-
14950 -
4023 -
6612 -
8732
44983 plików
2035,38 GB
KTO:
dramaturg, powieściopisarz i nowelista
NARODOWOŚĆ:
włoska
URODZONY:
28 czerwca 1867, Agrygent (Sycylia)
ZMARŁ:
10 grudnia 1936, Rzym
DZIEŁA:
"Radosny Ból" (1899) - zbiór wierszy
"Elegie nadreńskie"
"Wykluczona" (1893) - powieść
"Romanse bez miłości" (1894) - zbiór nowel
"Pier Gudro" (1894) - poemat
"Epilog" (1897) - sztuka
"Nieboszczyk Maciej Pascal" (1905) - powieść
"Starzy i młodzi" (1907) - powieść
"Lumie di Sicilia" (1910) - dramat
"Kleszcze" (1910) - dramat
"Żeby wszystko było jak należy" (1920) - komedia
"Jak przedtem, lepiej niż przedtem" (1920) - dramat
"Sześć postaci scenicznych w poszukiwaniu autora" (1921) - sztuka
"Henryk IV" (1922) - dramat
"Jeden, nikt i sto tysięcy" (1924) - powieść
"Tak jest, jak się państwu zdaje" (1917) - dramat
"Każdy na swój sposób" (1924) - dramat
"Dziś wieczorem improwizujemy" (1929) - dramat
Z UZASADNIENIA NAGRODY:
Otrzymał ją za "twórczą śmiałość i wynalazczość w odrodzeniu sztuki dramaturgicznej i scenicznej".
FAKTY Z ŻYCIORYSU:
Luigi Pirandello urodził się w 1867 r. na Sycylii w domu zwanym "Villa del Caso" (Willa Przypadku), gdzie jego rodzina schroniła się w czasie epidemii cholery. Z czasem sam przemianuje nazwę domu, przestawiając zaledwie jedną literę, na "Villa del Caos" (Willa Chaosu), co bardziej odpowiadać będzie jego poglądom. Był synem garibaldczyka, właściciela kopalni siarki, Stefana Pirandella, któremu pomagał początkowo przy zarządzaniu przedsiębiorstwem. W 1889 r. opublikował pierwszy zbiór wierszy pt. "Radosny Ból", zawierający utwory pisane od 16 roku życia. Poezje jego przesycone były pesymizmem, głównie z powodu zerwanego narzeczeństwa z kuzynką Liną. W tym czasie Pirandello przeniósł się z uniwersytetu w Rzymie na uniwersytet w Bonn, gdzie dwa lata później uzyskał tytuł doktora za rozprawę o dialekcie okolic Agrygentu.
W Niemczech fascynował się filozofią Schopenhauera, tłumaczył "Elegie rzymskie" Goethego i wzorując się na nich napisał własne "Elegie nadreńskie". Wydał też drugi tomik poezji, zadedykowany niemieckiej studentce Jenny Schultz-Lander, w której się wówczas zakochał. Nie służył mu jednak klimat Nadrenii, porzucił więc posadę lektora i wrócił do Rzymu, gdzie szybko przyjęty został przez środowisko literackie i zadebiutował jako prozaik powieścią "Wykluczona" (1893). Rok później ożenił się z córką wspólnika swego ojca, Marią Antoniettą Portulano oraz opublikował zbiór nowel "Romanse bez miłości" i poemat "Pier Gudro". W 1897 r. rozpoczął pracę jako nauczyciel języka i literatury w żeńskiej szkole pedagogicznej, a w następnym roku założył wspólnie z przyjaciółmi czasopismo literackie "Ariel", w którym zamieścił swoją pierwszą sztukę pt. "Epilog", wystawioną dopiero po dwunastu latach jako "Kleszcze".
W 1903 r. osunięcie się ziemi zniszczyło kopalnię siarki, która stanowiła cały kapitał rodzinny. Wiadomość ta wpędziła żonę Pirandella w chorobę nerwową, która z czasem będzie się pogłębiać. Pozbawiony środków do życia pisarz musiał utrzymać ją i trójkę dzieci, głównie udzielając prywatnych lekcji i pisząc teksty dla czasopism. W tym czasie rozpoczął pracę nad powieścią "Nieboszczyk Maciej Pascal", której niemiecki przekład w 1905 r. przyniósł mu międzynarodową sławę. Ta ironiczna opowieść o człowieku, który upozorował własną śmierć, aby wyrwać się społecznym konwencjom (co zresztą, i tak mu się nie udało) była pierwszym utworem, w którym ujawniły się cechy tzw. "pirandellizmu". Naczelnym jego problemem była sprawa osobowości. Człowiek nie zna sam siebie i nie znają go inni - twierdzi Pirandello. Każdy z nas jest inny w różnych momentach swojego życia i każdy widzi go inaczej. Wszystkie te obrazy nie dają się zespolić w jedną całość czyli w ludzką tożsamość. Próby zdarcia masek, które przylegają do naszych twarzy, kończą się zawsze niepowodzeniem, gdyż człowiek nie może być sobą - osiąga ten cel tylko wtedy, gdy popada w szaleństwo.
