1957 Albert Camus

ALBERT CAMUS (1957)




KTO:
prozaik i dramaturg
NARODOWOŚĆ:
francuska
URODZONY:
7 listopada 1913, Mondovie (Algieria)
ZMARŁ:
4 stycznia 1960, pod Villeblevin (departament Yonne)
DZIEŁA:
"Dwie strony medalu" (1937) - zbiór esejów
"Gody" (1938) - zbiór szkiców
"Obcy" (1942) - powieść
"Mit Syzyfa" (1942) - esej
"Kaligula" (1945) - dramat
"Aktualia" (tomy tekstów publicystycznych z lat 1950, 1953 i 1958)
"Nieporozumienie" (1944) - dramat
"Stan oblężenia" (1948) - dramat
"Sprawiedliwi" (1948) - dramat
"Dżuma" (1947) - powieść
"Człowiek zbuntowany" (1951) - studium
"Lato" (1954) - zbiór esejów z lat 1935-53
"Wygnanie i królestwo" (1957) - tomik opowiadań
"Upadek" (1956) - powieść

Z UZASADNIENIA NAGRODY:
Otrzymał ją za "ogromny wkład w literaturę, ukazującą znaczenie ludzkiego sumienia".

FAKTY Z ŻYCIORYSU:
Albert Camus wychował się w ubogiej dzielnicy Algieru. Jego matka, z pochodzenia Hiszpanka, była analfabetką i pracowała jako służąca, ojciec, rodem z Alzacji, zginął w bitwie nad Marną w 1914 r., kiedy Albert nie ukończył jeszcze roku. Tylko dzięki stypendium wyjednanemu przez jego nauczycieli w szkole podstawowej mógł kontynuować naukę w liceum. Uprawiał boks oraz futbol w drużynie "Racing-Universitaire". Zajęcia te musiał porzucić w 1930 r. z powodu gruźlicy. Zainteresowanie sportem pozostało mu na całe życie i później stwierdzi: "wszystko, co wiem o moralności, zawdzięczam futbolowi". Aby opłacić naukę na wydziale filozoficznym uniwersytetu w Algierze, imał się różnych zajęć, by w końcu zostać dziennikarzem.

W 1936 r. Camus uzyskał tytuł magistra filozofii za prace o św. Augustynie oraz o Plotynie, ale studia doktorskie uniemożliwiła mu gruźlica. W celach leczniczych wyjechał w Alpy i wówczas po raz pierwszy w życiu - w wieku 23 lat - znalazł się w Europie. Wynikiem podróży po kontynencie były wrażenia zebrane w zbiorze eseistycznym "Dwie strony medalu" z 1937 r. Po powrocie do Algierii pisarz pracował w redakcji gazety "Alger Republicain" oraz poświęcił się działalności w amatorskim zespole Theatre du Travail (potem Theatre de l'Equipe), gdzie był jednocześnie inscenizatorem, reżyserem, aktorem i dramaturgiem. W 1938 r. wydał drugi zbiór szkiców "Gody", a dwa lata później przeniósł się na stałe do Francji.





Po wkroczeniu w 1940 r. hitlerowców do Paryża Camus przez krótki czas przebywał w Lyonie, skąd wyjechał do Algieru. W 1942 r. ponownie przybył do Francji i działał w Ruchu Oporu, współpracując m.in. z podziemną gazetą "Le Combat". Podczas wojny - w 1942 r. - ukazały się dwie książki Camusa, które przyniosły mu ogromną popularność: powieść "Obcy" oraz esej "Mit Syzyfa". "Obcy" okazał się światowym bestsellerem i do 1992 r. osiągnął sześć milionów egzemplarzy nakładu. Został powitany z entuzjazmem przez Jean-Paul Sartre'a na łamach "Cahier du Sud", a w ślad za nim przez całe pokolenie egzystencjalistów. Okazał się zresztą najlepszą powieścią tej generacji, a jej główny bohater - Meursault - symbolem egzystencjalnego antybohatera. W drugiej z głośnych książek - "Micie Syzyfa" - Camus przedstawił swoją koncepcję filozoficzną, w myśl której życie ludzkie jest absurdalne, podobnie jak praca mitycznego Syzyfa; dlatego jedynym wyjściem jest pogodzić się z absurdalnością swojego istnienia i czerpać z tej swiadomości siłę. Camus pisał: "Z absurdu wyprowadzam więc trzy konsekwencje, to znaczy mój bunt, moją wolność i moją pasję. Samą świadomością przekształcam w regułę życia to, co było zaproszeniem do śmierci - i odrzucam samobójstwo. Ale znam jego głuchy podźwięk, który przebiega przez życie. I jedno tylko mogę powiedzieć: jest konieczny".

