MELISA LEKARSKA

Melisa lekarska (Melissa officinalis)

Melisa lekarska jest bylina z rodziny Wargowych. Melisa ma łodygę rozgałęzioną do 1 metra wysoką, u dołu drewniejącą. Kłącze wytwarza liczne rozłogi nadziemne, z których rozwijają się nowe, ulistnione pędy. Dzięki temu roślina może być rozmnażana przez podział kłącza. Liście ogonkowe, ustawione naprzeciwlegle, o blaszce szerokojajowatej, niemal sercowatej, na brzegu grubo okrągło ząbkowane, do 8 cm długie, cienkie. Kwiaty grzbieciste, dwuwargowe, o koronie różowej lub białawej, w jednostronnie zwróconych niby okółkach. Kwitnie w lipcu i sierpniu. Cała roślina wyróżnia się przyjemnym zapachem cytrynowym.

Melisa pochodzi z obszaru śródziemnomorskiego, jest uprawiana od wieków w wielu krajach europejskich. W Polsce jest uprawiana na plantacjach zielarskich, czasami dziczeje.

Do celów lekarskich zbiera się w czerwcu przed kwitnieniem i ponownie w sierpniu górne części pędów z dobrze wykształconymi liśćmi, następnie obrywa się liście i suszy w suszarniach naturalnych w miejscach zacienionych i przewiewnych. Do celów przemysłowych zbiera się czasami ziele melisy w tym samym czasie co liść, ścinając górne dobrze ulistnione łodygi. Liście jak i łodygi należy przechowywać w szczelnym opakowaniu w pomieszczeniu suchym, możliwie chłodnym i ciemnym.

Obydwa surowce zawierają te same związki czynne, w różnych jednak ilościach. Bogatsze i stąd wyżej cenione są liście melisy. Zawierają one do 0.3% olejku eterycznego, a w nim znajduje się mieszanina pochodnych fenolowych (octan eugenolu) oraz związków terpenowych. (cytral oraz cytroneal o miłym zapachu cytryny, kopaen oraz kariofilen. Ponadto są w surowcach trójterpeny (kwas oleanowy, kwas ursolowy i ich pochodne), kwasy polifenolowe (kwas kawowy, chlorogenowy i rozmarynowy), około 5% garbników oraz flawonoidów (ramnazyna). Znaleziono też kwasy organiczne (np. kwas melisowy) oraz związki śluzowe.

Najbardziej znane i najczęściej wykorzystywane w praktyce jest działanie uspokajające melisy. Powodują je składniki olejku eterycznego m.in. kariofilen i cytral, a w mniejszej ilości związki trójterpenowe. Inne związki, zwłaszcza cytronelol i octan eugenolu, zawarte w olejku eterycznym z melisy, wykazują działanie rozkurczowe na mięśnie gładkie jelit, a więc i wiatropędnie. Niektóre składniki liścia melisy działają bakteryjnie i przeciwwirusowo. Działanie na bakterie przypisuje się kilku składnikom surowca, zwłaszcza związkom terpenowym olejku, mającym charakter aldehydów (cytral, cytronela). Bakteriobójcze oraz wirusobójcze działanie ma kwas kawowy oraz związki garbnikowe rozpuszczalne w wodzie. Napary z liści melisy zwiększają też wydzielanie soku żołądkowego i żółci oraz pobudzają trawienie. Wykazują też słabe działanie moczopędne i napotne. Zawarty w liściach kwas rozmarynowy i kawowy oraz ich estry działają nieco przeciwzapalnie.

Napar i inne przetwory z melisy stosuje się najczęściej jako środek uspokajający w stanach ogólnego pobudzenia nerwowego, bezsenności i uczucia niepokoju, a także w nerwicy wegetatywnej, stanowiącej zespół różnorodnych objawów ze strony narządów ciała. Liście melisy służą też w stanach skurczowych jelit i dróg żółciowych, wywołujących ból a czasem kolkę, utrudnione przemieszczanie treści jelitowej i żółci, a także przy niedostatecznym przyswajaniu posiłków.

Przetwory
N a p a r m e l i s o w y: 1-1,5 łyżki liści melisy zalać w termosie 1,5 szklanki wrzącej wody i pozostawić pod zamknięciem przez 1 h. Pić po 1-3 łyżki wielokrotnie w ciągu dnia jako środek uspokajający i rozkurczowy.
W i n o m e l i s o w e: 25 rozdrobnionych liści melisy macerować 3 dni w 0,5 litra białego wina i przecedzić. Pić 2 łyżki kilka razy dziennie jako środek uspokajający i przeciwskurczowy
Z i o ł a u s p o k a j ą c e i na s e n n e: Zmieszać po 25 gram liści melisy i kwiatów rumianku, po 15 gram ziela dziurawca i ziela bożego drzewka oraz po 10 gram szyszek chmielu i liści mięty. Zalać 0,5 łyżki ziół 0,66 szklanki wrzącej wody i naparzać pod przykryciem 15 minut. Przecedzić i wypić całość na 2 h przed snem.
Z i o ł a p r z e c i w n e r w i c o w e: zmieszać po 25 gram liści melisy i ziela krwawnika oraz po 10 gram liści pokrzywy, kwiatów nagietka, rozdrobnionego korzenia arcydzięgla i korzenia kozłka oraz rozgniecionych owoców kopru włoskiego. Zalać 1,5 łyżki ziół w termosie 2 szklankami wrzącej wody. Pić po przecedzeniu 0,5 szklanki 2-3 razy dziennie po jedzeniu.
Z i o ł a w n e r w i c y s e r c a: zmieszać po 25 gram liści melisy i rozdrobnionego korzenia biedrzeńca, po 15 gram rozgniecionego owocu głogu i ziela serdecznika oraz 10 gram ziela jemioły i ziela srebrnika. Naparzać 1,5 łyżki ziół w 2 szklankach wrzącej wody w termosie. Pić po przecedzeniu 0,5 szklanki 2-3 razy dziennie po jedzeniu
N e r v o s o l: płyn zawierający wyciąg z melisy, lawendy, kozłka, arcydzięgla i szyszek chmielu. Dorosłym zaleca się 30-40 kropli w 0,25 szklanki wody 2-4 razy dziennie po jedzeniu w stanach zwiększonego napięcia nerwowego, uczuciu niepokoju i trudności w zasypianiu. W razie potrzeby można zwiększyć dawkę do 1 łyżeczki przed snem.

• Pobierz folder
• Zachomikuj folder