejmujące 32 powieści, 14 tomów opowiadań oraz 30 scenariuszy filmowych. Jest pisarzem bardzo płodnym. Inny prozaik egipski, Yusuf Idris tak o nim mówi: "Jego dyscyplina wewnętrzna jest oszałamiająca. Pisywał codziennie przez 50 lat z wyjątkiem czwartków i piątków, kiedy to spotykał się z przyjaciółmi w kawiarniach odwiedzanych przez intelektualistów. Był uważnym słuchaczem, lecz sam mówił niewiele. Mahfuz tak strzegł życia prywatnego, że przez wiele lat nawet jego bliscy przyjaciele nie wiedzieli, gdzie mieszka i czy jest żonaty." Chociaż jego książki cieszyły się w krajach arabskich popularnością, zyski czerpały z nich głównie pirackie wydawnictwa z Libii i Syrii. Skromny fundusz Mahfuza podreperowało przyznanie mu w 1988 r. literackiej Nagrody Nobla, przede wszystkim za jego kairską "Trylogię". Na wieść o werdykcie jury twórca powiedział: "Gratuluję Egipcjaninom, że jeden z ich maluczkich zdobył wielką nagrodę". Część funduszy z honorarium pisarz przeznaczył na lecznictwo najuboższych. Profesor literatury arabskiej Robin Ostle z uniwersytetu w Oxfordzie mówi o nim: "To wielki gawędziarz. Jeden z największych gawędziarzy naszych czasów na swiecie - na tym polega sekret jego geniuszu. Jest wspaniałym humorystą..."

Nie ma plików w tym folderze