Było... nie minęło - 04.06.2011 (23m31s).wmv

Nikt nie będzie zapomniany

Jesteśmy w Modlinie i gdyby to od nas zależało wpisalibyśmy to miejsce na listę światowego dziedzictwa cywilizacyjnego. Warto przypomnieć, że Modlin to suma europejskiej myśli fortyfikacyjnej z lokalizacją wybrana przez samego Napoleona w widłach Wisły i Narwi. Twierdza porastała nowatorskimi rozwiązaniami technicznymi przy okazji każdej ważniejszej europejskiej wojny. Ale dla nas to przede wszystkim wrzesień 1939 r. - niezwykła heroiczna historia rozpisana na tysiące żołnierskich losów. Historię obrony Modlina należałoby rozpisać na dziesiątki epizodów rozgrywających się na poszczególnych odcinkach, ale jedno sformułowanie, powtarzające się w opisach walk jest niezwykle charakterystyczne – brzmi ono: „niemieckie natarcie załamało się w ogniu polskiej obrony”. Tak było do dramatycznego 28 września, kiedy to z braku amunicji, żywności, wody i z powodu wyczerpania ludzi generał Tommee poprosił o rozejm, a następnego ranka skapitulował. Stan załogi Modlina wynosił wtedy 35 tysięcy ludzi, a znanych jest tylko około stu oficerów i około pięciuset szeregowych. Dziś spotykamy się z grupą miłośników historii, zaangażowanych w pracę powołanego przez burmistrza miasta Nowy Dwór Komitetu Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. W momencie rozpoczęcia działalności komitetu okoliczni mieszkańcy zaczęli dostarczać najrozmaitsze dokumenty, dotyczące wrześniowych pochówków w tym rejonie. Z posiadanych dokumentów wynika, że mogiły zlokalizować można w odniesieniu do pewnego modlińskiego pomnika, który pozostał już tylko na fotografii. Zaprzęgamy do pracy nasz sprzęt poszukiwawczy w celu odnalezienia fundamentów nieistniejącego już monumentu.

Następnie powrócimy do Lublina. Porucznik Henryk Cybulski ma dziś w Lublinie swoje rondo, choć przez wiele lat środowiska Wołyniaków i miłośników historii musiały się upominać o jakiś znak pamięci dla tej niezwykłej postaci. Powiedzieć należy, że za to, co dla Wołynia uczynił godzien jest nie jednego, a kilku pomników. Przebraże jak na ówczesne wołyńskie warunki było wsią dużą. Spis z 1938 r. odnotował tu 1150 stałych mieszkańców, ale kiedy ukraińscy nacjonaliści rozpoczęli na tych ziemiach czystkę etniczną, w pewnym momencie koczowało tu nawet 25 tysięcy osób. Przebraże stało się wówczas jedynym w promieniu wielu kilometrów skupiskiem ludności. Samoobrona z garstki przerosła rychło w siłę czterech kompanii i konnego zwiadu – razem około tysiąca uzbrojonych obrońców. Komendantem samoobrony w Przebrażu zgodził się zostać właśnie Henryk Cybulski. Docierały do niego informacje o planowanym napadzie – był, więc świadom, że prędzej czy później dojdzie do decydującego starcia. Doszło do niego 31 sierpnia 1943 r. Historycy obliczają, że banderowcy posiadali około 12 tysięcy dobrze uzbrojonych ludzi, zaś Przebraże mogło wystawić maksymalnie do dwóch tysięcy ludzi. Wiadomość o polskim zwycięstwie przenosiła się niczym płomień z domu do domu, budząc szał radości i nadzieję na ocalenie.