LAWENDA

Lawenda lekarska (Lavandula officinalis)

Lawenda jest półkrzewem z rodziny Wargowych. Lawenda ma łodygi proste lub nieco wygięte, silnie rozgałęzione u dołu zdrewniałe do 0,5 metra wysokości. Liście krótkoogonkowe lub siedzące, równowąskie lub podłużnie lancetowate, całobrzegie z brzegiem nieco podwiniętym, osadzone na łodydze naprzeciwlegle. Kwiaty grzbieciste dwuwargowe, zebrane w kwiatostany podobne do kłosa, osadzone na szczytach łodyg. Każdy kwiatostan złożony jest z kilku okółków kwiatów wyrastających w pachwinach wydłużonych przykwiatków. Kwiaty są drobne do 8 mm. Kielich niebieskawoszary lub niebieski, korona fioletowoniebieska lub szarobrunatna, wyraźnie owłosiona. Kwitnie od lipca do sierpnia. Cała roślina wyróżnia się silnym aromatycznym zapachem.

Lawenda pochodzi prawdopodobnie z Persji lub wysp kanaryjskich, przeniesiony już w czasach starożytnych do basenu morza śródziemnego. Obecnie jest uprawiany w wielu krajach również w Polsce.

Do celów leczniczych zbiera się w lipcu lub sierpniu kwiatostany lawendy w początkowym okresie rozkwitania, kiedy przeważająca część kwiatów jest w pączkach i suszy się je w cieniu i przewiewie w temperaturze do 35°C. Następnie okrusza się na sitach kwiaty i odrzuca szypułki. Kwiaty należy przechowywać w szczelnym opakowaniu w miejscach suchych i chronić od światła.

Kwiaty zawierają olejek eteryczny w ilości do 3%, czasem więcej. Podstawowym jego składnikiem jest linalol i jego estry z kwasem octowym ( do 40% octanu linalolu o przyjemnym zapachu), masłowym, kapronowym oraz izowalerianowym, poza tym b-cymen, a-terpineol, geraniol, b-mircen i inne terpeny. Skład chemiczny olejku lawendowego wykazuje dużą zmienność. Różnice mają niewielkie znaczenie w lecznictwie, natomiast odgrywają ogromna rolę w ocenie przydatności olejku do celów kosmetycznych. Kwiaty lawendy zawierają też garbniki z rodziny wargowatych, związki trójterpenowe (kas ursolowy), pochodne kumarynowe, antocyjany, kwasy organiczne, fitosterole i sole mineralne.

Głównym składnikiem czynnym kwiatów lawendy jest olejek eteryczny, zarówno kwiaty, jak i sam olejek podane doustnie pobudzają czynność wydzielnicza różnych narządów. Zwiększają wydzielanie soku żołądkowego i wytwarzanie żółci przez komórki wątroby oraz jej przepływ przez drogi żółciowe. Dzięki temu usprawniają procesy trawienia i przyswajanie pokarmów. Obserwuje się też słabe działanie moczopędne i napotne. Surowiec lawendy wykazuje też działanie rozkurczowe na mięśnie gładkie jelit, dróg żółciowych oraz dróg moczowych. Przyczynia się do ustąpienia lub osłabienia bólów brzucha, a także kolki jelitowej wskutek przywrócenia prawidłowych ruchów perystaltycznych jelit, uregulowania procesów przyswajania pokarmów, zwiększenia dopływu żółci do dwunastnicy oraz bardziej regularne oddawanie moczu.
Olejek lawendowy ma również zastosowanie w neurologii. Jego składniki jak linalol i terpineol wywierają bezpośredni wpływ na ośrodkowy układ nerwowy i osłabiają spontaniczną aktywność ruchową ludzi i zwierząt. Pod ich wpływem zmniejsza się stan napięcia nerwowego, uczucie niepokoju oraz trudności w zasypianiu. Olejek lawendowy niszczy wiele szczepów bakterii chorobotwórczych, w tym też opornych na antybiotyki. Słabo działa na grzyby chorobotwórcze. Stosowany zewnętrznie obniża wrażliwość nerwów czuciowych zmniejsza nasilenie bólu w chorobach reumatycznych.
Olejek lawendowy podany doustnie w zbyt dużej dawce może wywołać stany zapalne błony śluzowej żołądka i jelit. Drażni też nerki i pęcherzyki płucne. Działa też nieco drażniąco na skórę i u niektórych osób powoduje rozszerzenie podskórnych naczyń krwionośnych oraz zaczerwienienie i rozszerzenie skóry, zwłaszcza w miejscach delikatnych.

