Ziemia obiecana (1974)

Film fabularny
Produkcja: Polska
Rok produkcji: 1974
Premiera: 1975. 02. 21
Gatunek: Film historyczny, Film obyczajowy
Dane techniczne: Barwny. Metraż: 35 mm. : 4632 m. 70 mm. : 6120 m. 179 min.
Plenery: Cieszyn, Łódź (Księży Młyn, ul. Moniuszki, park Źródliska, kino "Polonia", pałac Scheiblera na Placu Zwycięstwa (obecne Muzeum Kinematografii), fabryka i pałac Poznańskiego przy ul. Ogrodowej, fabryka Scheiblera ("Uniontex") przy ul. Tymienieckiego, Pałac Poznańskiego (dzisiejszy budynek Akademii Muzycznej) przy ul. Gdańskiej 32), Pabianice, Bielsko, Wrocław (ZOO).
Okres zdjęciowy: 15 lutego - 8 czerwca 1974. Budżet filmu: 31,3 mln zł.

9 października 2000 odbyła się w Teatrze Wielkim w Warszawie premiera nowej wersji filmu. W stosunku do pierwowzoru była krótsza o ok. 30 min. Zmieniona została kolejność niektórych scen filmu, pojawią się także sceny znane z serialu tv, których nie było w pierwotnej wersji filmu (montażu dokonali Andrzej Wajda i Halina Prugar-Ketling). Nowa taśma eksploatacyjna wykonana została na taśmie Kodaka (poprzednia była na ORWO), a dźwięk przygotowany został w systemie Dolby Digital Stereo (prace, które doprowadziły do tego celu, wykonali m.in. specjaliści z warszawskiego studia Sonoria: Małgorzata Przedpełska-Bieniek, Grzegorz Lindemann, Jacek Kuśmierczyk, Andrzej Andruszkiewicz i Ewa Guziołek ze Studia Eksperymentalnego Polskiego Radia, zaproszona przez Sonorię w charakterze konsultantki; w pracach uczestniczyli także: Krzysztof Wodziński, z którym ściśle współpracował Robert Buczkowski; brakujące efekty synchroniczne stworzył Henryk Zastróżny; końcowego zgrania nowego dźwięku dokonał Marek Wronko). Za restaurację obrazu (korektę barwną) odpowiedzialny był Witold Sobociński przy współpracy Ewy Chudzik z Zakładu Obróbki Taśmy Filmowej WFDiF.
Oto wypowiedź Andrzeja Wajdy na temat zmian wprowadzonych do nowej wersji filmu: "Patrząc na "Ziemię obiecaną" po 25 latach i proponując widzom jej nową wersję, wprowadziłem trzy zasadnicze zmiany. Najważniejsza zmiana polegała na przeniesieniu całej sekwencji, rozgrywającej się we dworze w Kurowie, z prologu do drugiej części filmu. Sekwencja ta otwierała pierwszą wersję "Ziemi obiecanej", gdyż wtedy jako adaptatorowi powieści Reymonta, wydawało mi się, że muszę najpierw pokazać świat, z którego wywodzili się romantyczni bohaterowie moich wcześniejszych filmów. Świat sielski, z polskim dworem, w którym mieszka - i ciągle żyje szlachecką przeszłością - ojciec Karola Borowieckiego. Dopiero później ujawniałem widzom, że o dziwo z tego świata wywodzi się również Karol: człowiek o zdecydowanym charakterze i silnej woli działania, prawdziwy Lodzermensch.
Dziś, ćwierć wieku później, widzę to zupełnie inaczej. Uważam, że prawdziwym początkiem filmu "Ziemia obiecana" jest modlitwa: Niemca, Żydów i Polaka. Ważne, że ten początek ma miejsce w Łodzi, bo jest to także film o tym mieście. Co dziwniejsze, różni ludzie, których informowałem, że w nowej wersji "Ziemi obiecanej" przesuwam Kurów, a film zaczynam od modlitwy i Łodzi, mówiło mi ze zdziwieniem, że ich zdaniem on zawsze tak się zaczynał. Czyli, że - niezależnie od stanu faktycznego - tak go zapamiętali. I nowa wersja to uwzględnia. Borowieckiego poznajemy jako człowieka bezwzględnego, nierzadko postępującego brutalnie, a w dalszej kolejności zobaczymy, jakie są jego prawdziwe korzenie. Zderzenie "potwora" z łagodnością świata jego dzieciństwa jest uderzające. Takie rozwiązanie wydaje mi się ciekawsze, bliższe dzisiejszemu pojmowaniu dramaturgii filmowej i samej powieści Reymonta.
Druga zmiana polega na skróceniu całości. "Ziemia obiecana" została zmontowana, jak każdy film, zaraz po nakręceniu. Wtedy, 25 lat temu, znalazło się w niej wiele ujęć zrealizowanych z wielkim nakładem pracy całej ekipy i aktorów. Było dla mnie oczywiste, że ujęcia te powinny wejść do filmu, gdyż oddawały nasz trud. Także z kilku innych względów wydawały mi się one wówczas istotne. Po latach obejrzałem je chłodnym okiem i doszedłem do wniosku, że "Ziemia obiecana" może się bez nich obejść. Innymi słowy, może zostać skrócona, przy czym skróty - co ważne - nie naruszą żadnego z wątków opowieści.
Trzecia zmiana dotyczy przeniesienia do nowej wersji kinowej jednej sceny z wersji telewizyjnej. Otóż kiedy pracowałem nad scenariuszem "Ziemi obiecanej", bardzo mnie poruszyło, że Reymont - opisując Łódź jako siedlisko bezlitosnego wyzysku, pogoni za pieniądzem, którą ukazał ironicznie, w krzywym zwierciadle - umieścił scenę jakby z innego świata. W scenie tej kilku fabrycznych urzędników i pracowników kantorów schodzi się w jakiejś piwnicy, gdzie wspólnie muzykują, grając utwory klasyczne. Okazuje się zatem, że ci ludzie, zdawałoby się - pochłonięci wyłącznie finansami, mają jednak jakieś potrzeby duchowe, tłamszone na co dzień przez tę gwałtowną chęć dorobienia się, przez ten przyspieszony rytm życia. Wydaje mi się, że ta scena rzuca nowe światło nie tylko na tych ludzi, ale również na samą Łódź, która potem, w latach międzywojennych, stała się miastem artystów. Początkowo włączyłem ów koncert tylko do serialu telewizyjnego. Obecnie przenoszę go do wersji kinowej." (wykorzystano tekst z materiałów dystrybutora)

