1952 - François Mauriac

FRANÇOIS MAURIAC (1952)




KTO:
powieściopisarz, poeta i dramaturg
NARODOWOŚĆ:
francuska
URODZONY:
11 października 1885, Bordeaux
ZMARŁ:
1 września 1970, Paryż
DZIEŁA:
"Złączone ręce" (1909) - tomik wierszy
"Pożegnanie z wiekiem młodzieńczym" (1911) - zbiór wierszy
"Dziecię pod brzemieniem łańcuchów" (1913) - powieść
"Ciało i krew" (1920) - powieść
"Uprzywilejowani" (1921) - powieść
"Pocałunek trędowatemu" (1923) - powieść
"Rzeka ognista" (1923) - powieść
"Genitrix" (1923) - powieść
"Pustynia miłości" (1925) - powieść
"Burze" (1925) - tomik poetycki
"Teresa Desqueyruox" (1927) - powieść
"Cierpienia chrześcijanina" (1928) - esej
"Męka i radość chrześcijanina" (1932) - esej
"Bóg i mamona" (1929) - traktat religijny
"Trzy historie" (1929) - zbiór nowel
"Kłębowisko żmij" (1932) - powieść
"Tajemnica Frontenaków" (1934) - powieść
"Koniec nocy" (1935) - powieść
"Czarne anioły" (1936) - powieść
"Życie Jezusa" (1936) - powieść
"Asmodeusz" (1937) - sztuka
"Krew Aty" (1940) - tomik poetycki
"Faryzeuszka" (1941) - powieść
"Niekochani" (1945) - dramat
"Ogień na ziemi, czyli kraj bez drogi" (1950) - dramat
"Dziecię przeszłości" (1969) - powieść
Z UZASADNIENIA NAGRODY:
Otrzymał ją za "głęboką przejrzystość duchową i siłę artystyczną, którą ukazuje w swoich powieściach dramat ludzkiego życia".

FAKTY Z ŻYCIORYSU:
François Mauriac urodził się w zamożnej rodzinie mieszczańskiej w Bordeaux w 1885 r. Został wychowany przez matkę w duchu katolickim. Ona też posłała go do katolickich szkół, gdzie Franęois zetknął się z twórczością Pascala i Racine'a, którzy stali się dla niego literackimi mistrzami. Po ukończeniu studiów humanistycznych na uniwersytecie w Bordeaux, Mauriac rozpoczął naukę w paryskiej szkole archiwistów i bibliotekarzy, Ecole des Chartes, ale porzucił ją po pół roku, by poświęcić się działalności literackiej. Zadecydowała o tym głównie propozycja wydrukowania jego zbioru wierszy "Złączone ręce", złożona mu przez redakcję "Le Temps Prósent". Tomik ukazał się w 1909 r, i wywołał entuzjastyczną reakcję znanego pisarza Maurice'a Barresa.

W tym czasie Mauriac związał się z grupą młodych poetów katolickich założoną przez Valery-Radot i w 1911 r. wydał swój kolejny zbiorek "Pożegnanie z wiekiem młodzieńczym". Zaczął też uprawiać prozę i w 1913 r. opublikował pierwszą powieść "Dziecię pod brzemieniem łańcuchów". Kiedy wybuchła I wojna światowa, Mauriac z powodu słabego zdrowia nie został przyjęty do wojska. Zgłosił się więc do służby w Czerwonym Krzyżu i dwa lata spędził jako sanitariusz na Bałkanach. Po wojnie znów poświęcił się działalności literackiej. Jego pierwsze dwie powieści - "Ciało i krew" (1920) oraz "Uprzywilejowani" (1921) - przeszły bez echa, natomiast kolejna, "Pocałunek trędowatemu" (1923), odniosła sukces czytelniczy, podobnie jak następne powieści: "Rzeka ognista" (1923), "Genitrix" (1923) i "Pustynia miłości" (1925), wyróżniona główną nagrodą Akademii Francuskiej.

W 1925 r. Mauriac wydał tomik poetycki "Burze", a dwa lata później słynną powieść "Teresa Desqueyruox" opartą na motywach głośnego procesu z 1906 r., wytoczonego kobiecie oskarżonej o usiłowanie otrucia męża. Pod koniec lat 20-tych Mauriac, uważający się za pisarza katolickiego, przeżywa poważny kryzys wiary, czego pierwsze symptomy odnaleźć można w eseju "Cierpienia chrześcijanina" z 1928 r. Kryzys pogłębia krytyka jego utworów przez środowiska katolickie (w tym przez jego matkę) oraz pozamałżeński związek, który grozi rozpadem jego małżeństwa. Dopiero długie spotkania z księdzem katolickim pozwalają mu odnaleleźć wiarę i wewnętrzny spokój, co opisze w eseju "Męka i radość chrześcijanina" (1932).

