Charakterystyka porównawcza ZSRR a III Rzeszy

Charakterystyka porównawcza ZSRR i III Rzeszy.

Tematem niniejszej pracy jest porównanie i charakterystyka dwóch państw, które w ogromnym stopniu wpłynęły na historię świata. Zarówno ZSRR, jak i Trzecia Rzesza były państwami totalitarnymi, zarządzanymi przez dyktatorów (Stalin i Hitler). Ich funkcjonowanie było oparte o ideologię państwową (stalinizm, nazizm). W państwach tych zakres wolności został drastycznie ograniczony, społeczeństwo znalazło się pod kontrolą państwa. W ZSRR prowadzono walkę klasową, a wrogów socjalizmu osadzano w łagrach (obozy stalinowskie). W Trzeciej Rzeszy podstawą do szerzenia terroru była walka rasowa, a jej ofiary poddawano zagładzie w obozach koncentracyjnych. Zarówno ZSRR, jak i Trzecia Rzesza dążyły do odgrywania mocarstwowej roli na świecie. Polityka ekspansji doprowadziła do wybuchu drugiej wojny światowej, w której oba państwa czynnie uczestniczyły (w przeciwnych obozach). Losy obu państw potoczyły się inaczej. Trzecia Rzesza przegrała wojnę i została zlikwidowana. Państwo niemieckie zostało podzielone na cztery strefy okupacyjne i zjednoczyło się dopiero w ostatnich dziesięcioleciach XX wieku. Natomiast ZSRR, który walczył po stronie aliantów, wyszedł z wojny jako zwycięzca. I do końca XX wieku odgrywał rolę mocarstwa, współzawodnicząc ze Stanami Zjednoczonymi o prymat na świecie. Dzięki sukcesowi w drugiej wojnie światowej ZSRR uzyskało bezpośrednią kontrolę nad całą Europą Środkowo - Wschodnią. Rozpad Związku Radzieckiego nastąpił począwszy od roku 1989, kiedy to spod jego kurateli zaczęły się wyzwalać kolejne państwa. Porównanie ZSRR i Trzeciej Rzeszy wydaje się o tyle istotne, że oba te państwa były sąsiadami II Rzeczypospolitej i że we wrześniu 1939 r. oba zaatakowały Polskę. W trakcie II wojny światowej Polska była okupowana przez wojska niemieckie i przez radzieckie, a po zakończeniu tego konfliktu zbrojnego Polska znalazła się na wiele lat w radzieckiej strefie wpływów.

Tematem niniejszej pracy jest porównanie i charakterystyka dwóch państw, które w ogromnym stopniu wpłynęły na historię świata. Zarówno ZSRR, jak i Trzecia Rzesza były państwami totalitarnymi, zarządzanymi przez dyktatorów (Stalin i Hitler). Ich funkcjonowanie było oparte o ideologię państwową (stalinizm, nazizm). W państwach tych zakres wolności został drastycznie ograniczony, społeczeństwo znalazło się pod kontrolą państwa. W ZSRR prowadzono walkę klasową, a wrogów socjalizmu osadzano w łagrach (obozy stalinowskie). W Trzeciej Rzeszy podstawą do szerzenia terroru była walka rasowa, a jej ofiary poddawano zagładzie w obozach koncentracyjnych. Zarówno ZSRR, jak i Trzecia Rzesza dążyły do odgrywania mocarstwowej roli na świecie. Polityka ekspansji doprowadziła do wybuchu drugiej wojny światowej, w której oba państwa czynnie uczestniczyły (w przeciwnych obozach). Losy obu państw potoczyły się inaczej. Trzecia Rzesza przegrała wojnę i została zlikwidowana. Państwo niemieckie zostało podzielone na cztery strefy okupacyjne i zjednoczyło się dopiero w ostatnich dziesięcioleciach XX wieku. Natomiast ZSRR, który walczył po stronie aliantów, wyszedł z wojny jako zwycięzca. I do końca XX wieku odgrywał rolę mocarstwa, współzawodnicząc ze Stanami Zjednoczonymi o prymat na świecie. Dzięki sukcesowi w drugiej wojnie światowej ZSRR uzyskało bezpośrednią kontrolę nad całą Europą Środkowo - Wschodnią. Rozpad Związku Radzieckiego nastąpił począwszy od roku 1989, kiedy to spod jego kurateli zaczęły się wyzwalać kolejne państwa. Porównanie ZSRR i Trzeciej Rzeszy wydaje się o tyle istotne, że oba te państwa były sąsiadami II Rzeczypospolitej i że we wrześniu 1939 r. oba zaatakowały Polskę. W trakcie II wojny światowej Polska była okupowana przez wojska niemieckie i przez radzieckie, a po zakończeniu tego konfliktu zbrojnego Polska znalazła się na wiele lat w radzieckiej strefie wpływów.

