Jan Matejko, „Zabójstwo św. Stanisława” olej na desce, szkic, 1892, Muzeum Pomorza Środkowego, Słupsk

Od tych dramatycznych wydarzeń minęło już 930 lat. Biskup krakowski Stanisław ze Szczepanowa napominał króla Bolesława, zwanego Szczodrym bądź Śmiałym, wytykając mu niewłaściwe, zbyt okrutne postępowanie wobec poddanych. Rozwścieczony monarcha kazał go zamordować. Bolesław wkrótce po tej zbrodni został pozbawiony tronu przez poddanych i zmarł na wygnaniu. A Stanisława w 1253 roku kanonizowano. Jan Matejko namalował scenę śmierci biskupa zgodnie z hagiograficzną tradycją. Mówi ona, że Bolesław osobiście zabił Stanisława i to w chwili, kiedy ten sprawował Mszę św. w krakowskim kościele na Skałce. Widzimy moment, kiedy tragedia już nastąpiła. Martwy biskup leży na stopniach prowadzących do ołtarza, przy jego głowie widać krew. Ciało świętego obrócone jest przodem do ołtarza, a tyłem do nawy, tak jak dawniej odprawiało się Mszę. W ręce biskupa widać zarys kielicha. Artysta sugeruje więc, że śmiertelny cios dosięgnął hierarchę w chwili, gdy odbywało się przeistoczenie wina w Krew Pańską. Czyni to ofiarę poniesioną przez biskupa jeszcze bardziej symboliczną. Król właśnie chowa miecz do pochwy. Nie ma więc wątpliwości, że to on zadał decydujący cios. Kronikarz Wincenty Kadłubek, opisując tragedię, starał się uzasadnić osobisty udział króla w zbrodni nieskutecznością działań jego sług. „Ilekroć okrutni służalcy próbują rzucić się na niego, tylekroć skruszeni, tylekroć na ziemię powaleni łagodnieją” – pisał. Do zwłok św. Stanisława zbliża się człowiek z toporem, by je poćwiartować. W kronice Galla Anonima jest bowiem wzmianka, że biskup został skazany na „obcięcie członków”. Według starej legendy, ciało świętego zrosło się potem w sposób cudowny. Miało to symbolizować los Polski, która po okresie rozbicia dzielnicowego zjednoczyła się z powrotem.

z chomika cz.jurek

61 KB
23 wrz 13 19:31

Matejko - Wskrzeszenie Łazarza.jpg

Jan Matejko, "Wskrzeszenie Łazarza", olej na płótnie, 1867, Kościół Wniebowzięcia NMP, Nowy Wiśnicz

W ewangelicznej opowieści o wskrzeszeniu Łazarza znajdujemy nadzieję dla nas wszystkich. Los Łazarza jest zapowiedzią zmartwychwstania do życia wiecznego. Pewnie dlatego na obrazie Matejki podnoszący rękę Jezus wydaje się zwracać bezpośrednio do nas. Jak czytamy w Ewangelii według św. Jana, świadkowie cudu nie widzieli samej chwili wskrzeszenia. Siostry zmarłego, Maria i Marta, oraz inne osoby stały wraz z Jezusem na zewnątrz grobowca. Przywołany przez Zbawiciela Łazarz, po chwili, już żywy, pojawił się w wejściu. Matejko przedstawił tę scenę w sposób o wiele bardziej dramatyczny. Jezus stoi nad leżącym na marach Łazarzem. Za ułamek sekundy dokona się cud. Namalowanie obrazu poprzedziły dramatyczne wydarzenia w życiu rodziny Matejków. 13 kwietnia 1866 roku, w ich mieszkaniu przy ul. Krupniczej w Krakowie, zmarł ksiądz Stanisław Giebułtowski, brat żony artysty Teodory. Zapewne śmierć szwagra była bezpośrednim impulsem do namalowania obrazu, który powstał w następnym roku. Łazarzowi Matejko nadał rysy twarzy ks. Giebułtowskiego. A u dołu płótna zamieścił napis: „Pamięci ukochanego Brata i Przyjaciela Księdza Stanisława Giebułtowskiego zmarłego w d. 13 kwietnia r.p. 1866 J.M. 1867”. Ważną postacią w kompozycji dzieła jest Maria, siostra Łazarza. Na obrazie klęczy na pierwszym planie, trzymając Jezusa za rękę. Patrzy na martwego jeszcze brata, ale w jej oczach wyraźnie nadzieja przeważa już nad rozpaczą. Ona pierwsza uwierzyła, że to, co wszystkim wydawało się niemożliwe, za chwilę stanie się faktem. Jest więc pierwszym świadkiem mającego nastąpić cudu. Maria na obrazie jest bardzo podobna do siostry Jana Matejki, Marii Walerii Golichowskiej.

z chomika cz.jurek

268 KB
8 paź 11 6:41

Jan Kochanowski nad zwłokami Urszulki.jpg

obraz z 1862 r. Dzieło Jana Matejki przedstawia pogrążonego w rozpaczy po śmierci córki. Urszulka była jego ukochanym dzieckiem; poeta miał nadzieję, że będzie spadkobierczynią jego talentu. Na pierwszym planie widać trumienkę dziecka ubranego w białą sukienkę. Leży na niej czarny krzyż. Rączki spoczywają wzdłuż ciała, a włosy splecione są w jasne warkocze. U stóp martwej Urszulki leży lutnia – symbol poezji. Jan Kochanowski pochyla się nad dzieckiem i składa na jej głowie pocałunek – żegnając się z nią na zawsze.

