1915 - Romain Rolland

ROMAIN ROLLAND (1915)




KTO:
powieściopisasz, biograf i dramaturg
NARODOWOŚĆ:
francuska
URODZONY:
29 stycznia 1866 w Clamecy (departament Yonne
ZMARŁ:
30 grudnia 1914 w Vózelay (departament Yonne)
DZIEŁA:
"Tragedia wiary" - trylogia dramatyczna:
"Święty Ludwik" (1897)
"Aert" (1898)
"Triumf rozumu" (1899)
"Zwyciężeni" (1897)- dramat społeczny
"Teatr ludowy, szkic o estetyce teatru nowego" (1903) - manifest programowy
"Teatr rewolucji" - cykl dramatów historycznych:
"Wilki" (1898)
"Danton" (1900)
"14 Lipca" (1902)
"Żywoty sławnych mężów" - cykl dramatów biograficznych:
"Życie Beethovena" (1903)
Michał Anioł (1905)
Haendel (1910)
Lew Tołstoj (1911)
Gandhi (1924)
Ramalaishna (1929)
Vivekananda (1930)
Charles P~guy (1944)
"Jan Krzysztof" (1904-1912) - powieść rzeka (10 tomów: "Świt", "Poranek", "Młodzieniec", "Bunt", "Targowisko", "Antonina", "Dom", "Przyjaciółla", "Krzak gorejący", "Nowy dzień")
"Ponad zamętem" (1915) - zbiór tekstów antywojennych
"Colas Breugnon" (1919) - pastisz opowieści historycznej
"Pokój przez rewolucję" (1925) - zbiór artykułów
"Piętnaście lat walki 1919-1934" (1935) - zbiór artykułów
"Dusza zaczarowana" (1922-34) - cykl powieści (7 tomów)

Z UZASADNIENIA NAGRODY:
Otrzymał ją za "wielki idealizm utworów literackich, za współczucie i za umiłowanie prawdy, z którą opisuje on różne charaktery ludzkie".

FAKTY Z ŻYCIORYSU:
Romain Rolland urodził się w Clamecy na południu Francji w zamożnej rodzinie mieszczańskiej, która w 1880 r. przeprowadziła się do Paryża, aby zapewnić synowi solidne wykształcenie. Od najmłodszych lat Romain zdradzał nieprzeciętne zdolności muzyczne, grając na pianinie. W elitarnym liceum Louis-le-Grand, do którego uczęszczał m.in. razem z późniejszym wybitnym poetą katolickim Paulem Claudelem, młodzieniec przeżył kryzys duchowy i utracił wiarę. Za namową matki, która zawsze chciała aby został uczonym uniwersyteckim, zdecydował się na studia historyczne w Ecole Normale Supórieure, zakończone w 1889 r. Przez następne dwa lata Rolland przebywał na stypendium w Rzymie, gdzie pod wpływem lektur Szekspira oraz za namową sędziwej Malwidy von Weysenburg (swego czasu przyjaciółki Kossutha, Nietzschego i Wagnera) rozpoczął pisanie cyklu dramatów historycznych, których akcja rozgrywała się we włoskim Odrodzeniu, a bohaterem był przeważnie geniusz nie mogący znaleźć wspólnego języka z otaczającą go społecznością. Po krótkim pobycie we Francji Rolland w 1892 r. powrócił do Rzymu, gdzie zbierał materiał do swoich dwóch prac doktorskich: z muzykologii ("Historia opery w Europie przed Lullyim i Scarlattim") i historii sztuki ("Przyczyny upadku malarstwa włoskiego w XVI w."). W 1894 r. obronił pierwszy w historii Sorbony doktorat z dziedziny muzyki i objął wkrótce stworzoną specjalnie dla niego, katedrę muzykologii na tym uniwersytecie. Po uzyskaniu tytułu doktora historii sztuki wykładał również w Ecole Normale Supórieure.

Jego znajomość z katolickim poetą Charlesem Póguy, redaktorem "Cahiers de la Quinzaine" zaowocowała drukiem pierwszych utworów Rollanda na łamach tego czasopisma. Od najwcześniejszych lat twórczości pisarz przejawiał zamiłowanie w formie - do monumentalnych cykli, a w treści - do moralizatorstwa i dydaktyki. Obydwie te cechy połączyły się w jego trylogii dramatycznej "Tragedia wiary", składającej się ze sztuk: "Święty Ludwik" (1897), "Aert" (1898) i "Triumf rozumu" (1899). Napisał ją, by dodać Francuzom wiary, męstwa i nadziei, czyli cnót, których - zdaniem Rollanda - jego rodakom brakowało. Utwory te przeszły jednak bez echa, podobnie jak napisany pod wpływem Ibsena dramat społeczny "Zwyciężeni" (1897), a przyczyny swoich teatralnych niepowodzeń twórca wyjaśnił (zdaniem niektórych krytyków: zmistyfikował) w swoim manifeście programowym "Teatr ludowy, szkic o estetyce teatru nowego" (1903). Przeciwstawił się w nim modnym wówczas nurtom dekadenckim i materialistycznym, proponując w zamian stworzenie teatru, stawiającego sobie za cel wychowanie widza, najlepiej w oparciu o przykłady zaczerpnięte z historii. Ucieleśnieniem tych idei miał być zaplanowany z rozmachem cykl dramatów historycznych "Teatr rewolucji", nazywany przez Rollanda "dramatem narodu francuskiego". Do tej serii należą m.in. takie dramaty, jak: "Wilki" (1898), "Danton" (1900) czy " 14 Lipca" (1902), ale - pełne dydaktyzmu i patosu - powstały niemal nie zauważone. Z pobudek wychowawczych, aby pokazać ludziom wzory godne naśladowania, rozpoczął też pisanie swojego kolejnego wielkiego cyklu, tym razem biograficznego: "Żywoty sławnych mężów". Zapoczątkował go wydanym w 1903 r. "Życiem Beethovena". Następni sportretowani przez niego bohaterowie to: Michał Anioł (1905), Haendel (1910), Lew Tołstoj (1911), Gandhi (1924), Ramalaishna (1929), Vivekananda (1930) i Charles Póguy (1944).