PRZYWÓDCY

JÓZEF STALIN

Józef Wissarionowicz Stalin, a właściwie Iosif Dżugaszwili urodził się w 1879 r. Z pochodzenia był Gruzinem. Studiował 5 lat w seminarium duchownym w Tyflisie (Tbilisi), skąd został usunięty. W roku 1898 został członkiem SDPRR (Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji). Od 1903 r. należał do bolszewickiej SDPRR(b) i działał w Gruzji i Azerbejdżanie. Uczestniczył w wydarzeniach roku 1905. Od 1912 r. w KC SDPRR(b). Był wiceredaktorem pism partyjnych, m.in. "Prawdy". Za działalność w partii bolszewickiej był wielokrotnie aresztowany i zsyłany. W latach 1913 - 1917 przebywał na Syberii, a z zesłania został zwolniony po rewolucji lutowej. Przybył wtedy do Piotrogrodu. Uczestniczył w wydarzeniach rewolucji październikowej (1917 r.) i wszedł do bolszewickiego rządu jako komisarz ludowy ds. narodowości. W okresie wojny domowej ( w latach 1919 - 1920) pełnił funkcję komisarza ludowego kontroli państwowej. Jednocześnie był członkiem Rady Wojskowo - Rewolucyjnej Republiki oraz członkiem rad wojskowo - rewolucyjnych Frontu Wschodniego, Południowego i Południowo - Wschodniego. Na XI Zjeździe Rosyjskiej Komunistycznej Partii (bolszewików) został wybrany na sekretarza generalnego Komitetu Centralnego. Ponieważ w tym czasie Lenin był chory, Stalin stał się faktycznym szefem partii i państwa radzieckiego. Po śmierci Lenina Stalin umiejętnie pozbywał się rywali politycznych. Wyeliminował kolejno: Lwa Trockiego, Grigorija Zinowjewa, Lwa Kamieniewa, Bucharina. Ten pierwszy został skazany na banicję, a pozostali zostali z jego polecenia rozstrzelani jako "wrogowie ludu". To właśnie Stalin kierował programem industrializacji i masowej kolektywizacji rolnictwa (1929 - 1930). Przeprowadzono ją w sposób bezwzględny, zsyłając do obozów bogatszych chłopów. Wskutek polityki Stalina doszło do wielkiej klęski głodu, która pochłonęła miliony ofiar. Stalin lansował tezę zaostrzającej się walki klasowej, która usprawiedliwiała zwiększenie represji wobec społeczeństwa. Aparat represji został rozbudowany i stał ponad prawem. Cała władza skoncentrowała się w rękach Stalina, który w drugiej połowie lat trzydziestych XX wieku zainicjował tzw. Wielką Czystkę. Terror wymierzony był w urzędników państwowych, kadry partyjne i dowódców wojskowych. O działalność kontrrewolucyjną oskarżony mógł zostać każdy. Zwłaszcza, że Stalin był człowiekiem z natury podejrzliwym i stale obawiał się spisków. Opozycjoniści i wszyscy podejrzani (tzw. "wrogowie ludu") trafiali do łagrów, czyli obozów pracy. 23 sierpnia 1939 r. Stalin zawarł porozumienie z Hitlerem (pakt Ribbentrop - Mołotow). we wrześniu 1939 r. z jego rozkazu wojska radzieckie wkroczyły na ziemie polskie. To Stalin wydał w marcu 1940 r. rozkaz o rozstrzelaniu polskich oficerów z Kozielska, Starobielska i Ostaszkowa (tzw. zbrodnia katyńska). Początkowe klęski w II wojnie światowej przyniosły groźbę rozpadu ZSRR i władzy Stalina. Swoją pozycję umocnił on przez propagandę i terror. W czasie II wojny światowej Stalin pełnił funkcję premiera (od maja 1941 r.) i przewodniczącego Państwowego Komitetu Obrony (1941 - 1945). Uczestniczył w obradach tzw. Wielkiej Trójki: w Teheranie 91943 r.), w Jałcie (1945 r.) i w Poczdamie (1945 r.). Stalin posiadał decydujący wpływ na postanowienia Wielkiej trójki. Systematycznie umacniał swoja strefę wpływów, którą zdołał rozszerzyć na kraje Europy Środkowo - Wschodniej. Po wojnie aż do swojej śmierci kierował polityką ZSRR. Zmarł 5 marca 1953 r. w Moskwie w niewyjaśnionych okolicznościach. Stalin był jednym z największych zbrodniarzy w dziejach świata, odpowiedzialnym za śmierć milionów ludzi. Stworzony przez niego system władzy, stalinizm, był odmianą dyktatury totalitarnej. Był to najbardziej zbrodniczy, obok nazizmu, system w dziejach świata.

