13 Wiek XII Zakony i Cywilizacja.avi

Na tle bardzo skomplikowanych i trudnych często do odtworzenia i weryfikacji faktów historycznych, dotyczących powstającego państwa pierwszych Piastów, pokazany został dorobek kultury materialnej i duchowej żyjących wtedy Polaków. To oni stworzyli podstawy i wyznaczyli kierunki późniejszej drogi cywilizacyjnego rozwoju Polski. Realizator podkreślił szczególną rolę, jaką odegrał Kościół katolicki w tworzeniu organizmu politycznego i dóbr kultury, a także budowaniu mocnej pozycji w chrześcijańskiej Europie. Film pokazuje wszystkie najważniejsze wydarzenia z lat 966-1076, znajdując dla ich przedstawienia bardzo atrakcyjną formę artystyczną.

Opowieść o ostatnim stuleciu istnienia Rzeczypospolitej Szlacheckiej otwiera wspomnienie rządów saskich i zmieniających się z upływem czasu ocen tego okresu. Panowanie Stanisława Augusta Poniatowskiego charakteryzowane jest głównie pod kątem zmian dokonujących się w filozofii epoki, sposobami myślenia o państwie i prawach jego obywateli oraz w kulturze artystycznej. Autorzy filmu wskazują na doniosłość tworzenia trwałych instytucji kultury takich jak nowoczesne szkoły, czy Teatr Narodowy oraz podkreślają znaczenie powstania głównego owocu obozu reform - Konstytucji 3 Maja. Panorama kultury epoki wzbogacona jest opisem wspaniałych zabytków późnego baroku, a także osobnym rozdziałem opowieści poświęconym puławskim sentymentalistom. Osobne fragmenty programu poświęcone są takim oryginalnym społecznym zjawiskom epoki jak ruch chasydzki i masoneria. Film zrealizowany jest w plenerach Polski, Ukrainy i Litwy. Główne problemy ideowe epoki komentują prof. Janusz Tazbir i prof. Marcin Król. [TVP]

Lata rozbicia dzielnicowego najczęściej określa się mianem okresu osłabienia Polski, niepokojów politycznych, wewnętrznych waśni i rosnącego zagrożenia ze strony państw ościennych. Wiele w tym prawdy - podzielone na dzielnice państwo polskie, rządzone przez potomków Bolesława Krzywoustego zaciekle walczących o hegemonię i dzielnicę senioralną, stało się łatwym kąskiem dla coraz potężniejszych sąsiadów, którzy umiejętnie wykorzystywali waśnie pomiędzy Piastowiczami do własnych celów. Książęta dzielnicowi nie prowadzili spójnej polityki zagranicznej, tocząc zaś między sobą nieustanne spory mieli niebezpieczny zwyczaj szukania sprzymierzeńców poza granicami Polski. Jednak postrzeganie Polski dzielnicowej jedynie w czarnych barwach byłoby krzywdzące dla naszych piastowskich przodków - bo choć władza monarsza i państwo jako takie faktycznie przeżywały kryzys, poszczególne jego dzielnice rozwijały się prężnie. I tak, XIII wiek to okres bardzo pomyślny dla Śląska. Jego kolejni władcy: Bolesław Wysoki, Henryk Brodaty i Henryk Probus przeprowadzili wielką akcję kolonizacyjną, zaludniając puste dotychczas obszary swej dzielnicy. Nowe miasta i wsie lokowano na prawie niemieckim, zwanym też prawem magdeburskim. Nowych osadników przyciągały bardzo korzystne warunki, jakie gwarantowali przybyszom książęta. Pochodzili przede wszystkim z Niemiec, byli wśród nich Sasi, Walonowie, Flamandowie i Frankowie. Za ich sprawą język niemiecki, a raczej rozmaite jego dialekty, upowszechniły się na Śląsku i stoponiowo zaczęły konkurować z łaciną, która dotychczas była "językiem urzędowym". Niemiecki stałsię językiem intelektualnej elity i rosnącego w siłę mieszczaństwa, książęcych dworów, sądów, szkół i kościołów. Również kazania coraz częściej, zamiast po łacinie, głoszono po niemiecku. Zaniepokojeni tym polscy biskupi z Jakubem Świnką na czele postanowili na Synodzie w Łęczycy stworzyć wzór kazań po polsku. W XIII wieku pozycja Kościoła w Polsce była już silna i ugruntowana - dzięki immunitetom klasztory znalazły sie w posiadaniu rozległych latyfundiów. W tym okresie okrzepł również stan rycerski czerpiący wzorce z zachodniej Europy. Licznymi przywilejami cieszyli się prześladowani w innych krajach Żydzi, dzięki którym bujnie rozwijał się handel. Na kształtowanie się polskiej kultury przełomu XII i XIII wieku największy wpływ miały takie postacie, jak kronikarz Wincenty Kadłubek, poeta i kompozytor Wincenty z Kielczy, właściciel pierwszej w Polsce prywatnej biblioteki naukowej Iwo Odrowąż. Nazwiska naszych uczonych, m.in. Marcina Polaka i Witelona, znane były na uniwersytetach zachodniej Europy. Rozwój gospodarczy i umysłowy Polski zapowiadał odrodzenie silnego państwa.

Historia państwa polskiego za panowania drugiej z kolei dynastii panującej - Jagiellonów. Po śmierci króla Władysława Jagiełły następuje krótki epizod rządów jego syna Władysława zwanego Warneńczykiem. Po jego śmierci tron obejmuje Kazimierz Jagiellończyk. Następuje dalszy wzrost znaczenia militarnego i gospodarczego, a także kulturalnego Rzeczypospolitej w Europie. Po śmierci tego wybitnego władcy rządy przechodzą w ręce jego syna Jana Olbrachta, za panowania którego ukształtował się ostatecznie sejm Rzeczypospolitej. Na ostatnich latach jego panowania zaciążyła nieudana wyprawa przeciw Turkom, zakończona klęską. Stąd wzięło się powiedzenie: "Za króla Olbrachta wyginęła szlachta".