04 Wiek XI Trudne Początki.avi

W roku 1572 wraz z bezpotomną śmiercią króla Zygmunta Augusta, kończyło się panowanie dynastii Jagiellonów. Kończyły się też czasy pokoju. Nadchodziły lata wojen z Moskwą, Szwecją i Turcją. Rzeczpospolita Obojga Narodów była nadal państwem potężnym i znaczącym w kulturze europejskiej. Koniec Jagiellonów nie oznaczał końca Złotego Wieku. Jan Kochanowski miał dopiero napisać "Treny", tworzyli poeci: Sebastian Grabowski i Mikołaj Sęp-Szarzyński. Powoli zmieniały się upodobania, styl życia, gusta artystyczne. W sztuce manieryzm zdobywał przewagę nad renesansem, do głosu dochodził już barok. Nadszedł czas królów elekcyjnych: w 1574 koronowany został Henryk Walezy, który jednak po czterech miesiącach uciekł do Francji. Królem okrzyknięto Annę Jagiellonkę, dając jej za męża kandydata z Siedmiogrodu - Stefana Batorego. Jednym z największych ludzi tego okresu był hetman wielki koronny Jan Zamoyski. W 1587 roku, tron Polski objął Zygmunt III ze szwedzkiej dynastii Wazów. Za jego panowania przypada przeniesienie stolicy z Krakowa do Warszawy. Zapowiadała się nowa epoka w dziejach polskiej kultury, nazywana niekiedy "wiekiem srebrnym".

Barwna opowieść o polskim renesansie i jego specyfice, o najważniejszych wydarzeniach i postaciach kształtujących tę niezwykłą epokę, takich jak Mikołaj Kopernik, Jan Kochanowski, Andrzej Frycz - Modrzewski, Jan Zamoyski i Mikołaj Gomółka. Panowanie ostatnich władców z dynastii Jagiellonów było prawdziwym złotym wiekiem, okresem bujnego rozkwitu literatury, sztuki, architektury i nauki, czasem tolerancji religijnej i światopoglądowej oraz ważkich reform politycznych forsowanych przez światłych przedstawicieli szlachty w ramach ruchu egzekucyjnego. I choć trudno jest opowiedzieć o tak złożonej epoce w zaledwie 50 minut, autorom udało się wydobyć to, co najważniejsze i najbardziej charakterystyczne. Idee odrodzenia, takie jak humanizm, potrzeba reformy Kościoła, realizm, rozwój nauki i piśmiennictwa, wszechstronność zainteresowań, indywidualizm i wzrost znaczenia języków narodowych, przenikały do Polski z Włoch od połowy XV wieku. Ich wpływ zauważalny był już w czasach Jana Olbrachta i Aleksandra, by w pełni rozwinąć się za panowania ich następcy, Zygmunta Starego, wielkiego miłośnika włoskiej sztuki. Do Włoch podróżowało wówczas wielu Polaków, by zapoznać się z przebogatą kulturą tego kraju. W XVI wieku na uniwersytecie w Padwie studiowało przeszło tysiąc Polaków. Kanclerz Jan Zamoyski, który studiował w Padwie, wspominał z dumą: "Padwa uczyniła mnie mężem". W tym samym czasie do Polski przybywali włoscy artyści i intelektualiści. Około 1500 roku na zaproszenie dworu przybył do Krakowa zespół architektów i rzeźbiarzy pochodzących głównie z Florencji. Na czele założonej przez nich pracowni stanął Franciszek Florentczyk, a po nim - Bartłomiej Berecci. Niezwykle istotne dla polskiego odrodzenia stało się upowszechnienie druku. Szacuje się, że w XVI wieku wydrukowano w Polsce około 4 milionów książek. To sporo, zważywszy, że ledwie kilkanaście procent mężczyzn i kilka procent kobiet umiało wówczas czytać i pisać. Początkowo wydawano łacińskie dzieła prawnicze i kościelne. Wkrótce pojawiły się książki w języku polskim, na popularności zyskała literatura świecka. O publikacje w ojczystym języku upomniała się szlachta wielkopolska na sejmiku w Środzie. Tłumaczono na polski najważniejsze dzieła epoki - m.in. Erazma z Rotterdamu, a dzieła Polaków ukazywały się w przekładach za granicą. Dzięki temu myśli i idee przenikały swobodnie, współtworząc złożony obraz renesansowej Europy. W programie wykorzystano bogatą ikonografię i teksty źródłowe. Najważniejsze wydarzenia epoki komentuje prof. Janusz Tazbir. [PAT]

Na tle bardzo skomplikowanych i trudnych często do odtworzenia i weryfikacji faktów historycznych, dotyczących powstającego państwa pierwszych Piastów, pokazany został dorobek kultury materialnej i duchowej żyjących wtedy Polaków. To oni stworzyli podstawy i wyznaczyli kierunki późniejszej drogi cywilizacyjnego rozwoju Polski. Realizator podkreślił szczególną rolę, jaką odegrał Kościół katolicki w tworzeniu organizmu politycznego i dóbr kultury, a także budowaniu mocnej pozycji w chrześcijańskiej Europie. Film pokazuje wszystkie najważniejsze wydarzenia z lat 966-1076, znajdując dla ich przedstawienia bardzo atrakcyjną formę artystyczną.

Opowieść o ostatnim stuleciu istnienia Rzeczypospolitej Szlacheckiej otwiera wspomnienie rządów saskich i zmieniających się z upływem czasu ocen tego okresu. Panowanie Stanisława Augusta Poniatowskiego charakteryzowane jest głównie pod kątem zmian dokonujących się w filozofii epoki, sposobami myślenia o państwie i prawach jego obywateli oraz w kulturze artystycznej. Autorzy filmu wskazują na doniosłość tworzenia trwałych instytucji kultury takich jak nowoczesne szkoły, czy Teatr Narodowy oraz podkreślają znaczenie powstania głównego owocu obozu reform - Konstytucji 3 Maja. Panorama kultury epoki wzbogacona jest opisem wspaniałych zabytków późnego baroku, a także osobnym rozdziałem opowieści poświęconym puławskim sentymentalistom. Osobne fragmenty programu poświęcone są takim oryginalnym społecznym zjawiskom epoki jak ruch chasydzki i masoneria. Film zrealizowany jest w plenerach Polski, Ukrainy i Litwy. Główne problemy ideowe epoki komentują prof. Janusz Tazbir i prof. Marcin Król. [TVP]

W kraju trwała walka o koronę, prowadzona przez Władysława Łokietka. Zajęcie Gdańska przez Krzyżaków stało się przyczyną zajęcia przez nich całego Pomorza Gdańskiego i odepchnięcia Polski od Bałtyku na całe półtora wieku. W Krakowie wybuchł przeciw Łokietkowi bunt niemieckiego wójta Alberta, który jednak szybko stłumiono. W roku 1320 nastąpiła koronacja Władysława Łokietka, stanowiąc koniec rozbicia dzielnicowego Polski. Narasta również konflikt Polski z Zakonem Krzyżackim, czego wynikiem jest zwycięska bitwa Płowcami. Po śmierci króla rządy obejmuje jego syn Kazimierz Wielki. Następują lata spokoju, szybkiego wzrostu gospodarczego i kulturalnego. Powstają liczne fundacje królewskie...