W 1945 r. pisarz wydał też dramat "Kaligula" i chciał, aby wraz z powieścią i esejem stanowił całość zwaną "Trylogią Absurdu". Po wojnie Camus współpracował dalej z "Le Combat", który po wyjściu z podziemia stał się popularnym tygodnikiem. W 1947 r. opuścił redakcję z powodu różnic politycznych. Teksty publicystyczne wydał w tomach "Aktualia", które ukazywały się w 1950, 1953 i 1958 r. Pisał również sztuki dramatyczne: oprócz "Kaliguli" okres powojenny przyniósł premiery trzech jego innych dramatów: "Nieporozumienie" (1944), "Stan oblężenia" (1948) oraz "Sprawiedliwi" (1948). Sztuki te miały charakter bardziej abstrakcyjny niż jego proza, a przedstawione w nich postacie były przede wszystkim personifikacjami określonych idei. Największą sławę przyniosła jednak pisarzowi wydana w 1947 r. powieść-parabola pt. "Dżuma", która w kronikarski sposób opisując historię epidemii w Oranie, była jednocześnie filozoficzno-moralnym traktatem o ludzkości w obliczu zła. Centralnym problemem powieści, w której zadżumiony Oran stanowi zarazem alegorię okupowanej przez hitlerowców Europy, jest walka z chorobą oraz, mimo różnych postaw moralnych, solidarność w tej walce.

Z czasem drogi Camusa z egzystencjalistami, a zwłaszcza z Jean-Paulem Sartre'm rozeszły się definitywnie, choć autor "Obcego" już wcześniej odżegnywał się od tego środowiska, mówiąc jeszcze w 1945 r., że zbyt mało łączy go "z modną teraz filozofią egzystencjalizmu, której wnioski są fałszywe". Bezpośrednią przyczyną zerwania Camusa z Sartre'm stało się opublikowanie przez tego pierwszego w 1951 r. obszernego studium na temat form oporu wobec dyktatury na przestrzeni wieków pt. "Człowiek zbuntowany", w którym przedstawiał jako zbrodniczy tak gloryfikowany przez Sartre'a ustrój komunistyczny. W latach 50-tych wiele pracował dla teatru - adaptował na scenę i reżyserował utwory Calderona, Dostojewskiego, Buzzatiego, a także Faulknera. W wydawniciwie Gallimarda stał się popularyzatorem twórczości Simone Weil, przyczyniając się do pierwszego wydania jej dzieł zebranych.

Pisał również eseje (zbiór z lat 1935-53 pt. "Lato" pojawił się w 1954 r.) oraz opowiadania (tomik "Wygnanie i królestwo" z 1957 r.), ale najgłośniejszym jego dziełem z tego okresu była powieść "Upadek" (1956) - najbardziej złożony i najmniej optymistyczny ze wszystkich jego utworów. O ile w "Obcym" absurdalności i złu świata pisarz przeciwstawił obojętność i pogardę, a w "Dżumie" solidarność i walkę, to w "Upadku" nie zaoferował niczego - poza brakiem złudzeń czyli czystą świadomością. W 1957 r. Albert Camus uhonorowany został literacką Nagrodą Nobla za "ogromny wkład w literaturę, ukazującą znaczenie ludzkiego sumienia". Wielu specjalistów było zaskoczonych, że wyróżniony został autor tak młody (Camus miał wówczas 44 lata), z tak niewielkim dorobkiem literackim. Sam laureat uważał jednak, że osiągnął pełnię twórczej dojrzałości. Miał wiele planów na przyszłość, nie zdążył ich już zrealizować. Na początku 1960 r. zginął w wypadku samochodowym wspólnie z synem swojego wydawcy, Gallimarda.





Twórczość Camusa wywarła ogromny wpływ na rozwój XX-wiecznej literatury, choć swego czasu był ostro krytykowany zarówno za odrzucenie chrześcijaństwa, jak i marksizmu. Jak sam twierdził: "Od chwili, kiedy myśl wzięła górę nad stylem, powieści piszą wszyscy". Inspirował więc nie stylem, który był suchy i oszczędny, lecz myślś, przewiercającą na wskroś problemy egzystencjalne. Był przy tym wielkim moralistą i - jak stwierdził Eugenio Montale - jego nihilizm nie zwalniał wcale od obowiązku, aby żyć i umierać godnie.

Do czytania

Do słuchania

Nie ma plików w tym folderze