W 1909 r. Pirandello wydał powieść "Starzy i młodzi", a rok później, za namową dyrektora "Teatro minimo" Nino Martoglio, zabrał się poważnie za działalność dramatopisarską i 9 grudnia 1910 r. zadebiutował w rzymskim Teatro Metastatio jednoaktówką "Lumie di Sicilia" oraz dramatem "Kleszcze". W latach następnych publikował sporo nowel, powieści i dramatów. Kiedy te ostatnie nie odniosły spodziewanych sukcesów, postanowił w 1916 r. zrezygnować z pracy dla teatru, ale za namową dyrektora Martoglio zmienił zdanie. Rok później spektakle Pirandella otrzymały wiele pozytywnych recenzji i pisarz ze zdwojoną energią zabrał się do pracy, często przerabiając swoje utwory prozaiczne na sceniczne. Nie było roku, by nie odbywała się kolejna premiera jego sztuki. W 1920 r. ogromnym powodzeniem cieszyła się jego komedia "Żeby wszystko było jak należy" oraz dramat "Jak przedtem, lepiej niż przedtem". 10 maja 1921 r. w Rzymie miała miejsce prapremiera "Sześciu postaci scenicznych w poszukiwaniu autora". Skończyła się ona kompletną klęską przedstawienia: widzowie tupali, gwizdali i krzyczeli "Bolszewik!". W roku następnym ten sam spektakl wystawiony w Londynie zapoczątkował międzynarodową karierę Pirandella-dramaturga. Ten programowy dla twórczości autora utwór opowiadał o niemożności wyrażenia w dziele sztuki istotnej treści przeżycia.
W 1922 r. odbyła się w Mediolanie prapremiera dramatu "Henryk IV", którą wielu krytyków uznało za najwybitniejsze dzieło sceniczne Pirandella. Z dnia na dzień dramaturg stał się coraz bardziej popularny i grywany niemal na całym świecie: w Brazylii, USA, Polsce, Japonii. Powstały adaptacje filmowe jego sztuk. W 1924 r. napisał swoją ostatnią powieść "Jeden, nikt i sto tysięcy". W 1925 r. Luigi Pirandello objął kierownictwo artystyczne nowopowstałego Teatro d'Arte di Roma, założonego m.in. przez jego syna Stefana. Zespół, wystawiając sztuki Ramuza, Jewreinowa, De Stefaniego, a przede wszystkim samego Pirandella, odniósł szereg głośnych sukcesów w Anglii, Francji, Niemczech, Argentynie i Brazylii. Szczególną popularnością cieszyły się jego dramaty: "Tak jest, jak się państwu zdaje" (1917), "Każdy na swój sposób" (1924) i "Dziś wieczorem improwizujemy" (1929). Aktorka Teatro d'Arte di Roma, Marta Abba stała się światową gwiazdą, a w 1930 r. Pirandello został zaproszony do Hollywood w związku z ekranizacją jego sztuki "Jaką mnie pragniesz" z Gretą Garbo w roli głównej.
To pasmo sukcesów uwieńczyła w 1934 r. literacka Nagroda Nobla przyznana dramaturgowi za "twórczą śmiałość i wynalazczość w odrodzeniu sztuki dramaturgicznej i scenicznej". Pirandello zmarł dwa lata później u szczytu sławy na zapalenie płuc. Zawsze apolityczny, w swoim testamencie - co wzbudziło wściekłość Mussoliniego - zakazał urządzania podczas pogrzebu jakichkolwiek manifestacji politycznych. Po śmierci sława Pirandella wcale się nie zmniejszyła, a jego twórczość wywarła silny wpływ na takich dramaturgów jak: Jean Anouilh, Jean-Paul Sartre, Samuel Beckett, Eugene Ionesco, Jean Genet, Eugene O'Neill, czy Harold Pinter. Wybitny krytyk teatru Martin Esslin porównywał rolę Pirandella w dramacie do tej którą w fizyce odegrał Albert Einstein. Inny krytyk, Giusseppe Padellaro pisał "Słowem, gdy pełni przerażenia odnosimy wrażenie, że nie istnieje ani prawda, fałsz, ani cnota, ani grzech, mamy na ustach przymiotnik "pirandellowski"; jest dowód, iż odkrywcą tego posępnego świata, przez którego mglistą gęstwinę nie przedrze się nigdy promień słońca, był Pirandello". Sam zainteresowany zastrzegał się natomiast, że "nigdy nie wziął na siebie żadnej odpowiedzialności filozoficznej zamierzając, zawsze i wyłącznie, uprawiać, wedle swych możliwości sztukę, a nie filozofię".
Nie ma plików w tym folderze
-
0 -
0 -
0 -
0
0 plików
0 KB