Młody inżynier Karol Borowiecki pracuje w fabryce Bucholca jako główny inżynier, marząc o założeniu własnej fabryki, podobnie jak jego przyjaciele - Moryc Welt, młody pośrednik i Maks Baum, syn właściciela starej, podupadającej tkalni. Na wieczornym przedstawieniu w teatrze Karol odnawia znajomość z piękną żoną bogatego fabrykanta, Lucy Zuckerową i udaje mu się wyciągnąć od niej tajemnice depeszy, która zbulwersowała najpotężniejszych rekinów łódzkiego przemysłu: wkrótce mają zostać podniesione cła na bawełnę. Trzej przyjaciele łączą swe kapitały i Moryc wyjeżdża do Hamburga, by kupić jak największy transport surowca; po jego sprzedaży będą mieli kapitał zakładowy na budowę fabryki. Inicjatywa Borowieckiego napotyka na zorganizowany opór środowiska fabrykantów łódzkich, obawiających się konkurencji polskiej firmy, mogącej liczyć na automatyczne poparcie w całym kraju. Borowieckiemu zamyka się kredyt, odmawia sprzedaży maszyn. Karol musi sprzedać rodzinny majątek w pobliżu Łodzi, który kupuje dawny fornal wzbogacony na dostawach do Łodzi. Ojciec Karola, ziemianin w dawnym stylu nie pojmujący nowych czasów, wraz z mieszkającą w jego dworku Anką, narzeczoną Borowieckiego, przenoszą się do Łodzi. Fabrykę udaje się dokończyć, jednak na uroczystym poświęceniu odwiedza Borowieckiego stary Zucker, który dowiedział się o romansie żony z Karolem. Mimo zapewnień o bezpodstawności oskarżeń, stary fabrykant nie wydaje się przekonany. Wkrótce Lucy wyjeżdża do Berlina, Karol potajemnie jej towarzyszy. Po drodze odbiera w pociągu telegram z wieścią o pożarze fabryki. Tej samej nocy umiera ojciec Karola. Fabryka była nieubezpieczona, przyjaciele są zrujnowani. Jedynym wyjściem stanie się zerwanie z Anką i ślub z Madą Muller, córką niemieckiego milionera. Borowiecki osiąga swój cel, staje się wielkim rekinem przemysłu, jednak płaci za to całkowitą rezygnacją z dawnych ideałów i marzeń młodości.

