1963 - Jorgos Seferis

JORGOS SEFERIS (1963)




KTO:
poeta i eseista
NARODOWOŚĆ:
grecka
URODZONY:
29 lutego 1900, Smyrna (Anatolia)
ZMARŁ:
20 września 1971, Ateny
DZIEŁA:
"Zwroty" (1931) - tomik poetycki
"Cysterna" (1932) - tomik poetycki
"Legenda" (1936) - poemat
"Zeszyt do ćwiczeń 1928-1937" (1940) - tomik poetycki
"Dziennik okrętowy I" (1940) - tomik poetycki
"Dziennik okrętowy II" (1944) - tomik poetycki
"Drozd" (1947) - poemat
"Trzy poematy ezoteryczne" (1966)
"Dni" (1975-1978) - dzienniki (wydane pośmiertnie)

Z UZASADNIENIA NAGRODY:
Otrzymał ją za "wybitne utwory liryczne, oddające pokłon światu starożytnych Hellenów" Anders Ósterling stwierdza podczas ceremonii: "Poetyckich utworów Seferisa nie jest dużo, ale dzięki swej sile stylistycznej i ideowej odrębności, a także pięknu języka stały się symbolem wiecznego helleńskiego umiłowania życia".

FAKTY Z ŻYCIORYSU:
Jorgos Seferis (wł. Jorgos Seferiadis) urodził się na początku naszego wieku w Smyrnie, dzisiejszym Izmirze na terytorium Turcji, w rodzinie greckiego adwokata i córki właściciela ziemskiego. Od ojca, zarazem poety i tłumacza, przejął zamiłowanie do literatury i już w wieku trzynastu lat pisał pierwsze erotyki. Z domu wyniósł gorący patriotyzm; ojciec był bowiem greckim działaczem niepodległościowym i bliskim współpracownikiem lidera ruchu narodowowyzwoleńczego, Wenizelosa, który w 1909 r. został premierem Grecji. Po wybuchu I wojny światowej w obawie przed tureckimi represjami jego rodzina opuściła Smyrnę i wyjechała do Aten, gdzie młody Jorgos otrzymał w gimnazjum staranne wykształcenie klasyczne. Fascynowała go historia i kultura starożytnej Hellady, zwłaszcza poezja Homera; wiele czasu spędzał w muzeum archeologicznym i na Akropolu.

Kiedy w 1918 r. ojciec wyjechał do Paryża w celach naukowych, Jorgos podążył za nim i studiował na Sorbonie przez sześć lat prawo, przygotowując się do kariery dyplomatycznej. Zetknął się tam z poezją francuskich symbolistów i pod ich wpływem napisał kilka wierszy, opublikowanych w istniejącym krótko piśmie "Ołtarz". W 1922 r., w odpowiedzi na zajęcie Wysp Jońskich przez Greków, armia turecka zniszczyła Smyrnę, w której żyła mniejszość grecka. Wydarzenie to stało się punktem zwrotnym w życiu Seferisa: poczuł się pozbawiony ojczyzny i korzeni. Do Aten powrócił w 1925 r. po rocznych studiach w Londynie. W 1926 r. otrzymał posadę w Ministerstwie Spraw Zagranicznych Grecji. Pięć lat później wydał pierwszy tomik poetycki "Zwroty" w nakładzie zaledwie 150 egzemplarzy. Według krytyka literackiego Antonio Zachareasa tytuł zbioru adekwatny był do treści: tomik oznaczał punkt zwrotny w historii greckiej poezji. Seferis odszedł od zbytku retoryki, cechującego twórców w jego kraju, dążąc do maksymalnej kondensacji strofy i ekspresywności. Wiersze wyróżniały się złożonymi, wielostopniowymi rymami i nasycone były obrazowością przypominającą dokonania francuskich symbolistów.

Wkrótce po debiucie poeta wyjechał do Londynu w charakterze pomocnika greckiego konsula. Napisał kolejny zbiór wierszy pt. "Cysterna", opublikowany rok później w Atenach. W Anglii zafascynowała go twórczość Thomasa S. Eliota, a zwłaszcza jego ideał poezji bezosobowej i wizja rozczłonkowanego, fragmentarycznego świata. Ta wspólnota przekonań zaowocowała przekładem "Ziemi jałowej" na język grecki. Od 1935 r. Seferis współpracował z greckim czasopismem "Nowy przegląd literacki", które grupowało poetów o podobnych gustach artystycznych, a przede wszystkim przeświadczonych, że przyszłość literatury greckiej należy do języka "dimotiki". Przypomnieć należy, że panującym do tej pory niepodzielnie w literaturze tego kraju był język "katharewusa", czyli sztucznie archaizowana forma literackiej mowy, wykładana w szkołach i używana w oficjalnych dokumentach. Natomiast żywy język grecki, "dimotiki", używany na co dzień przez ogomną większość mieszkańców, był w literaturze upośledzony. Sytuacja zaczęła się zmieniać w II polowie XIX w. m.in. za sprawą pisarza i krytyka Emmanuela Roidisa, ale pełna rehabilitacja "dimotiki" nastąpiła dopiero w naszym stuleciu, głównie dzięki takim poetom jak Seferis, który udowodnił, że to nie "katharewusa", lecz "dimotiki" lepiej nadaje się do wyrażania stanów ducha. Jak stwierdził, brzmi po prostu bardziej naturalnie.