ADOLF HITLER

Adolf Hitler urodził się w kwietniu 1889 r. w Braunau am Inn (Austria). W młodości zajmował się malarstwem i bez powodzenia startował na Akademię Sztuk Pięknych w Wiedniu. Następnie przeniósł się do Monachium, gdzie utrzymywał się ze sprzedaży pocztówek i obrazków. W tym czasie ukształtowały się jego poglądy. W okresie pierwszej wojny światowej zaciągnął się do armii niemieckiej jako ochotnik. Był dwukrotnie ranny i odznaczono go Krzyżem Żelaznym I i II klasy. W 1919 r. monachijska Reichswehra zatrudniła go jako mówcę. Tuż po wojnie Hitler wstąpił w szeregi Niemieckiej Partii Robotniczej (Deutsche Arbeiterpartei). Członkowie tej niewielkiej partii prezentowali dość radykalne poglądy, będące mieszanką nacjonalizmu, socjalizmu i antysemityzmu. Hitler wykorzystał swoje zdolności przywódcze i szybko stał się jej liderem, stopniowo zmieniając profil partii z lewicowego na prawicowy. W 1920 roku przekształcił ją w NSDAP (Nazionalistiche Socialistische Deutsche Arbeiterspartei) - Narodowosocjalistyczną Niemiecką Partię Robotniczą (NSDSAP). Hitler został jej przywódcą w roku 1921. Począwszy od września 1923 r. koła nacjonalistyczne opracowywały plany obalenia rządu i w dniach 8 i 9 listopada dokonały próby przewrotu (tzw. pucz monachijski). Zorganizowana przez Hitlera demonstracja rozpędzona została przez bawarską policję. Za próbę dokonania przewrotu Adolf Hitler został skazany na pięć lat twierdzy, jednak z więzienia zwolniono go już w grudniu 1924 r. Podczas odbywania kary w Landsbergu napisał książkę "Mein Kampf" ("Moja walka"), w której zawarł podstawy swoich antysemickich i faszystowsko - narodowych poglądów. Zawarł w niej rasistowską teorię rasową, głosząc wyższość rasy aryjskiej i konieczność rozszerzania niemieckiej "przestrzeni życiowej." Po puczu monachijskim Hitler zajął się reorganizacją zdelegalizowanej w 1923 r. NSDAP., która została ponownie zalegalizowana w 1925 r. NSDAP staje się partią o zasięgu ogólnokrajowym. Głoszony przez Hitlera program niemieckiej hegemonii w Europie przysporzył mu poparcie wielkiego kapitału niemieckiego i znacznej części społeczeństwa. Poparcie dla nacjonalistów zwiększyło się znacznie w okresie wielkiego kryzysu gospodarczego w roku 1929. W roku następnym (1930 r.), kierowana przez Hitlera NSDAP odniosła zaskakujący sukces w wyborach parlamentarnych. Poparło ją 18,3% wyborców, dzięki czemu narodowi socjaliści ze 107 mandatami utworzyli drugi pod względem wielkości klub w Reichstagu. Zwolennicy Hitlera i jego partii rekrutowali się przede wszystkim ze średnich warstw społecznych, które czuły się zagrożone kryzysami gospodarczymi. NSDAP znalazła się w opozycji do rządu Heinricha Brüninga i atakowała ustrój demokratyczny (tzw. front harzburski). W 1932 r. odbyły się kolejne wybory do Reichstagu (lipiec i grudzień), a w ich wyniku NSDAP stała się najsilniejszym ugrupowaniem w parlamencie. 