1930 - Sinclair Lewis

SINCLAIR LEWIS (1930)




KTO:
powieściopisarz i nowelista
NARODOWOŚĆ:
amerykańska
URODZONY:
7 lutego 1885, Sauk Center Minnesota
ZMARŁ:
10 stycznia 1951, Rzym
DZIEŁA:
"Przejażdżka samolotem" (1912)
"Nasz Mr. Wrenn" "Szlakiem sokoła" "Stanowisko" "Niewinni" i "Na swobodzie" (1914-19)
"Ulica Główna" (1920) - powieść
"Babbitt" (1922) - powieść
"Arrowsmith" (1925) - powieść
"Mantrap" - powieść
"Elmer Gantry" - powieść
"Człowiek, który znał prezydenta Coolige a" - powieść
"Samuel Dodsworth" - powieść

Z UZASADNIENIA NAGRODY:
Otrzymał ją za "szlachetnie podniosłą i różnorodną poezję, która zawsze wyróżniała się PwieżoPcią natchnienia i rzadko spotykaną czystoPcią ducha", a także za "talent epicki i dramatyczny".

FAKTY Z ŻYCIORYSU:
Sinclair Lewis był synem wiejskiego lekarza z Minnesoty. Od najmłodszych lat spędzał czas na samotnych spacerach i czytaniu poezji. Już wówczas wiedział, że zwiąże swój los z pisaniem. Jako kilkunastoletni chłopiec układał stylizowane pseudośredniowieczne wiersze na wzór tych, które w wiktoriańskiej Anglii tworzyli Swinburne czy Tennyson. W 1903 r. Sinclair Lewis rozpoczął studia na uniwersytecie Yale, o czym zawsze marzył. Już na pierwszym roku wydał w akademickim czasopiśmie swoją gotycką balladę. Zanim uzyskał tytuł magistra zdążył już pracować w kolonii socjalistycznej Helicon Hill założonej przez Uptona Sinclaira, uczestniczyć w budowie Kanału Panamskiego, pływać na statkach towarowych do Anglii oraz współredagować czasopismo "Transatlantic Tales". Wszystko po to , by zebrać materiał do nowych książek. Pierwszą z nich wydał pod pseudonimem Tom Graham w 1912 r., kiedy zmęczony wojażami po Ameryce, osiadł na stałe w Nowym Jorku. Była to... książeczka dla dzieci i nosiła tytuł "Przejażdżka samolotem". Niektórzy z biografów Lewisa twierdzą, że jego fabuły ukazywały się drukiem już znacznie wcześniej, lecz również pod obcym nazwiskiem. Tym razem nie wymyślonym, ale prawdziwym... Jacka Londona. Przez pewien czas Lewis żył bowiem w kolonii artystów w Kalifornii, gdzie poznał m. in. George'a Sterlinga i Jacka Londona, z którym szybko się zaprzyjaźnił. Opowiadał mu wymyślone przez siebie historie, na podstawie których autor "Martina Edena" tworzył nowele.

Jak wspominają współcześni, Lewis wydawał się wówczas nieuleczalnym grafomanem, produkującym kiepskie powieści. W latach 1914-19 wydał ich aż pięć. Były to: "Nasz Mr. Wrenn" "Szlakiem sokoła" "Stanowisko" "Niewinni" i "Na swobodzie". Jeszcze więcej pisał opowiadań i nowel, które ukazywały się w popularnych periodykach. Honorarium w wysokości tysiąca dolarów za opowiadanie pt. "Natura" dla gazety "Saturday Evening Post" w 1915 r. pozwoliło mu porzucić dodatkowe zajęcia i zająć się wyłącznie pisaniem. W 1920 r. wydał powieść "Ulica Główna", która przyniosła mu sławę nie tylko w Stanach Zjednoczonych, ale i na świecie. Jak wspominał później, na pomysł napisania tej książki wpadł jeszcze w 1904 r., kiedy po pierwszym semestrze studiów w Yale przyjechał na wakacje do rodzinnego Sauk Center i przeraziły go obskurantyzm i prowincjonalizm miasteczka. Planował wówczas nadać powieści tytuł "Wiejski wirus", czym chciał podkreślić, że sposób życia swoich bliskich uważa za chorobę. Głównym bohaterem "Ulicy Głównej" jest miasteczko Gopher Prairie, które z czasem stało się symbolem amerykańskiego prowincjonalizmu. Jak pisali nowojorscy krytycy: "ani Jane Austin, ani George'owi Eliotowi nie udało się przedstawić prowincjonalnej Anglii minionego wieku z większą wyrazistością niż mr Lewis przedstawił życie maleńkiego miasteczka amerykańskiego z całą jego przeciętnością humorem i entuzjazmem, małością i potencjalną wielkością oraz niezliczoną ilością żałosnych komedii i ukrytych brudnych tragedii". Po tym wystąpieniu przeciw obowiązującemu w amerykańskiej literaturze mitowi "szczęśliwej wioski", Lewis uderzył w jej kolejny stereotyp - pozytywnego bohatera.