Po zakończeniu pracy nad biografią Beethovena, rozczarowany nieco do tego gatunku literackiego, który nie był dość pojemny, by obok zachwytu nad osobowością mistrza pomieścić poglądy autora, Rolland rozpoczął pracę nad swą powieścią rzeką "Jan Krzysztof', której 10 tomów ("Świt", "Poranek", "Młodzieniec", "Bunt", "Targowisko", "Antonina", "Dom", "Przyjaciółla", "Krzak gorejący", "Nowy dzień") ukazywało się kolejno w latach 1904-12. Utwór ten, będący historią życia genialnego muzyka, którego wizerunek jest zdaniem krytyków syntezą Rollanda i Beethovena, przyniósł autorowi niezwykłą popularność, a w ślad za nią prestiżowe wyróżnienia: w 1913 r. Wielką Nagrodę Akademii Francuskiej, a w 1915 r. literacką Nagrodę Nobla. Pisarz otrzymał ją za "wielki idealizm utworów literackich, za współczucie i za umiłowanie prawdy, z którą opisuje on różne charaktery ludzkie". Z powodu trwania I wojny światowej, podczas której Rolland przebywał w Szwajcarii, ceremonia wręczenia nagrody nie odbyła się.

W roku 1915 pisarz opublikował zbiór antywojennych tekstów pt. "Ponad zamętem", w których nawoływał z pozycji humanistycznych do zaprzestania rozlewu krwi i potępiał tych przedwojennych pacyfistów, którzy w 1914 r. zmienili poglądy na militarystyczne. Po I wojnie światowej bardziej angażował się w działalność publiczną niż literacką. Podobnie jak wielu lewicowych intelektualistów francuskich sympatyzował wówczas z nowo powstałym państwem komunistycznym, Związkiem Radzieckim. Wyrazem jego poglądów były opublikowane w formie książkowej zbiory artykułów: "Pokój przez rewolucję" (1925) oraz "Piętnaście lat walki 1919-1934" (1935). W 1927 r. pisarz stanął na czele Międzynarodowego Komitetu Antyfaszystowskiego. Przeżywał wówczas okres zafascynowania indyjską myślą religijną oraz osobowością Gandhiego, któremu poświęcił biografię. Indyjski mąż stanu odwiedził go w 1931 r. w Szwajcarii, podobnie jak Rabindranath Tagore.

W dwudziestoleciu międzywojennym Rolland opublikował nowe utwory literackie, ale nie należą one do jego najwybitniejszych osiągnięć. W latach 1922-34 wydał siedem tomów kompletnie dziś zapomnianego cyklu powieści pt. "Dusza zaczarowana", który przez niektórych krytyków nazwany został "Piramidą pustosłowia". Kontynuował też swój wychowawczy "Teatr rewolucji", publikując nowe dramaty historyczne. Pisał również szkice, wspomnienia i teksty muzykologiczne. Podczas II wojny światowej z rozkazu rządu Vichy, który nie mógł darować mu jego prokomunistycznych sympatii, pisarz przebywał w areszcie domowym w Vózelay, gdzie pisał swój ostatni utwór - biografię Charlesa Póguy. Z zostawionych przez niego zapisków wynika, że porzucił w ostatnich latach życia swą nieugiętą dotychczas postawę pacyfistyczną i stał się zwolennikiem czynnej walki z Niemcami. Zmarł w 1944 r. na gruźlicę w wieku 78 lat. Zdaniem wielu znawców problemu większy wpływ na współczesnych wywierała osobowość Rollanda i jego idee niż książki, które pisał. Nawet biograf pisarza jest zdania, że przejdzie on do historii raczej jako działacz publiczny i obrońca praw człowieka niż jako twórca literatury; ze wszystkich jego utworów nie zostanie zapomniany przez potomnych nie "Jan Krzysztof', którego niegdysiejsza popularność wydaje nam się dzisiaj niezrozumiała, lecz "Colas Breugnon" (1919) - pełen renesansowego humoru pastisz opowieści historycznej.

Do czytania

Do słuchania

Nie ma plików w tym folderze