30 stycznia 1933 r. prezydent Rzeszy Paul von Hindenburg mianował Adolfa Hitlera kanclerzem Rzeszy. Pożar (a dokładnie podpalenie) Reichstagu z 27 lutego 1933 r., wykorzystał Hitler jako pretekst do umocnienia swojej władzy. Już 28 lutego 1933 r. dekretem prezydenta Hindenburga zniesione zostały tzw. prawa zasadnicze. Rozpoczęła się fala terroru przeciwko ludziom o innych poglądach politycznych, niż te prezentowane przez NSDAP. W następnych miesiącach zdelegalizowano wszystkie poza NSDAP partie i organizacje polityczne, a 30 czerwca 1934 zlikwidowano opozycję wewnątrz ruchu faszystowskiego ("noc długich noży"), co było warunkiem sojuszu Hitlera z wielkim kapitałem. Adolf Hitler nakazał aresztować a następnie zamordować szefa SA Ernesta Röhma, który planował zjednoczenia pod swoim kierownictwem Reichswehry i SA oraz mówił o konieczności przeprowadzenia "drugiej rewolucji". Wraz z Röhmem rozstrzelana została także spora część dowództwa SA oraz wszystkich znajdujących się w opozycji do Hitlera. Publicznie dokonane morderstwa Hitler usprawiedliwiał planami puczu przygotowywanego przez SA i homoseksualizmem Röhma. W sierpniu 1933 r. zmarł prezydent Rzeszy Paul von Hindenburg. Hitler połączył funkcję kanclerza i prezydenta. Przyjął także tytuł wodza narodu i szefa państwa. W ten sposób wprowadził osobistą dyktaturę opartą na aparacie NSDAP i terrorze. Armia złożyła przysięgę już nie na konstytucję, ale przed führerem. Stojąc na czele państwa Hitler rozbudował aparat policyjny (SS, SD, Gestapo i Główny Urząd Bezpieczeństwa Rzeszy) oraz wprowadził system obozów koncentracyjnych i ośrodków zagłady. Bliskimi współpracownikami Hitlera byli: Rudolf Hess, Heinrich Himmler (kierował SS) i Hermana Göring. Hitler dążył do uzyskania przez Niemcy hegemonii w Europie i wbrew postanowieniom traktatu wersalskiego przystąpił do rozbudowy niemieckiej armii. W roku 1938 został dowódcą naczelnym Wehrmachtu. W 1938 r. wojska niemieckie dokonały Anschlussu Austrii, a w latach 1938 - 1939 zaboru Czechosłowacji i autonomicznego okręgu Kłajpedy na Litwie. W sierpniu 1939 r. zawarł układ ze Stalinem, w wyniku którego podzielono strefy wpływów w Europie Środkowo - Wschodniej. Zaborcza i ekspansywna polityka Adolfa Hitlera doprowadziła do wybuchu II wojny światowej. Mimo początkowych sukcesów Niemcy wojnę tę przegrały. Pokonany Hitler popełnił samobójstwo, w oblężonym przez aliantów berlińskim bunkrze w dniu 30 kwietnia 1945 r. Wraz z Hitlerem samobójstwo popełniła jego wieloletnia towarzyszka życia Ewa Braun, którą wcześniej poślubił. Adolf Hitler zapisał się w historii jako największy zbrodniarz w dziejach świata. Obarcza się go winą za śmierć dziesiątków milionów ludzi. Większość z nich zginęła w wyniku bezpośrednich działań wojennych. Z inicjatywy Hitlera prowadzono zbrodniczą politykę ludobójstwa, opartą na rasistowskiej teorii wyższości ras. W imię tej teorii miliony ludzi zginęło w obozach pracy i w obozach śmierci. To Hitler odpowiedzialny jest za tragedię Holocaustu. To z jego inicjatywy realizowana była koncepcja całkowitej zagłady narodu żydowskiego. To na jego założeniach oparto antypolską politykę Trzeciej Rzeszy. Polacy uznani za rasę niższą i wobec tego zmuszano ich do niewolniczej pracy, niszczono polskie elity intelektualne, polski dorobek kulturalny i umieszczano Polaków w obozach hitlerowskich. Adolf Hitler stał się symbolem dyktatora państwa totalitarnego, zbrodniarza, dla którego ludzkie życie nie miało żadnej wartości.

