Abelard Piotr 1079-1142 FRA

Piotr Abelard (pisane także Abaelard, Abailard i in.), łac. Petrus Abaelardus, (ur. 1079 w Pallet, zm. 21 kwietnia 1142 w opactwie św. Marcela koło Chalon-sur-Saône) – filozof i teolog średniowieczny. Jeden z założycieli scholastycyzmu, syn rycerza, urodził się w 1079 roku w pobliżu Nantes we Francji. Od młodości przejawiał przenikliwość umysłu, która umożliwiała mu pomyślnie dyskutować ze swoimi nauczycielami. Krótko po ukończeniu trzydziestu lat został powołany do przewodniczenia w szkole katedralnej w Paryżu, jego kariera rozkwitła i wydawało się, iż niebawem świat odda mu hołd. Abelard wykładał filozofię i teologię, jak również był oczytany w literaturze klasycznej i sakralnej.

Gdy Abelard wrócił do Paryża, kanonik Fulbert zaproponował mu, by udzielał prywatnych lekcji jego siostrzenicy Heloizie. Heloiza była kobietą wykształconą, pobierała nauki w klasztorze w Argenteuil. Znała łacinę, a nawet grekę, co było rzadkością w XII wieku - nie znał jej nawet sam Abelard. Doceniając piękno (opiewane później w Romansie o róży przez Wilhelma de Lorris i Jana de Meung) i mądrość Heloizy Abelard przystał na tę propozycję, pod warunkiem jednak, że Fulbert wynajmie mu izbę w swoim domu. Około 40-letni Abelard świadomie uwiódł Heloizę. Miłość wywarła negatywny wpływ na jego obowiązki w szkole - przestał wygłaszać wykłady, a zaczął układać pieśni na wzór trubadurów, rozgłaszane następnie przez żaków, przez co jego miłość do Heloizy stała się powszechnie znana.

Najpóźniej dowiedział się o niej Fulbert - nakrył kochanków in flagranti. Dopiero to wywołało skandal obyczajowy, a Abelard musiał opuścić dom Fulberta. Abelardowi udało się jednak wykraść Heloizę - wysłał ją do swojej siostry w Bretanii, gdzie powiła jego syna, nazwanego "uczonym", niespotykanym imieniem Astrolabiusz ("chwytający gwiazdy").

Kanonik pałał żądzą zemsty, w obawie przed zemstą krewnych Abelarda, którzy mogliby odwołać się do króla i Kościoła, nie mógł jednak wyrządzić Abelardowi żadnej krzywdy. Abelardowi udało się więc stopniowo doprowadzić do załagodzenia sytuacji - dzięki staraniom przyjaciół spotkał się z Fulbertem, przyrzekając poślubić Heloizę. Zastrzegł jednak, że małżeństwo pozostanie w tajemnicy, mogłoby ono bowiem zaszkodzić jego karierze, jako że wykłady z teologii i filozofii mógł bowiem prowadzić jedynie jako kleryk. Fulbert przystał na to rozwiązanie, mimo że było połowiczne - nie zapobiegało plotkom i nie dawało mu satysfakcji.

Mimo że to właśnie z jej strony było to największym poświęceniem, Heloiza była przeciwna małżeństwu, choć ostatecznie wbrew sobie uległa. Argumentowała, że małżeństwo będzie dla Abelarda zrzeczeniem się na rzecz drugiej osoby wolności, a filozof powinien być całkowicie wolny. Jeśli małżeństwo wyszłoby na jaw, kariera akademicka byłaby przed Abelardem na zawsze zamknięta - jako człowiek żonaty mógłby pełnić w jedynie funkcję lektora. Podejrzewała przy tym, że Fulbert nie będzie w stanie i nie będzie chciał zachować tajemnicy. Powoływała się na św. Pawła, który mówił "jeśliś wolny od żony, to nie szukaj żony" (Kor. 7,27-28), uznawała za rzecz opłakaną, jeśliby Piotr, "którego natura stworzyła dla wszystkich ludzi, poświęcił się cały jednej kobiecie i zgiął grzbiet swój pod hańbiącym jarzmem małżeństwa". Podkreślała wszelkie prawno-kanoniczne komplikacje, jakie przyniesie małżeństwo, skoro Abelard był już klerykiem, kanonikiem i członkiem kapituły.

