1962 John Steinbeck

JOHN STEINBECK (1962)





KTO:
powieściopisarz
NARODOWOŚĆ:
amerykańska
URODZONY:
27 lutego 1902, Salinas (Kalifornia)
ZMARŁ:
20 grudnia 1968, Nowy Jork
DZIEŁA:
"Złota czara" (1929) - powieść
"Pastwiska niebieskie" - zbiór opowiadań
"Do nieznanego Boga" - powieść
"Tortilla Flat" (1935) - powieść
"W wątpliwej walce" - powieść
"Myszy i ludzie" - powieść
"Długa dolina" - zbiór opowiadań
"Rudy kucyk" - powieść
"Grona gniewu" - powieść
"Bomby w dół" (1942) - powieść
"Księżyc zaszedł" (1942) - powieść
"Ulica Nadbrzeżna" - powieść
"Zagubiony autobus" - powieść
"Perła" - powieść
"Rosyjski dziennik" (1948) - album z podróży
"Gorejące światło" - sztuka
"Na wschód od Edenu" - powieść
"Zima naszej goryczy" - powieść
"Podróże z Charleyem"



Z UZASADNIENIA NAGRODY:
Otrzymał ją za "realistyczny i poetycki dar, połączony z subtelnym humorem i ostrym widzeniem spraw socjalnych". Według jednego z członków jury, Andersa Osterlinga "pisarz zawsze sympatyzuje z gnębionymi, nieudacznikami i cierpiącymi; przeciwstawia proste radości życia okrutnej i cynicznej żądzy pieniądza".

FAKTY Z ŻYCIORYSU:
John Steinbeck, syn młynarza i nauczycielki, urodził się w małym miasteczku kalifornijskim w rodzinie emigrantów niemieckich. Po ukończeniu miejscowej szkoły rozpoczął studia dziennikarskie na uniwersytecie w Stanford, które porzucił i zatrudnił się w morskiej stacji naukowo-badawczej w Pacific Grove. Powrócił potem do Stanford, gdzie pisywał teksty dla czasopisma uniwersyteckiego "Spectator", dyplomu jednak nie uzyskał. Imał się najprzeróżniejszych zajęć. Był robotnikiem rolnym, murarzem, aptekarzem, mierniczym, zbieraczem owoców, marynarzem i dziennikarzem. Podczas pracy w okolicach jeziora Tahoe jako nadzorca plantacji został odcięty przez śniegi od świata. W takich okolicznościach rozpoczął pracę nad pisaniem książki. Została wydana w 1929 r. Była to powieść "Złota czara", opowiadająca o losach słynnego XVII-wiecznego pirata, Henry Morgana. Nie przyniosła autorowi większego uznania, podobnie jak dwa następne utwory: zbiór opowiadań o kalifornijskich farmerach pt. "Pastwiska niebieskie" oraz powieść "Do nieznanego Boga" - historia farmera opętanego obsesją pogańskiego kultu płodności.



Wielkim sukcesem staje się wydanie w 1935 r. powieści "Tortilla Flat", która natychmiast staje się bestsellerem w Stanach Zjednoczonych. Nawiązując do legend o królu Arturze, opowiada z ciepłym liryzmem i subtelnym humorem o kalifornijskich małomiasteczkowych biedakach, którzy potrafią być zarazem pijakami i filozofami. W książce dają się zauważyć zainteresowania pisarza szeroko pojmowaną ekologią oraz psychologią Carla Gustava Junga, a zwłaszcza jego teorią archetypów. W następnej, równie głośnej, powieści "W wątpliwej walce", której tytuł zapożyczył Steinbeck z miltonowskiego "Raju utraconego", opisuje strajk wędrownych zbieraczy owoców. W książce szczególnie silnie odzwierciedla się jego społecznikowska pasja, której nie brak w kolejnej powieści "Myszy i ludzie". Przyniosła mu ona nie tylko amerykański, ale i światowy rozgłos, wzbudzając entuzjazm zwłaszcza wśród francuskich egzystencjalistów. Jest to historia dwóch prostych robotników szukających własnego miejsca na ziemi. Powieść przerobiona została wkrótce przez George'a Kaufmana na sztukę teatralną i z powodzeniem wystawiona na Broadwayu.



Po kolejnych dwóch utworach - zbiorze opowiadań "Długa dolina" i powieści "Rudy kucyk" - ukazuje się najwybitniejsze dzieło Steinbecka: "Grona gniewu". Jest to odmalowana z rozmachem saga ubogiej rodziny, wędrującej podczas wielkiego kryzysu z Oklahomy do Kalifornii. W utworze uwydatniają się najpełniej cechy charakterystyczne dla twórczości Steinbecka: tęsknota do prostoty, umiłowanie ziemi, bliski kontakt z przyrodą, protest przeciw urbanizacji. W 1940 r. pisarz otrzymuje Nagrodę Pulitzera. Przez część krytyki posądzany jest o komunizm. Nie chcąc wdawać się w polemiki z tymi, którzy zarzucali mu prostalinowskie sympatie, bierze udział w morskiej ekspedycji zoologicznej po Zatoce Kalifornijskiej, czego efektem będzie relacja z podróży i przeprowadzonych badań. Steinbeck przedstawia w niej swoje poglądy ekologiczne i filozoficzne. W czasie II wojny światowej pracuje jako korespondent wojenny dla "New York Herald Tribune". Pisze reportaże, które zamieści w zbiorze "Była raz wojna". Temu tematowi poświęcone są też dwie powieści Steinbecka wydane w 1942 r. - "Bomby w dół" (opowiadająca o lotnikach) oraz "Księżyc zaszedł", której akcja dzieje się w okupowanej przez hitlerowców Norwegii.