PAŃSTWA

ZSRR

W wyniku rewolucji październikowej 1917 roku władzę w Rosji przejęli bolszewicy. 7/8 listopada (według starego stylu 25//26 października) 1917 r. obalono rząd i utworzono kierowaną przez Włodzimierza Lenina Radę Komisarzy Ludowych. 8/9 listopada (według starego stylu 26//27 października) 1917 r. proklamowana została Rosyjska Republika Rad, która miała obejmować całe terytorium dawnego imperium rosyjskiego. W chwili swego powstania rząd bolszewicki znajdował się w nienajlepszej sytuacji: trwała wojna z państwami centralnymi (I wojna światowa), a w kraju część generałów pozostała wierna carowi. W Rosji panował głód, a gospodarka była całkowicie zrujnowana. Na przełomie 1917 i 1918 roku zaczęły powstawać odrębne republiki (ukraińska, białoruska). W styczniu 1918 r. proklamowano utworzenie Rosyjskiej Federacyjnej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej (RFSRR). Składać się miała ona ze sfederowanych narodowych republik radzieckich. Jej konstytucja uchwalona została już w lipcu 1918 r. Władzę powierzono Radom Delegatów Robotniczych, Żołnierskich i Chłopskich. 3 marca 1918 r. Rosja Radziecka zawarła w Brześciu Litewskim pokój z państwami centralnymi (Rzeszą Niemiecką, Austro - Węgrami, imperium osmańskim i Bułgarią). W lipcu 1918 r. zamordowany został car Mikołaj II i jego rodzina. W Rosji trwała wojna domowa, między tzw. "białymi" (przeciwnicy Lenina) i "czerwonymi" (bolszewicy). Wojna, która przyniosła ogromne straty ludzkie i materialne, zakończyła się w roku 1920 klęską "białych". W 1920 r. wojska radzieckie zostały też pokonane w wojnie z Polską. Nie udało się zatem rozszerzyć rewolucji na resztę Europy. 30 grudnia 1922 r. powołano Związek Socjalistycznych republik Radzieckich (ZSRR). W jego skład weszły formalnie równoprawne: rosyjska Federacyjna SRR, Ukraińska SRR, Białoruska SRR i Zakaukaska Federacyjna SRR. Pierwsza konstytucja ZSRR została uchwalona w 1924 r. W roku 1925 utworzona została Uzbecka SRR i Turkmeńska SRR, a w 1929 r. - Tadżycka SRR. W rzeczywistości władze centralne nigdy nie zezwoliły na równoprawność republik związkowych. Aby doprowadzić do uzdrowienia gospodarki rosyjskiej władze musiały odejść od komunizmu wojennego. W 1921 r. wprowadzono NEP, czyli Nową Ekonomiczną Politykę. Wprowadzała ona mechanizmy rynkowe w gospodarce i w jej wyniku nastąpił wzrost produkcji rolnej i przemysłowej. W 1929 r. władze odeszły jednak od NEP, którą zastąpiono gospodarką planową. Ogłoszono pierwszy plan pięcioletni. Do wykonania planowanych inwestycji na szeroką skalę wykorzystywano pracę milionów więźniów. Począwszy od roku 1929 rozpoczęto intensywną kolektywizację rolnictwa. Oznaczało to likwidację gospodarstw indywidualnych. Chłopi bogaci (tzw. kułacy) i średniozamożni uznani zostali za wrogów klasowych. "Wrogów ludu" najczęściej rozstrzeliwano lub zsyłano na Syberię (osiedlano na innych obszarach lub umieszczano w obozach koncentracyjnych). Pozostałych rolników indywidualnych także pozbawiano majątków, ale mogli oni podjąć pracę w kołchozach. Wszelkie próby oporu były bezwzględnie tłumione. W wyniku kolektywizacji śmierć poniosły miliony osób. Między innymi w wyniku klęski głodu spowodowanej załamaniem gospodarki rolnej po likwidacji indywidualnych gospodarstw.