Małżeństwo zostało zawarte w małym, ustronnym kościele, w obecności Fulberta i tylko kilku przyjaciół. Po ślubie Abelard i Heloiza natychmiast się rozstali, a ona zamieszkała w domu wuja, tak by uniknąć wszelkich możliwych plotek. Fulbert w myśl przewidywań Heloizy nie dochował jednak tajemnicy, zaczął rozgłaszać fakt zawarcia małżeństwa między Abelardem i Heloizą. Z tego względu dochodziło do częstych kłótni między nią a wujem - do tego stopnia, że Abelard w obawie o jej bezpieczeństwo postanowił oddalić ją od wuja. Znalazła się tym razem w klasztorze Argenteuil, gdzie w młodości pobierała nauki, a przyjazna ksieni zezwoliła jej nosić habit.

Fulbert odebrał wyjazd Heloizy jako zerwanie umowy - myśląc, że Abelard oddalił Heloizę do klasztoru tylko dlatego, że chciał pozbyć się kłopotu, postanowił się więc zemścić i zorganizował spisek przeciw Abelardowi. Abelard pisze, że "i oto pewnej nocy, kiedy spokojnie spałem w swej odosobnionej izdebce w gospodzie, przekupiwszy jednego ze sług moich, dokonali na mnie najhaniebniejszej i najokrutniejszej zemsty, która oburzeniem najwyższym przejęła świat cały, pozbawili mnie mianowicie tych członków ciała, którymi popełniłem to, co stanowiło dla nich przedmiot obrazy" - działo się to w roku 1119. Tego samego dnia do izby Abelarda zbiegli się studenci i mieszczanie, a władze Paryża niezwłocznie schwytały sprawców i ukarali ich tym samym, co oni zrobili Abelardowi.

Między innymi on popierał używanie rozumu w interpretowaniu doktryn Pisma Świętego i zarządzaniu kościołem. W swojej książce "Sic et Non" ("Tak i nie") przedstawił we wstępie i zakończeniu siedem sprzeczności w pismach Ojców Kościoła. Zwrócił także uwagę na 300 punktów doktrynalnych, z których 150 stało w bezpośredniej sprzeczności z pozostałymi 150, dowodząc, iż tradycyjna teologia jako odmienna od biblijnej teologii jest niegodna zaufania. Rozprowadzał swoją książkę wśród studentów dojrzałych do papieskiego zżęcia, co niszczyło ich jako takich. Abelard był okropnie prześladowany i zmuszony został do milczenia.
Synod w Soissons nakazał mu spalenie jego książki o Trójcy, a jego ucznia Folmara z Triefenstein w Niemczech zmuszono do zaniechania walki przeciwko doktrynie o transsubstancjacji. Burzliwa kariera Piotra Abelarda dobiegała końca.

Przez wielu jest on uważany za najzdolniejszego nauczyciela i teologa XII wieku. Jako członek gwiezdny w tiatyrskim okresie Kościoła rzucił wielkie światło na Pismo Święte dla błogosławienia ludu Bożego. Umarł w 1142 roku i został pochowany obok Heloizy. Jego przyjaciel Piotr Sędziwy mówi, iż modlił się on żarliwie oraz powierzył swoje ciało i duszę swemu drogiemu Panu Odkupicielowi na czas bieżący i na całą wieczność. "Tak Abelard dokończył swych dni i ten, który był znany prawie na całym świecie ze swojej uczoności i zdolności jako nauczyciel umarł spokojnie w Tym, który powiedział 'uczcie się ode mnie, żem Ja cichy i pokornego serca'".

• Pobierz folder
• Zachomikuj folder