Jan Matejko

Jan Matejko


Jan Alojzy Matejko urodził się 24 czerwca 1838 roku w domu przy ul. Floriańskiej 41 w Krakowie jako dziewiąte z jedenaściorga dzieci Franciszka Matejki i Joanny Karoliny, która pochodziła z ewangelickiej rodziny Rossbergów. Ojciec, czeski emigrant wyznania katolickiego, pracował jako nauczyciel i organista w pobliskim kościele św. Krzyża. Kiedy Jan miał siedem lat zmarła jego matka. Odtąd w wychowaniu dzieci pomagała ojcu jej siostra - Katarzyna z Rossbergów Zamoyska. Artystę, wyrosłego w tej katolicko-ewangelickiej rodzinie, cechowała głęboka religijność. Matejko uczył się w gimnazjum św. Anny, której nie ukończył. Mimo tego został przyjęty do klasy malarstwa w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych (1852), gdzie uczył się pod kierunkiem Wojciecha Kornelego Stattlera oraz Władysława Łuszczkiewicza - malarza, historyka sztuki, pedagoga. Szybko dał się poznać jako jeden z najzdolniejszych uczniów. Po ukończeniu Szkoły Sztuk Pięknych, wyjechał na stypendium do Monachium (1857 - 1858), potem do Wiednia (1860). Z wiedeńskiej Akademii Sztuk Pięknych wrócił po niecałych dwóch miesiącach z powodu nieporozumień z tamtejszą kadrą profesorską. Na zalecenie, aby na obrazie "Jan Kazimierz na Bielanach" król klęczał, Matejko z dumą odparł, że "królowie polscy przed nikim nie klęczeli".W 1864 roku obraz "Kazanie skargi" odniósł spektakularny sukces. Został on wkrótce sprzedany za sporą sumę , a on sam mógł się w końcu oświadczyć. Z tegoż to powodu był częstym bywalcem w Wiśniczu, w którym mieszkała siostra ukochanej. W tym zaprzyjaźnionym domu, Matejko odnajdywał ciepło rodzinne. Wybranką serca była znana mu Teodora Giebułtowska 8 lat młodsza odrobinę przysadzista, piękna ale kapryśna i choć z pewną niechęcią ale jego oświadczyny przyjęła. W 1864 r w listopadzie w kaplicy N.P. Maryi na Piasku w Krakowie odbył się ślub Jana z Teodorą. Nikogo nie było na ślubie. Nikogo nie prosił. Wszystko sobie urządził cicho i skromnie, bez ludzi i bez rozgłosu, tym bardziej że rodzeni bracia artysty, a zwłaszcza starszy brat jego Franciszek, bardzo niechętnie na ten ślubny związek patrzyli. Jednak żadne uwagi ze strony rodziny nie skutkowały, Matejko nie lubił pouczeń, był bardzo stanowczy a poza tym wierzył w swój instynkt.


Ślubny strój Teodory był według rysunku Matejki. Był to rodzaj kontusza z rozciętymi na wylot rękawami, z długim trenem z doskonałego białego kaszmiru, cały podszyty jedwabiem.
Dlaczego Rodzina nie chciała ślubu Jana? Najprawdopodobniej już wiedziano o chorobie psychicznej matki panny młodej i nerwowych załamaniach Teodory. Dopiero po jakimś czasie żona zdała sobie sprawę z tego, że zakochała się w nim. W domu panowała atmosfera szczęścia, Teodora była jego muzą. Później zaczęły się konflikty, ponieważ oboje byli silnymi osobowościami, jednak te potęgowały miłość między nimi. Po ślubie wyjechali razem w podróż poślubną po europejskich stolicach. Rok później na świat przyszło ich pierwsze dziecko Tadeusz .


Po jakimś czasie pojawiły się kolejne dzieci Helena, Beata, Jerzy i Regina która zmarła po trzech tygodniach. Tylko dwoje z nich - Helena i Tadeusz - odziedziczyło po ojcu artystyczne zamiłowania.. Po ciążach Teodora bardzo przytyła , wywoływało to u niej straszne frustracje , ciągle chciała być jedyną muzą swego męża . Skutecznie uprzykrzała życie spokojnemu i wyrozumiałemu mężowi, w końcu zachorowała psychicznie , zmarła w 1896 roku przeżywszy męża zaledwie trzy lata.
Matejkę zawsze cechował głęboki związek z ojczystą kulturą, tradycją i historią. Od najmłodszych lat, odznaczając się wielką wrażliwością i wyobraźnią, rysował, malował zabytkowe przedmioty, z pasją kalkował wizerunki starych rycin, pieczęci. Zafascynowany był historią Polski, którą poznawał studiując książki udostępniane mu przez brata Franciszka, historyka, doktora prawa, pracownika Biblioteki Jagiellońskiej. Był świadkiem wielu przełomowych wydarzeń historycznych - wcielenia do Austrii Rzeczypospolitej Krakowskiej w 1846 roku, Wiosny Ludów w 1848 roku, a potem Powstania Styczniowego w roku 1863. Upadek Powstania silnie wpłynął na jego twórczość. W obranym przez siebie programie artystycznym postanowił nie tylko zilustrować dzieje Ojczyzny, ale przede wszystkim, zanalizować przyczyny jej upadku, aby wyciągnięte wnioski posłużyły w teraźniejszości i na przyszłość. Tak powstały najsłynniejsze kompozycje Matejki, a stworzona w nich sugestywna wizja historii Polski oddziałuje od ponad stu lat na świadomość Polaków. Matejko, najbardziej znany i popularny polski malarz, jest autorem ponad 320 obrazów olejnych, głównie o tematyce historycznej, portretów oraz kilku tysięcy rysunków i akwarel. Opracował historię ubiorów w Polsce, zaprojektował polichromię kościoła Mariackiego wykonaną pod jego kierunkiem w latach 1889-1891; jest twórcą słynnego Pocztu królów i książąt polskich. W latach siedemdziesiątych XIX wieku został dyrektorem krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych , wymagało to od niego wiele poświęcenia i nieustannej walki o środki na jej utrzymanie. Wybrał jednak tę posadę , pomimo niezwykle korzystnych propozycji z Pragi , Czesi chcieli , aby został dyrektorem Akademii w Pradze. Stan zdrowia Matejki pogarszał się coraz bardziej , wiele trudu musiał włożyć w wykonanie w 1889 roku polichromii w kościele Mariackim.

Matejko zmarł 1 listopada 1893 roku w swym domu przy ulicy Floriańskiej, pogrążając w żałobie cały Kraków.


7 listopada odbył się uroczysty pogrzeb z udziałem mieszkańców miasta i licznych delegacji. Po nabożeństwie w kościele Mariackim, przy wtórze Dzwonu Zygmunta, kondukt żałobny podążył na miejsce wiecznego spoczynku Mistrza na Cmentarzu Rakowickim.
Najwybitniejszymi uczniami Matejki byli Stanisław Wyspiański, Jacek Malczewski, Włodzimierz Tetmajer i Józef Mehoffer.

/zachomikowane od Hanami_/

• Pobierz folder
• Zachomikuj folder