W 1929 r. publikuje traktat religijny "Bóg i mamona" oraz zbiór nowel pt. "Trzy historie", a w 1932 r. swoją najsłynniejszą powieść "Kłębowisko żmij", obnażającą hipokryzję w środowisku katolickim. Wkrótce potem przechodzi operację raka krtani i traci głos na całe życie. W 1933 r. zostaje członkiem Akademii Francuskiej. Wydaje swoje kolejne powieści: "Tajemnica Frontenaków" (1934), "Koniec nocy" (1935) - utwór będący dalszym ciągiem "Teresy Desqueyroux", "Czarne anioły" (1936). Pisze również biografię Chrystusa: "Życie Jezusa" (1936) oraz zajmuje się działalnością dramatopisarską. Jego sztuka, "Asmodeusz" reżyserowana przez Jacquesa Copeau w Comedie Française jest grana ponad sto razy w sezonie 1937-38.

Podczas II wojny światowej powstały m.in. tomik poetycki "Krew Atysa" (1940) i powieść "Faryzeuszka" (1941). Pisarz publikuje ariykuły w podziemnym piśmie "Les Lettres Françaises", a po wydaniu w 1943 r. "Czarnego zeszytu" protestu przeciw niemieckim okupantom i francuskim kolaborantom - zmuszony jest ukrywać się. Po wojnie jego aktywność literacka znacznie spada. Publikuje jeszcze dwa dramaty - "Niekochani" (1945) oraz "Ogień na ziemi, czyli kraj bez drogi" (1950), ale przede wszystkim absorbuje go działalność publicystyczna. W 1952 r. otrzymuje literacką Nagrodę Nobla za "głęboką przejrzystość duchową i siłę artystyczną, którą ukazuje w swoich powieściach dramat ludzkiego życia". W mowie noblowskiej Mauriac zauważa, że człowiek współczesny nie może poddawać w wątpliwość sensu swego istnienia i pogrążać się w czarnej rozpaczy. Jego zdaniem, poczucie absurdu życia, jakiemu ulegają dzisiaj ludzie, jest skutkiem oddania się w niewolę kłamliwyn mitom.

W ciągu następnych 18 lat Mauriac wydał zaledwie jedną godną odnotowania powieść: "Dziecię przeszłości" (1969). Przez kilkanaście lat prowadził w gazecie stałą rubrykę pt. "Notes", gdzie zamieszczał zjadliwe komentarze na temat wydarzeń politycznych, będąc zdecydowanym stronnikiem generała de Gaulle a, któremu poświęcił biografię, podobnie jak Proustowi i Racine' owi. Zmarł w 1970 r. w wieku 85 lat. Jak podkreślają krytycy, na twórczości Mauriaca zaciążyło przede wszystkim katolickie wychowanie pisarza oraz mieszczańskie środowisko, które jest nieodłącznym tłem niemal wszystkich jego powieści. Wspólnym elementem utworów jest także umiejscowienie akcji wewnątrz rodziny, której jedni członkowie dążą do podporządkowania sobie innych. Wzorem swoich literackich mistrzów Gide'a i Prousta, Mauriac starał się docierać do głębokich pokładów psychiki kreowanych postaci i wydobywać na jaw ich stany podświadomości, niczego nie zatajając. Najczęściej "dogrzebywał" się do najczarniejszych pokładów ludzkiej duszy. Fascynowało go również, podobnie jak Pascala, jansenistyczne rozdarcie pomiędzy pokusą grzechu i pożądaniem zmysłowym z jednej strony, a dążeniem chrześcijanina z drugiej.

W swoich utworach Mauriac stosował - wypróbowaną z powodzeniem przez Dostojewskiego i wykorzystaną również przez Greene'a - metodę jak najdroższego "kupowania wiary" poprzez przedstawienie jak największej ilości argumentów przeciwników religii, aby jego zwycięstwo nad nimi było jak najpełniejsze. Tym samym pisarz ściągnął na siebie krytykę ze strony środowisk zarówno laickich, jak i katolickich. Pierwsze zarzucały mu pisanie powieści z tezą w obronie wiary, czego przykładem było pojawienie się niemal w każdym utworze Mauriaca "cudownie nawróconego grzesznika". Drudzy zarzucali zbyt posępną i fatalistyczną wizję ludzkiego losu, przy czym prawicowi katolicy, jak np. Charles Maurras, oskarżali go nawet o pornografię, natomiast zwolennicy personalizmu humanistycznego, np. Jacques Maritain, uważali, że bierze on odpowiedzialność za całe zło, które opisuje, nawet jeśli czyni to w dobrej wierze. Sam pisarz stwierdził kiedyś, że nie udało mu się najważniejsze przedsięwzięcie, jakie sobie zaplanował - napisanie powieści o zbawieniu ludzkiej duszy.

Do czytania

Do słuchania

Nie ma plików w tym folderze