W 1924 r. zmarł, sprawujący najwyższą władzę w kraju, Włodzimierz Lenin. Na czele państwa stanął dotychczasowy sekretarz generalny Rosyjskiej Komunistycznej Partii (bolszewików), a od 1925 r. - Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (bolszewików), czyli Józef Stalin. WKP (b) uzyskała monopol na sprawowanie władzy, a działalność innych partii została zakazana. Panował zatem system jednopartyjny. Rozbudowano aparat przymusu a w państwie szerzył się terror. Przeciwnikami nie byli jak w Trzeciej Rzeszy wrogowie rasowi, ale wrogowie klasowi. Uchwalona w 1934 r. konstytucja stwierdzała, że Związek Radziecki jest państwem chłopów i robotników, państwem, które powstałe w wyniku likwidacji systemu kapitalistycznego (czyli systemu wyzyskiwania człowieka przez człowieka). Na mocy konstytucji najwyższym organem władzy państwowej została Rada Najwyższa ZSRR. Jednak faktyczną władzę dyktatorską sprawował Stalin, którego otaczano wręcz kultem. Jego władza opierała się przede wszystkim na terrorze. W drugiej połowie lat trzydziestych XX wieku nasiliła się fala represji. Tak zwana "wielka czystka" wymierzona w urzędników państwowych, kadry partyjne i dowódców wojskowych. Prowadzono także politykę antyreligijną, wymierzoną w Cerkiew. Władzę dążyły do całkowitej ateizacji społeczeństwa. Ideologii państwowej podporządkowane zostały wszelkie dziedziny życia. Nawet w literaturze i sztuce szerzono idee rywalizacji pracy (ruch stachanowski), sławiono kolektywizację i industrializację. Wszechobecna cenzura nie zezwalała na swobodną wymianę myśli i idei. Społeczeństwo zostało poddane inwigilacji i terrorowi. Wielu "wrogów ludu" umieszczanych było w obozach pracy (w łagrach), gdzie w wyniku niewolniczej pracy i ok

Nie ma plików w tym folderze