W 1922 r. ukazała się powieść "Babbitt". Jej tytułowy bohater stał się symbolem ucieleśniającym typowe cechy amerykańskiego drobnomieszczanina. Ów "pozytywny bohater", wcielający w życie wszystkie zalecenia panującego wokół konsumpcjonizmu, odkrywa nagle swą kompletną pustkę egzystencjalną. Zarówno "Babbitt", jak i "Ulica Główna", były w latach 20. ostro krytykowane w Stanach Zjednoczonych za przedstawianie amerykańskiego społeczeństwa w niekorzystnym świetle. Następna powieść pisarza, wydana w 1925 r., pt. "Arrowsmith" utrzymana była w podobnej tonacji, lecz tym razem za obiekt krytyki - po mieszkańcach małych miasteczek i wielkich miast - Lewis obrał sobie opętane dorobkiewiczowskim szaleństwem środowisko naukowców. Książkę tę uznano za najambitniejszą w dorobku pisarza i wyróżniono ją rok później "Nagrodą Pulitzera". Odmówił jednak przyjęcia tego wyróżnienia, gdyż uważał "Arrowsmith" za swój najgorszy utwór.

Kolejne cztery powieści ("Mantrap", "Elmer Gantry", "Człowiek, który znał prezydenta Coolige'a", "Samuel Dodsworth") również zawierały krytykę amerykańskiego sposobu życia. Zwłaszcza "Elmer Gantry", poświęcona protestanckiemu fanatyzmowi i ciasnocie umysłowej duchowieństwa, spotkała się z niesłychanie ostrą krytyką za tendencje antyreligijne. Mimo to sława pisarza nieustannie rosła, by osiągnąć swoje apogeum w roku 1930. Wówczas to Sinclair Lewis uhonorowany został literacką Nagrodą Nobla. Przyznano mu ją m. in. za "potężną i wyrazistą sztukę prozatorską oraz rzadką umiejętność tworzenia za pomocą satyry i humoru nowych typów i charakterów". W ciągu 30-letniej historii Nagrody Nobla, Lewis był pierwszym pisarzem amerykańskim, który ją otrzymał. Zwrócił na to uwagę członek jury, Erik Karlfeldt, który powiedział: "Nowa literatura amerykańska zaczęła się od samokrytyki. To oznaka zdrowia. Sinclair Lewis posiada charakter pierwszych osadników. Jest prawdziwym amerykańskim pionierem". W swoim odczycie noblowskim zatytułowanym "Strach Amerykanów przed literaturą" laureat skrytykował nurt rodzimego pisarstwa, którego przedstawicielami byli "nieudolni naśladowcy Europejczyków" - Emerson, Longfellow, Lovell - i przeciwstawił im prozę Hardina Garlanda, który "pisze prawdę o amerykańskiej rzeczywistości".

Po otrzymaniu Nagrody Nobla poziom prozy Lewisa, znacznie się obniżył. W dalszym ciągu obnażał on wady życia społecznego swoich rodaków, przepowiadał nadejście w Ameryce faszyzmu, krytykował przejawy rasizmu, ale z dziesięciu wydanych wówczas powieści już żadna nie osiągnęła tej sławy, co "Babbit" czy "Ulica Główna". Szukając realistyczno-satyrycznego rodowodu pisarstwa Lewisa krytycy wskazują często na twórczość Charlesa Dickensa, którego utwory amerykański pisarz znał na pamięć. Nabyty podczas pracy dziennikarskiej prosty i zwięzły styl Lewisa razi niekiedy szorstkością i emfazą. Krytycy zarzucają mu także zbytni dydaktyzm. Brak w jego utworach także jakichkolwiek treści metafizycznych. Ani wcześniej, ani później, Lewis nie osiągnął takiej maestrii w operowaniu piórem, jak właśnie w latach 20. Jak pisał James Lundquist: "Lewis wszedł do literatury akurat w tym momencie, kiedy panoszące się amerykańskie bezguście XX wieku stało się oczywiste nawet dla samych Amerykanów". W tym krótkim okresie mistrzostwo jego sztuki połączyło się z zapotrzebowaniem na taką literaturę, jaką zawsze uprawiał. Sinclair Lewis był dwukrotnie żonaty i miał dwóch synów - po jednym z każdego małżeństwa. Starszemu dał na imię Wells, na cześć angielskiego pisarza George'a Herberta Wellsa. Ostatnie lata życia spędził schorowany w Europie. Zmarł na zawał serca w 1951 r. w Rzymie.

Do czytania

Nie ma plików w tym folderze