1923 - William Butler Yeats

WILLIAM BUTLER YEATS (1923)





KTO:
poeta i dramaturg
NARODOWOŚĆ:
irlandzka
URODZONY:
13 czerwca. 1865, Sandymount k. Dublina
ZMARŁ:
28 stycznia 1939, Roquebrune (Francja)
DZIEŁA:
"Wędrówki Osjana" (1889) - tomik poezji
"Poematy" (1895)
"Wizja" (1925)
"Bizancjum" - wiersz
"Odjazd z Bizancjum" - wiersz
"Wśród dzieci szkolnych" - wiersz

Z UZASADNIENIA NAGRODY:
Otrzymał ją za "uduchowioną twórczość poetycką, oddającą w najwyższej formie artystycznego ducha narodowego".

FAKTY Z ŻYCIORYSU:
John Butler Yeats był synem protestanckiego pastora i przygotowywany był do kariery adwokackiej. Został jednak malarzem i pragnął, aby tą samą drogą poszły jego dzieci. Marzenie to spełniło się tylko w odniesieniu do jego syna, Jacka Butlera, uznawanego powszechnie za najwybitniejszego malarza irlandzkiego XX w., natomiast inny z jego synów, William Butler, wybrał literaturę i - jak napisał po latach T. S. Eliot - był to "największy poeta naszych czasów". Urodzony w Irlandii William Butler Yeats swoje pierwsze nauki pobierał w Londynie. W 1880 r. Yeatsowie wrócili na Zieloną Wyspę, a młody William za namową ojca rozpoczął naukę w dublińskiej Metropolitain School of Art, którą porzuci po dwóch latach dla poezji.

Pierwsze swoje wiersze publikuje w 1885 r. w "Dublin University Review", pracując jednocześnie jako dziennikarz i krytyk literacki. W tym samym roku wstępuje do Dublińskiego Towarzystwa Alchemicznego. Fascynacja magią nie opuści go już do końca życia; znacznie później w Londynie zwiąże się z Towarzystwem Teozoficznym rosyjskiej emigrantki Madame Blavatsky, a potem z Bractwem Złotej Jutrzenki, założonym przez szwagra Bergsona, wolnomularza i jasnowidza MacGregora Mathersa. Magię uważał za działalność pokrewną poezji. W jednym z esejów pisał: "Czyż nie zdaje się, że poezja i muzyka powstały z dźwięków, jakie wydawali czarodzieje by pomóc wyobraźni, czarować, zaklinać, rzucać urok na siebie samego i na innych ?" W 1887 r. wyjeżdża do Londynu. Studiuje Blake'a, Swedenborga, Nietzschego. W 1889 r. wydaje swój pierwszy tomik poezji "Wędrówki Osjana", zawierający wiersze oparte na irlandzkich motywach ludowych i wierzeniach celtyckich. Tu przydaje mu się zainteresowanie magią, która jest stałym tematem podań i legend. W tymże roku zawiera Yeats znajomość z wybitną aktorką i irlandzką działaczką niepodległościową Maud Gonne - przez wiele lat adresatką jego miłosnych liryków. Dzięki niej trafia do środowiska irlandzkich intelektualistów, zaangażowanych w odrodzenie narodowych tradycji. Tacy twórcy jak Lady Gregory, George Moore czy John Millington Synge mieli ogromny wpływ na krystalizowanie się irlandzkiej świadomości narodowej. Przyjaźń i współpraca Yeatsa, zwłaszcza z tym ostatnim, zaowocowały zjawiskiem, które przeszło do historii literatury pod nazwą "romantyzmu celtyckiego". Literaturę irlandzką sprzed czasów Yeatsa zwykło nazywać się "pękniętym lusterkiem służącej" (sformułowanie użyte przez Jamesa Joyce'a w '"Ulissesie"), gdyż była ona nieudolna i wtórna wobec literatury angielskiej. Zależność kulturową powiększał fakt nieznajomości przez wykształconych Irlandczyków ojczystej mowy - języka gaelickiego. Sam Yeats pisał: "gaelicki jest moim językiem narodowym, ale nie jest moją mową ojczystą". Literatura irlandzka, jeśli chciała wyrazić swoją autonomiczność, a nie mogła posługiwać się rodzinnym językiem, musiała sięgnąć po inne środki. Okazały się nimi tradycje celtyckie i folklor irlandzki. Odzwierciedlają to najpełniej "Poematy" Yeatsa z roku 1895.

Prócz poezji interesuje go twórczość dramatyczna. W 1899 r. pod patronatem Lady Gregory zakłada Irish Literary Theatre, a w 1904 r. zostaje dyrektorem Abbey Theatre w Dublinie. Pisze w tym czasie około trzydziestu sztuk, które służyć miały odrodzeniu narodowemu Irlandczyków. Dzięki dramatom, zwłaszcza utworom poetyckim, które z czasem stają się coraz bardziej nasycone wizjonerstwem, ezoteryką i bogatą metaforyką, Yeats zdobywa ogromną popularność, zwłaszcza w krajach anglojęzycznych. Młody poeta Ezra Pound poczytuje sobie za zaszczyt sekretarzować mu. Powstanie irlandzkie 1916 r. zastaje Yeatsa w Londynie. Jak pisze jeden z biografów: "heroizm i ofiarność powstańców wywarły na nim ogromne wrażenie, jednakże poeta zaszokowany był okrucieństwem i ograniczonością tych, którzy występowali w imieniu Irlandii". Z tego powodu stoi na uboczu wydarzeń politycznych, co nie przeszkadza mu po wojnie i utworzeniu niepodległego państwa irlandzkiego być przez kilka lat senatorem.

W 1923 r. William Butler Yeats otrzymuje literacką Nagrodę Nobla za "uduchowioną twórczość poetycką, oddającą w najwyższej formie artystycznego ducha narodowego". W swym odczycie noblowskim Yeats podkreśla, że źródłem natchnienia był dla niego zawsze świat irlandzkiego chłopa: "Nagle odkrył się przed nami stary świat ze swoją niedościgłą fantazją i zamiłowaniem do zajmujących historii, silnych mężczyzn i pięknych kobiet". Młoda Angielka Georgie Lees, z którą ożenił się w 1917 r., pomaga mu w 1925 r. napisać "Wizję", mistyczną interpretację ludzkiego wnętrza i historii. Opromieniony wielką sławą i podróżujący po Europie poeta wchodzi w najdojrzalszy okres swojej twórczości. Powstają wówczas jego głośne wiersze: "Bizancjum", "Odjazd z Bizancjum" czy "Wśród dzieci szkolnych". Są one koronacją wypracowanej przez Yeatsa "teorii przeciwieństw", w myśl której utwory budowane są na zasadzie antynomii: duchowość - materialność, przemijalność - wieczność, a przede wszystkim młodość - starość.

Pod koniec życia poeta wydaje się być pogodzony ze starością: widzi w niej mądrość i dojrzałość. Pomimo wielu rozczarowań, tak osobistych (rozstanie z Maud Gonne), jak i publicznych (niepodległa Irlandia nie spełnia jego oczekiwań), zachowuje spokój godny stoika i kontemplatora dzieł sztuki, dla którego niedościgłym ideałem jest Bizancjum. W roku 1939 ucieka przed ostrą zimą na francuską Riwierę. Tam w wieku 74 lat niespodziewanie umiera po krótkiej chorobie. Dopiero w 1948 r. jego zwłoki - zgodnie z życzeniem zawartym w wierszu "Pod Ben Bulbenem" - spoczną w irlandzkiej ziemi.

Do czytania

Do słuchania

Nie ma plików w tym folderze