Kolejne, pisane już po wojnie powieści zostały przez krytykę przyjęte bardzo nieprzychylnie. Trzy utwory "Ulica Nadbrzeżna", "Zagubiony autobus" oraz "Perła" - nazwano sentymentalnymi, a nawet trywialnymi. Później Steinbeck postanawia wspólnie z fotoreporterem "Herald Tribune" wyruszyć do Związku Radzieckiego; ta podróż zaowocuje wydaniem w 1948 r. albumu pt. "Rosyjski dziennik". Steinbeck próbuje też sił jako dramaturg, ale sztuka "Gorejące światło" zostaje zdjęta z afisza po trzynastu przedstawieniach. Popularnością cieszy się natomiast reżyserowany w 1952 r. przez Elię Kazana film "Viva Zapata! ", do którego Steinbeck napisał scenariusz. Dobra passa powraca po ponownym sięgnięciu do tematyki kalifornijskiej. Pisząc powieść "Na wschód od Edenu" Steinbeck udowodnił, że jest jednym z najwybitniejszych amerykańskich pisarzy - regionalistów. Utwór pomyślany był początkowo jako saga rodziny pisarza, z czasem obrósł dodatkowymi wątkami i fikcyjnymi motywami. Zamiast jednej autor przedstawił losy kilku kalifornijskich rodzin. Głównym tematem filozoficznym książki jest odwieczna walka dobra ze złem, ukazana za pomocą alegorii opartej na biblijnych postaciach Kaina i Abla.



Wkrótce po napisaniu powieści "Zima naszej goryczy" oraz tomiku wspomnień z włóczęgi po Ameryce "Podróże z Charleyem" John Steinbeck uhonorowany zostaje literacką Nagrodą Nobla. Otrzymuje ją za "realistyczny i poetycki dar, połączony z subtelnym humorem i ostrym widzeniem spraw socjalnych". Według jednego z członków jury, Andersa Osterlinga "pisarz zawsze sympatyzuje z gnębionymi, nieudacznikami i cierpiącymi; przeciwstawia proste radości życia okrutnej i cynicznej żądzy pieniądza". W wykładzie noblowskim Steinbeck wiele miejsca poświęcił długowi, jaki każdy pisarz ma wobec społeczeństwa: musi on nie tylko pokazywać ludziom ich błędy, ale także powinien oddawać wielkość ich ducha. Po otrzymaniu Nagrody Nobla pisarz zarzucił literaturę i zwrócił się ku publicystyce. Napisał też komentarz do albumu fotograficznego "Ameryka i Amerykanie" w 1966 r. Krytycy zaczęli rozpisywać się o wyczerpaniu jego możliwości. Nawet dla wielbicieli jego talentu szokiem były korespondencje Steinbecka z wojny w Wietnamie. Znany z poglądów postępowych i liberalnych tym razem pochwalił amerykańską interwencję. Być może robił to jedynie jako gorący zwolennik prezydenta Lyndona Johnsona, dla którego pisywał przemówienia. John Steinbeck zmarł w 1968 r. na zawał serca. Po śmierci jego popularność zaczęła maleć. Zarzucano mu sentymentalizm dydaktyzm, naiwność i nieumiejętność w posługiwaniu się alegoriami. Jak pisał biograf pisarza, Richard Astro, "nie sposób przewidzieć jaka będzie końcowa ocena Steinbecka, ale prawdopodobne jest, że pozostanie w historii literatury głównie jako autor wielkich powieści o Wielkim Kryzysie".



FILMOGRAFIA:
Utwory Johna Steinbecka były często filmowane. Oto wykaz filmów kinowych, które powstały na podstawie twórczości laureata nagrody Nobla z 1962 roku:



Rok Film Główne role
1939 Myszy i ludzie Burgess Meredith, Lon Chaney Jr., Betty Field
1940 Grona Gniewu Henry Fonda, Jane Darwell, John Carradine
1941 Zapomniana wioska Narracja: Burgess Meredith
1942 Tortilla Flat Spencer Tracy, Hedy Lamar, John Garfield
1943 Księżyc zaszedł Lee J. Cobb, Sir Cedric Hardwicke
1944 Łódź ratunkowa Tallulah Bankhead, Hume Cronyn, John Hodiak
1945 Medal dla Benny'ego Dorothy Lamour, Arturo de Cordova
1947 Perła Pedro Armendariz, María Elena Marques
1949 Rudy kucyk Myrna Loy, Robert Mitchum, Louis Calhern
1952 Viva Zapata! Marlon Brando, Anthony Quinn, Jean Peters
1955 Na wschód od Edenu James Dean, Julie Harris, Jo Van Fleet
1957 Zagubiony autobus Rick Jason, Jayne Mansfield, Joan Collins
1961 Lot Efrain Ramirez, Amelia Cortez
1982 Ulica Nadbrzeżna Nick Nolte, Debra Winger
1992 Myszy i ludzie John Malkovich, Gary Sinise

Do czytania

Do słuchania

Nie ma plików w tym folderze