1909 - Selma Lagerlof

SELMA LAGERLÖF (1909)




KTO:
powieściopisarka i nowelistka
NARODOWOŚĆ:
szwedzka
URODZONA:
20 listopada 1858 w Morbacka (Vermland)
ZMARŁA:
16 marca 1940 w Morbacka
DZIEŁA:
"Gösta Berling" (1891) - powieść
"Związki niewidzialne" (1894) - zbiór nowel
"Dziwy Antychrysta" (1898) - powieść
"Jeruzalem"(1901) - epos
"Legendy Chrystusowe" (1903)
"Skarby pana Arnego" (1904) - powieśc grozy
"Cudowna podróż" (1906) - powieść
"Dziewczynka z fermy na błotach" (1907) - powieść
"Ojczyzna Liljekrony" (1911) - powieść
"Cesarz Portugalii" (1914) - powieść psychologiczna
"Podrzutek" (1918) - powieść
"Pierścień generała" (1925) - powieść
"Charlotta Löwensköld" (1925) - powieść
"Anna Svard" (1928) - powieść

Z UZASADNIENIA NAGRODY:
Otrzymała ją "w hołdzie wielkiemu idealizmowi, błyskotliwej wyobraźni i duchowej przenikliwości, które wyróżniają jej utwory". Członek jury Klaus Annerstedt zauważył, iż łączy ona w swej twórczości "czystość i prostotę języka, piękno stylu i bogactwo wyobraźni z siłą etyczną i głębią uczuć religijnych".

FAKTY Z ŻYCIORYSU:
Selma Lagerlöf pochodziła z rodziny szlacheckiej, z którą spokrewnieni byli tacy szwedzcy pisarze jak Frtiding, Geijer czy Tegnér. Wychowywała się w rodzinnym dworku w Morbacka, z daleka od wielkich wydarzeń i głównych prądów epoki. W wieku trzech lat zachorowała na paraliż dziecięcy, z powodu którego przez rok nie mogła chodzić, a do końca życia kulała. Nie mogąc się bawić tak jak inne dziewczynki, pozostawała całe dnie pod opieką babci, która opowiadała jej podania o dawnych domach szlacheckich oraz sagi i legendy skandynawskie. Selma wyrastała w kulcie europejskiego i szwedzkiego romantyzmu, pisała wiersze i marzyła o tym, żeby zostać nauczycielką. W 1882 r. zakończyła seminarium nauczycielskie w Sztokholmie, by podjąć wkrótce pracę w gimnazjum żeńskim w Landskronie.



Swe pierwsze próby literackie ogłaszała w czasopismach literackich. W 1882 r. przeżyła podwójną stratę: najpierw zmarł jej ojciec, później rodzina z powodu długów zmuszona była sprzedać dworek w Morbacka. Pod wpływem tego drugiego wydarzenia Lagerlöf rozpoczęła pisanie powieści z myślą o tym, by oddać w niej klimat duchowy życia w dawnych dworkach. Pierwsze rozdziały utworu przesłała na konkurs literacki zorganizowany przez czasopismo "Idun". Nie dość, że zajęła pierwsze miejsce, to otrzymała jeszcze propozycję wydania książki. W ten sposób w 1891 r. pojawiła się powieść "Gösta Berling", łącząca realistyczną obserwację ze światem snu i baśni. Opowiadała ona o przygodach młodego pastora, pozbawionego urzędu na skutek niewłaściwego trybu życia. Romantyczna stylistyka i sięgnięcie do postaci bohatera byronicznego obce były panującemu wówczas w literaturze szwedzkiej naturalizmowi i początkowo utwór przyjęty został bardzo chłodno. Sytuacja zmieniła się dopiero po entuzjastycznej recenzji, jaką napisał na jego temat wybitny krytyk i myśliciel duński Georg Brandes. Dostrzegł on w powieści wyraz tendencji neoromantycznych w literaturze skandynawskiej, które zaowocowały powstaniem nowego kierunku - realizmu fantastycznego - którego Selma Lagerlöf okazała się główną przedstawicielką.