138 KB
19 kwi 11 5:52

Zawieszenie Dzwonu Zygmunta, 1874.jpg

1874
olej na desce
94 × 189 cm
Muzeum Narodowe w Warszawie

30 KB
19 kwi 11 5:51

Stańczyk.jpg

1862
olej na płótnie
120 × 88 cm
Muzeum Narodowe w Warszawie
Portret Stańczyka miał skłaniać Polaków do krytycznego spojrzenia na ojczyste dzieje.

129 KB
19 kwi 11 5:50

Kopernik, czyli rozmowa z Bogiem, 1872.jpg

1873
olej na płótnie
225 × 315 cm
Collegium Novum Uniwersytetu Jagiellońskiego
Jak wskazuje tytuł, dzieło nawiązuje do jednego z najbardziej rozpoznawalnych bohaterów w polskiej historii – Mikołaja Kopernika, który publikując „O obrotach sfer niebieskich”, przyczynił się do jednej z najważniejszych rewolucji naukowych w dziejach świata.Na pierwszym planie widać postać tytułowego astronoma. Znajduje się on na krużganku fromborskiej katedry – Kopernik był także kanonikiem, czyli duchownym. Poza, w jakiej został przedstawiony, wskazuje na to, iż musiało właśnie wydarzyć się coś niezwykłego. Być może odziany w czarną szatę mężczyzna dokonał jakiejś przełomowej obserwacji, a być może przyczyn jego zadziwienia trzeba szukać gdzie indziej – ponad gwiazdami. Ukazany w pozycji półstojącej, z jedną nogą lekko wysuniętą do przodu, badacz gwiazd wznosi prawą rękę do góry, a lewą – w której trzyma cyrkiel – właśnie oderwał od księgi. Na jego twarzy maluje się zdziwienie pomieszane ze strachem, wzrok kieruje on ku górze, lekko w lewą stronę.Obok Kopernika znajdują się rozmaite przyrządy potrzebne astronomowi do pracy. Są to: księgi, mierniki (m.in. kwadrant i triquertum), tablice oraz kaganek. Sprawiają wrażenie niedbale rozrzuconych po podłodze – najpewniej to właśnie badacz strącił je w popłochu, gdy coś przykuło jego wzrok. W oddali, na drugim planie malują się wieże fromborskiej katedry, natomiast nad całą sceną rozciąga się przejrzyste, ciemnogranatowe niebo z rozsianymi na nim gwiazdami. Kolorystyka dzieła Jana Matejki opiera się na kontraście ciemnego nocnego tła z niezwykle mocno oświetloną postacią Mikołaja Kopernika. Dalszy plan, jak łatwo się domyślić, spowity jest mrokiem, a kontury budynku tracą ostrość. Z kolei sam astronom, choć brany jest w czarną szatę, przedstawiony został pośrodku potężnego słupa światła, którego blask potęgowany jest przez podłogowe deski i jasną tablicę znajdującą się u boku bohatera.

70 KB
19 kwi 11 5:49

Hołd Pruski.jpg

1880-1882
olej na płótnie
388 × 785 cm
Gatunek malarski: malarstwo historyczne
Styl malarski: realizm
Muzeum Narodowe w Krakowie
Hołd pruski należy do dzieł, które powstawały "ku pokrzepieniu serc". Miały one przypominać, że Polacy potrafili w przeszłości odnosić wspaniałe sukcesy i może w nadchodzących latach, tak jak w dawnych wiekach, nadejdą dla nich dni chwały.

154 KB
19 kwi 11 5:49

Bitwa pod Grunwaldem.jpg

1878
olej na płótnie
426 × 987 cm
Gatunek malarski: malarstwo historyczne
Styl malarski: malarstwo realistyczne
Muzeum Narodowe w Warszawie

142 KB
19 kwi 11 5:48

Batory pod Pskowem, 1872.jpg

94 KB
19 kwi 11 5:47

Autoportret.jpg

1892

280 KB
29 sty 11 5:02

Jan Matejko „Rejtan – Upadek Polski”.jpg

1866
olej na płótnie
282 × 487 cm
Zamek Królewski w Warszawie
Obraz Jana Matejki „Rejtan – Upadek Polski” pochodzi z roku 1866 i przedstawia gwałtowny sprzeciw Tadeusza Rejtana wobec postanowień sejmu rozbiorowego. Jest to dzieło o tematyce historycznej, ukazujące autentyczny epizod z dziejów Polski. Matejko nie jest do końca wierny faktom, jego dzieło to nie tylko przedstawienie jakiegoś momentu dziejowego, ale też wskazanie na jego przyczyny i znaczenie. To dlatego pojawiają się tam postacie, których w rzeczywistości nie mogło być oraz liczne rekwizyty o symbolicznym znaczeniu.

Tematem obrazu jest scena z obrad sejmu rozbiorowego 1773 roku. Artysta w sugestywny sposób ukazał protest jednego z posłów, Tadeusza Rejtana, jaki miał miejsce 21 kwietnia, czyli trzeciego dnia obrad. Rosja, Prusy i Austria dokonały podziału części ziem Rzeczpospolitej, ten akt wywołał dramatyczny sprzeciw prawdziwego patrioty. Tadeusz Rejtan, poseł ziemi nowogródzkiej, jest centralną postacią obrazu. Odcina się od pozostałej grupy posłów, stojącej po lewej stronie. Rejtan leży na podłodze i w dramatycznym, pełnym rozpaczy i desperacji geście rozdziera na sobie szaty. Swoim ciałem blokuje drzwi, zza których widać rosyjskich żołnierzy.

5,4 MB
17 sty 11 21:06