Günter Grass - pisarz niewygodny.avi

GÜNTER GRASS (1999)



KTO:
prozaik, poeta i dramaturg
NARODOWOŚĆ:
niemiecka
URODZONY:
16 października 1927 w Gdańsku
DZIEŁA:
"Zalety przepiórek" (1956) - tom wierszy
"Trylogia gdańska:":
Blaszany bębenek" (1959) - powieść
"Kot i mysz" (1961) - powieść
"Psie lata" (1963) - powieść
"Plebejska próba powstania" (1966) - sztuka
"Pod miejscowym znieczuleniem" (1969)
"Z dziennika ślimaka" (1971) - esej-reportaż
"Turbot" (1977) - powieść
"Spotkanie w Telgte" (1979) - powieść
"Szczurzyca" (1986) - powieść
"Wróżby kumaka" (1992) - powieść
"Moje stulecie"(1999) - zbiór opowiadań
"Pełzanie rakiem" (2002) - powieść

Z UZASADNIENIA NAGRODY:
Otrzymał ją jako ten, którego "swawolne czarne bajeczki portretują zapomnianą twarz historii".

FAKTY Z ŻYCIORYSU:
Najgłośniejszy autor niemiecki po II wojnie światowej. Członek Grupy 47. Debiutował tomem wierszy "Zalety przepiórek" (1956), napisał też kilka sztuk teatralnych zbliżonych w swej poetyce do teatru absurdu. Wielką międzynarodową sławę zyskał jednak dopiero dzięki powieści "Blaszany bębenek" (1959), stanowiącej pierwszą część tzw. gdańskiej trylogii (głównym miejscem akcji jest Gdańsk, miasto rodzinne autora), na którą składają się ponadto: opowiadanie "Kot i mysz° (1961) oraz powieść "Psie lata" (1963). W utworach tych łącząc naturalistyczny zmysł obserwacji z surrealistyczną wyobraźnią ukazał, nie stroniąc od tematów i scen najdrażliwszych, groteskową panoramę niemieckiej historii od połowy lat dwudziestych, zwłaszcza zaś karykaturalnie zdeformowany obraz zachowań klasy średniej, dając świadectwo spustoszeniom, jakich okres faszyzmu dokonał w psychice Niemców.

Gdańska trylogia przynosi radykalne zakwestionowanie wszelkich wartości: historia jawi się w niej jako absurd, życie jako farsa, ludzie jako prymitywni głupcy. Jej - bynajmniej nie heroicznymi - bohaterami są outsiderzy, którzy broniąc swej odmienności zmuszeni są walczyć samotnie z potwornym, zuniformizowanym świa- tem. Ich anarchiczny bunt wyraża protest autora przeciwko wszelkim ideologiom i organizacjom, przeciwko porządkowi i dyscyplinie jako odpowiedzialnym za nieludzką rzeczywistość. "Blaszany bębenek", najsłynniejszy utwór niemiecki po 1945, to zarazem udana próba stworzenia - w dialogu z tradycją literacką, w oparciu o struktury powieści pikarejskiej i edukacyjnej, o doświadczenia takich pisarzy jak Rabelais czy Dóblin - nowej powieści opartej na przemieszaniu wątków realistycznych i surrealistycznych, na kreowaniu rzeczywistości fantastycznej, baśniowej pośród autentycznych realiów. Powieść ta rozbija wcześniejsze konwencje literackie jako nie przystające do rzeczywistości, zbyt strasznej i zbyt złożonej. Zastosowany tu typ narracji znalazł wielu naśladowców.

W latach sześćdziesiątych Grass uczestniczył aktywnie w życiu politycznym, m.in. w kampaniach wyborczych SPD 1965 i 1969, z niedawnego prowokatora i nihilisty przedzierzgając się w moralizatora, rzecznika rozsądku i umiarkowanych reform. W sztuce "Plebejska próba powstania" (1966) skrytykował intelektualistów uciekających przed konkretnym działaniem politycznym w świat artystycznych fikcji. Zmianę jego zapatrywań dokumentują także powieść "Pod miejscowym znieczuleniem" (1969) oraz esej-reportaż "Z dziennika ślimaka" (1971), gdzie - w formie oszczędnej i wyważonej -wiedzie spór z politycznym radykalizmem, z totalitaryzmami wszelkiej maści, opowiada się za postępem respektującym prawa natury. Do prozy nieokiełznanej wyobraźni i językowej wirtuozerii powrócił w zadziwiającej epickim rozmachem powieści "Turbot" (1977), książce obejmującej całość historii ludzkości, ale ukazującej ją od strony nieoficjalnej, dosłownie od kuchni. Jest to bowiem powieść o naturze i mechanizmach historii, ale także o rywaliżacji płci, o miłości i zwłaszcza o jedzeniu. Opowiada się za zmysłowością a przeciwko ideologiom i kształtowaniu świata podług ich wymogów.

W powieści "Spotkanie w Telgte" (1979), opisującej fikcyjne spotkanie poetów niemieckiego baroku i zawierającej mnóstwo aluzji do współczesności, potwierdził sens i potrzebę istnienia literatury. Do motywów i postaci "Blaszanego bębenka" nawiązał w znacznie jednak słabszej -mimo zastosowania sprawdzonych, zwłaszcza w "Turbocie", chwytów literackich - powieści "Szczurzyca" (1986), utworze przynoszącym katastroficzną wizję nastania ery szczurów. Przedostatnim utworem Grassa jest zbiór opowiadań "Mój wiek", wydany już po otrzymaniu literackiej Nagrody Nobla. Jej recenzję przedstawił w "Polityce" nr 45 z 6 listopada 1999 roku Adam Krzemiński. W roku 2002 natomiast autor z "Polityki" pisze o nowej powieści Grassa.