W 1894 r. wydała zbiór nowel "Związki niewidzialne", za który otrzymała stypendium od króla Oskara II, dzięki czemu mogła porzucić posadę nauczycielki i całkowicie poświęcić się pracy literackiej. W 1897 r. razem ze swoją przyjaciółką, pisarką Sophie Elkan, udała się w podróż na Sycylię, z której przywiozła materiał do wydanej rok później powieści "Dziwy Antychrysta", będącej zgrabną satyrą na socjalizm. Następnie w latach 1899-1900 wyjechała na Bliski Wschód, podążając tropem czterdziestu szwedzkich chłopów z prowincji Dalarna, którzy w 1896 r. wyemigrowali do Ziemi Świętej, by oczekiwać tam ponownego przyjścia Jezusa Chrystusa. Im właśnie poświęciła swój kolejny utwór, klasyczny epos "Jeruzalem"(1901). Wielką popularność, zwłaszcza w krajach katolickich, przyniosły pisarce wydane w 1903 r. "Legendy Chrystusowe", w których zawarła ona swoje, bliskie mistycyzmowi, poglądy na religię. Wielu czytelników zdobyła opublikowana rok później powieść grozy "Skarby pana Arnego". Dzięki honorariom z książek Lagerlöf w 1904 r. odkupić mogła swój dworek w Morbacka. W tym samym roku otrzymała Złoty Medal Akademii Szwedzkiej.



W 1906 r. ukazała się jej najpoczytniejsza książka, przeznaczona głównie dla dzieci: "Cudowna podróż". Zamierzona początkowo jako podręcznik do nauki geografii Szwecji, szybko przekształciła się w utrzymaną w duchu baśni ludowych powieść, gdzie realistyczne obserwacje przeplatają się ze zdarzeniami fantastycznymi. Podobną metodę pisarską Lagerlöf zastosowała w kolejnej powieści dla dzieci "Dziewczynka z fermy na błotach" (1907). W 1909 r. Selmę Lagerlöf wyróżniono literacką Nagrodą Nobla "w hołdzie wielkiemu idealizmowi, błyskotliwej wyobraźni i duchowej przenikliwości, które wyróżniają jej utwory". Członek jury Klaus Annerstedt zauważył, iż łączy ona w swej twórczości "czystość i prostotę języka, piękno stylu i bogactwo wyobraźni z siłą etyczną i głębią uczuć religijnych". Swój noblowski wykład pisarka wygłosiła w formie krótkiego fantastycznego opowiadania, w którym spotyka się ze swoim nieżyjącym ojcem i razem dyskutują o Nagrodzie Nobla.

W 1911 r. Lagerlöf opublikowała powieść "Ojczyzna Liljekrony", poświęconą rodzinnej prowincji Vermland, a w 1914 r. powieść psychologiczną "Cesarz Portugalii". W tym samym roku jako pierwsza kobieta została członkiem Akademii Szwedzkiej. Popierała ruchy feministyczne, a po wybuchu I wojny światowej - pacyfistyczne, czemu dała wyraz w powieści "Podrzutek" (1918). Po 1918 r. tempo jej pracy pisarskiej znacznie spadło. Przez cały niemal okres międzywojenny pracowała nad wielkim cyklem powieściowym, przedstawiającym dzieje rodziny Löwenskőldów. W jego ramach ukazała się trylogia: "Pierścień generała" (1925), "Charlotta Löwensköld" (1925) i "Anna Svard" (1928). Pozostałych części Lagerlöf nigdy nie ukończyła.



W hitlerowskich Niemczech przedstawiana była jako "nordycka poetka", mimo że rządu faszystowskiego nigdy nie popierała. Pomogła uciec z Niemiec wielu literatom i działaczom kulturalnym. Uratowała między innymi przed obozem koncentracyjnym poetkę Nelly Sachs (późniejszą laureatkę Nagrody Nobla), której pomogła uzyskać wizę szwedzką. Po wybuchu wojny radziecko-fińskiej podarowała swój złoty medal noblowski Szwedzkiemu Narodowemu Funduszowi Pomocy Finlandii. Zmarła w 1940 r. w wieku lat 81. Na jej utworach wychowało się całe pokolenie tych, którzy na początku naszego wieku byli dziećmi, m.in. Czesław Miłosz czy szwedzki kompozytor Hugo Alfen, który stwierdził: "czytać Lagerlöf to to samo, co siedzieć w półmroku hiszpańskiej katedry, kiedy nie wiesz, czy wszystko to dzieje się we śnie czy na jawie, ale całym jestestwem czujesz, że znajdujesz się na świętej ziemi".

Do czytania

Do słuchania

Nie ma plików w tym folderze