Napar z kwiatów lawendy stosuje się doustnie w łagodnych dolegliwościach trawiennych, zwłaszcza zmniejszeniu apetytu, złym przyswajaniu pokarmów i nadmiernej fermentacji. Stosowany jest też jako łagodny środek rozkurczowy w bólach brzucha, wzdęciach , zwłaszcza u młodzieży i osób starszych. Napar i inne przetwory z kwiatów lawendy stosuje się także w nerwicach. Wyciąg z kwiatów lawendy jest jednym ze składników kropli Nervosol (Herbapol) o działaniu uspokajającym. Olejek eteryczny z kwiatów lawendy wchodzi w skład różnych preparatów recepturowych stosowanych wewnętrznie w niestrawności i braku łaknienia, wzdęciach, kolce jelitowej i stanach nerwicowych. Natomiast częściej używa się go zewnętrznie jako dodatku do płukania jamy nosowo-gardłowej, dziąseł, jamy ustnej i gardła w stanach zapalnych, także jako składnik płynów do inhalacji w nieżytach oskrzeli oraz w stanach infekcyjnych płuc, krtani i gardła. Jest składnikiem balsamów i maści do smarowania ropiejących i trudno gojących się ran. Jest też stosowany w aromatyzowaniu maści i kremów. Wchodzi też w skład niektórych preparatów do nacierań przeciw reumatycznych.

Przetwory
N a p a r l a w e n d o w y: 1 łyżkę kwiatów lawendy zalać 1,5 szklanki wody wrzącej i naparzyć pod przykryciem 15 minut. Odstawić na 10 minut i przecedzić. Pić 0,5 szklanki 3 razy dziennie między posiłkami jako środek wiatropędny lub po 0,5 szklanki po jedzeniu rano i wieczorem jako środek uspokajający i rozkurczowy.
W i n o l a w e n d o w e: 10 gram kwiatów lawendy, 5 gramów owoców kolendry i 2 gramy owoców anyżu macerować przez 2 tygodnie w 0,5 litra czerwonego wina często mieszając, następnie przecedzić. Pić 2-3 razy dziennie po małym kieliszku na 30 minut przed jedzeniem w złym trawieniu i braku łaknienia albo po jedzeniu jako środek wiatropędny, rozkurczowy, znoszący ból brzucha oraz żółciopędny i moczopędny.
Z i o ł a j e l i t o w e: zmieszać po 20 gram kwiatów lawendy i liści mięty pieprzowej, 30 g kwiatów wiązówki i 40 gram rozdrobnionych kłączy pięciornika. Zalać 2 łyżki ziół 2 szklankami wody gorącej. Ogrzać do wrzenia i gotować jeszcze przez 3 minuty. Odstawić na 15 minut i przecedzić. Pić po 0,5 szklanki 3-4 razy dziennie między posiłkami w nadmiernej fermentacji jelitowej, wzdęciach i bólach brzucha.
Z i o ł a u s p a k a ją c e d o k ą p i e l i: Zmieszać po 50 gram kwiatów lawendy, kwiatów lipy i ziela macierzanki. Z całości ziół sporządzić napar, zalewając je 2-3 litrami wody wrzącej. Po 15 minutach przecedzić go przez płótno do wanny wypełnionej do 0,33 wodą o temperaturze 38°C. Zioła pozostałe po odcedzeniu przełożyć do woreczka płóciennego i umieścić w wannie z wodą. Czas kąpieli 25 minut, następnie odpoczynek w łóżku. Stosować jako środek uspokajający i ułatwiający zasypianie.
B a l s a m w y k r z t u ś n y: zmieszać 20 gram olejku lawendowego, 10 gram salicylanu metylu oraz po 5 gram olejku eukaliptusowego, olejku tatarakowego, olejku sosnowego, terpentyny i oliwy. Balsam rozprowadza się (lecz nie wciera ) palcami na górnej części mostka, z reguły przed snem. Niemowlętom 1-2 krople, dzieciom 3-4 krople, młodzieży 5-10 kropli, dorosłym do 15 kropli, zależnie od potrzeb 1-3 razy dziennie. Stosując w niedrożności przewodów nosowych, spowodowanych nieżytem, obfitej wydzielinie z nosa, chrypce, w początkach zapalenia oskrzeli z utrudnionym oddychaniem i bólami oskrzelowymi. W przypadku alergii na balsam należy go odstawić. Apteki przygotowują balsam na podstawie recepty lekarskiej.

• Pobierz folder
• Zachomikuj folder