1979 - Odyseas Elitis

ODYSEAS ELITIS (1979)



KTO:
poeta
NARODOWOŚĆ:
grecka
URODZONY:
2 listopada 1911, Heraklion - Kreta
ZMARŁ:
1996
DZIEŁA:
"Orientacje" (1939) - tomik poezji
"Król słońca" (1943) - tomik poezji
"Heroiczna i elegijna pieśń na cześć podporucznika zaginionego w kampanii albańskiej" (1943) - poemat
"Sześć i jedna dla nieba" (1960) - tomik poezji
"Król-Słońce" (1971) - tomik poezji
"Drzewo swiatła i czternasta piękność" (1971) - tomik poezji
"Maria Nefeli" (1978) - poemat

Z UZASADNIENIA NAGRODY:
Otrzymał ją za "twórczość poetycką, która w nurcie greckiej tradycji z odczuwalną siłą i intelektualną precyzją maluje walkę człowieka o wolność i niezależność".

FAKTY Z ŻYCIORYSU:
Odyseas Alepudelis urodził się na Krecie w rodzinie bogatego fabrykanta mydła rodem z Lesbos. Kiedy skończył sześć lat, rodzina opuściła wyspę i udała się do Aten, gdzie ukończył szkołę podstawową i średnią. W latach 1930-35 studiował prawo, ale dyplomu magistra nie uzyskał. Zafascynowany poezją surrealistów, sam zaczął pisać wiersze, rezygnując ze swojego prawdziwego nazwiska, zbyt znanego w kręgach biznesu, i przybierając pseudonim literacki Elitis. Rdzeń tego słowa etymologowie wyprowadzają od greckich wyrazów oznaczających nadzieję, Helenę (uosobienie piękna w "Iliadzie") lub po prostu Helladę, czyli Grecję, przyrostek natomiast oznacza greckie obywatelstwo. W Atenach Elitis zaprzyjaźnił się ze znanym surrealistą Andreasem Embirikosem, którego wykładów słuchał podczas ostatniego roku studiów. Dzięki niemu związał się ze środowiskiem młodych poetów, zgrupowanych wokół czasopisma "Nowy Przegląd Literacki", z którym współpracował ściśle m.in. Jorgos Seferis. Twórcy ci walczyli o zastosowanie literaturze żywego języka greckiego, tzw. "dimotiki", występując przeciw sztucznie archaizowanej i ich zdaniem martwej - odmianie języka pisanego tzw. "katharewusa", która miała wówczas powszechne zastosowanie w podręcznikach szkolnych, oficjalnych dokumentach i w literaturze.

Właśnie w "Nowym Przeglądzie Literackim" Elitis opublikował w 1935 r. swoje pierwsze wiersze, nie będące - w odróżnieniu od poezji jego kolegów - utworami surrealistycznymi. Jak sam pisał: "Nie byłem nigdy ortodoksyjnym surrealistą. Surrealizm był tylko szkołą poezji, której celem jawiło się duchowe zdrowie, i która przeciwstawiała się modnym wówczas na Zachodzie nurtom racjonalistycznym". W 1939 r. poeta opublikował swój pierwszy tomik poetycki "Orientacje", w którym sławił świat młodości, radości i zdrowia. Pogodę ducha i nasycone swiatłem obrazy czerpał ze wspomnień z dzieciństwa na Krecie, wyspie słońca. Sławę lirycznego piewcy ekstazy istnienia potwierdził kolejny tomik "Król słońca" z 1943 r. Poeta sięgał w nim do antycznych wzorców poetyckich, które nakazywały ówczesnym twórcom dążyć do przedstawienia świata doskonałego. Kiedy w 1940 r. faszystowskie Włochy zaatakowały Grecję, Elitis służył w armii w stopniu podporucznika. W 1943 r. ukazał się jego poemat "Heroiczna i elegijna pieśń na cześć podporucznika zaginionego w kampanii albańskiej". Utwór ten szybko stał się tekstem pokoleniowym generacji walczącej z okupantem.

Po wojnie Elitis pracował w Narodowym Instytucie Radiofonii i pisywał teksty literackie do gazet. W latach 1948-52 studiował literaturę na Sorbonie w Paryżu i zamieszczał teksty o sztuce w czasopiśmie "Verve". Z tego okresu datuje się jego znajomość z takimi malarzami jak Pablo Picasso, Henri Matisse czy Alberto Giacometii. Po powrocie z Francji poeta znów podjął pracę w Instytucie Radiofonii. W latach 1948-59 pisał autobiografię duchową "Godnie jest", wzorowaną na mszy greckiej cerkwi prawosławnej i przeplatającą poezję z prozą. Rok później wydał zbiór wierszy "Sześć i jedna dla nieba" i jako pierwszy poeta w historii uhonorowany został Nagrodą Narodową Grecji, a w 1965 r. Orderem Feniksa. Lata 1965-68 przepracował na stanowisku administracyjnym w Teatrze Narodowym, a w 1968 r. na znak protestu przeciw rządom junty w Grecji wyjechał na dwa lata do Francji. Wiersze napisane w tym okresie wydał w dwóch tomikach z 1971 r. "Król- Słońce" oraz "Drzewo swiatła i czternasta piękność".

W 1978 r. opublikował pisany przez wiele lat poemat "Maria Nefeli", będący dynamicznym kolażem poetyckim zawierającym monologi przedstawicielki pokolenia radykalistów. Poeta, choć sam w podeszłym wieku, znakomicie ukazał tragizm i śmieszność, wielkość i pospolitość o wiele młodszej od niego generacji, której reprezentantką jest bohaterka. Ten właśnie poemat spowodował, że w 1979 r. Odyseas Elitis uhonorowany został literacką Nagrodą Nobla za "twórczość poetycką, która w nurcie greckiej tradycji z odczuwalną siłą i intelektualną precyzją maluje walkę człowieka o wolność i niezależność". Sam laureat powiedział podczas ceremonii w Sztokholmie, że jest to wyróżnienie dla całej greckiej tradycji i historii. Mottem twórczości Elitisa mogą być słowa skreślone przez niego jeszcze w 1943 r.: "Wielka poezja nie jest ani optymistyczna, ani pesymistyczna. Reprezentuje ona sobą trzeci stan ducha, w którym przeciwności te dosłownie przestają istnieć".

Do czytania

Nie ma plików w tym folderze