W 1936 r. ukazało się najwybitniejsze dzieło Seferisa, poemat "Legenda". W dwudziestu czterech częściach tego utworu przeszłość nieustannie miesza się z teraźniejszością, a współcześni wygnańcy i uchodźcy z tułaczami z "Odysei". Jak pisał angielski tłumacz Seferisa, Edmund Keeley: "mit nagle ożywa, antyczność i współczesność obrazują metaforę bez żadnej przesady czy sprzeczności". W latach 1936-38 jest konsulem w Albanii, a następnie attache prasowym greckiego MSZ. W 1940 r. wydaje dwa zbiory wierszy: "Zeszyt do ćwiczeń 1928-1937" oraz "Dziennik okrętowy I". Rok później żeni się z Marią Zannu. W tym samym roku hitlerowcy wkraczają do Grecji i Seferis razem z rządem emigruje, najpierw na Kretę, potem do Egiptu, Afryki Południowej i Włoch. W 1944 r. wydaje "Dziennik okrętowy II": zbiór wierszy napisany na emigracji. We wrześniu 1944 r. Seferis wraca do Aten. Podczas wojny domowej w Grecji jest bliskim współpracownikiem ówczesnego premiera, arcybiskupa Damaskinosa.

W 1947 r. wydaje swój drugi wielki poemat "Drozd". Tytuł oznacza nazwę zatopionego statku przy wyspie Patos, gdzie rok wcześniej Seferis spędzał lato. W 1948 r. poeta zostaje radcą ambasady w Ankarze. Długo nie może się zdecydować, czy pojechać do rodzinnej Smyrny, przemianowanej już wtedy na Izmir. Pisze w dzienniku: "Nie mam odwagi wracać, albowiem nikomu nie jest dane przebyć podobną podróż dwa razy". W końcu jedzie, ale wyjazd jest dla niego męką. Jak napisze w wierszu pt. "Na modłę J.S.": "Dokądkolwiek jadę, Grecja mnie rani". Zaś dla niego Grecja to przede wszystkim Anatolia - kraj lat dziecinnych i ziemia utracona.

W latach 1951-53 Seferis pracuje jako radca ambasady w Londynie, gdzie poznaje T.S. Eliota. Następne trzy lata spędza jako ambasador w Libanie, Syrii, Jordanii i Iraku. W latach 1956-57 jest przedstawicielem Grecji w ONZ, gdzie opowiada się za niepodległością Cypru. Przez rok kieruje w Atenach II wydziałem politycznym MSZ, a później udaje się do Anglii. Otrzymuje wówczas doktorat honoris causa uniwersytetu w Cambridge. Na ten okres datuje się szczyt jego sławy poetyckiej w Wielkiej Brytanii, głównie za sprawą tłumacza Edmunda Keeleya, który wspólnie z Phillipem Sherrardem wydał w 1961 r. antologię "Sześciu poetów współczesnej Grecji". Karierę dyplomatyczną kończy w 1962 r. i osiada w Atenach.

W 1963 r. Jorgos Seferis za "wybitne utwory liryczne, oddające pokłon światu starożytnych Hellenów" otrzymuje literacką Nagrodę Nobla. Członek jury, Anders Ósterling stwierdza podczas ceremonii: "Poetyckich utworów Seferisa nie jest dużo, ale dzięki swej sile stylistycznej i ideowej odrębności, a także pięknu języka stały się symbolem wiecznego helleńskiego umiłowania życia". W wykładzie noblowskim twórca powiedział: "Ważne jest dla mnie, że Szwedzi postanowili nagrodzić poetę, mimo, że ten poeta jest przedstawicielem małego narodu". W 1966 r. Seferis wydaje "Trzy poematy ezoteryczne". Dwa lata później jest pracownikiem naukowym na uniwersytecie w Pńnceton w USA. W 1969 r. wraca do Grecji, rządzonej przez juntę wojskową. Publicznie występuje przeciw dyktaturze, czym zdobywa sobie popularność wśród studentów. Jego pogrzeb w 1971 r. staje się demonstracją polityczną, podczas której młodzież krzyczy: "Wolności! Wolnych wyborów!". Pośmiertnie w latach 1975-78 ukazuje się pięć tomów jego dzienników pt. "Dni". Można w nich znaleźć następujący wpis: "Wszystko osiągnąłem sam, bez niczyjej pomocy. Mam pełną świadomość, że w naszych czasach poetę czeka nie sława, lecz zapomnienie. Ale nie oznacza to, że odstąpię od swoich przekonań. Nigdy".

Do czytania

Nie ma plików w tym folderze