Obsada aktorska: Daniel Olbrychski (Borowiecki Karol), Wojciech Pszoniak (Welt Moryc), Andrzej Seweryn (Baum Maks), Kalina Jędrusik (Lucy Zuckerowa), Anna Nehrebecka (Anka), Bożena Dykiel (Mada Muller), Andrzej Szalawski (Herman Buchholz), Stanisław Igar (Grunspan), Franciszek Pieczka (Muller), Kazimierz Opaliński (ojciec Maksa), Andrzej Łapicki (Trawiński), Wojciech Siemion (Wilczek), Tadeusz Białoszczyński (ojciec Karola), Zbigniew Zapasiewicz (Kessler), Jerzy Nowak (Zucker), Piotr Fronczewski (Horn), Jerzy Zelnik (Stein), Maciej Góraj (Adam Malinowski, brat Zośki), Grażyna Michalska (Zośka Malinowska), Włodzimierz Boruński (Halpern), Danuta Wodyńska (Mullerowa), Marian Glinka (Wilhelm Muller, brat Mady), Jadwiga Andrzejewska (Buchholzowa), Aleksander Dzwonkowski (ksiądz Szymon), Kazimierz Wichniarz (Zajączkowski), Zdzisław Kuźniar (Kaczmarek, nabywca Kurowa), Halina Gryglaszewska (Malinowska, matka Zośki), Jerzy Obłamski (Malinowski, ojciec Zośki), Marek Walczewski (Bum-Bum), Lidia Korsakówna (wdowa), Emilia Krakowska (Gitla), Bernard Ładysz (kupiec rosyjski), Bogusław Sochnacki (Grosgluck), Bohdana Majda (Grosgluckowa), Kazimierz Kaczor (Kipman), Teodor Gendera (Endelman), Jerzy Przybylski (lekarz Buchholza), Mieczysław Waśkowski (August, służący Buchholza), Jan Paweł Kruk (Mateusz, służący Borowieckiego), Alicja Sobieraj (służąca Anki), Krzysztof Majchrzak (Socha, chłop z Kurowa), Janina Grzegorczyk (Sochowa, chłopka z Kurowa), Janina Tur-Kiryłow (śpiewaczka w teatrze), Ryszard Bromowicz (śpiewak w teatrze), Witold Dederko (stary farbiarz), Tomasz Lengren (majster Kesslera), Jerzy Braszka (inżynier; nie występuje w czołówce), Antoni Byszewski (stangret; nie występuje w czołówce), Mariola Kukuła (w scenie łóżkowej z Andrzejem Sewerynem; nie występuje w czołówce), Jerzy Stasiuk (widz w teatrze; nie występuje w czołówce), Lena Wilczyńska (Edelmanowa; nie występuje w czołówce), Zofia Wilczyńska (Grunspanowa; nie występuje w czołówce), Andrzej Wohl (kancelista; nie występuje w czołówce)
Obsada dubbingu: Bolesław Płotnicki (Malinowski, rola Jerzego Obłamskiego; nie występuje w czołówce)

Nie ma plików w tym folderze