Józef Franciszek Emanuel Innocenty Maria Bocheński OP (ur. 30 sierpnia 1902 w miejscowości Czuszów, zm. 8 lutego 1995 we Fryburgu, Szwajcaria), starszy brat Adolfa Marii, Aleksandra i Olgi, logik i filozof, sowietolog, dominikanin (imię zakonne Innocenty).

Biografia

Pochodził z rodziny ziemiańskiej. Po ukończeniu gimnazjum we Lwowie (1920) jako ochotnik brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej, walcząc w 8 Pułku Ułanów. Od 1920 studiował prawo na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie, po dwóch latach przeniósł się do Poznania, gdzie przez 4 lata studiował ekonomię i ekonomię polityczną pod kierunkiem m.in. Floriana Znanieckiego i Czesława Znamierowskiego. Podczas studiów był związany z ugrupowaniami monarchistycznymi. W 1926, podczas przewrotu majowego, opowiedział się po stronie legalnego rządu. W tym samym roku, za namową o. Jacka Woronieckiego, wstąpił do seminarium duchownego w Poznaniu (święcenia kapłańskie otrzymał 6 lat później), a w roku następnym wstąpił do nowicjatu Zakonu Kaznodziejskiego św. Dominika, mimo iż uważał się jeszcze za agnostyka. W latach 1928-1931 studiował filozofię w uniwersytecie we Fryburgu. Następnie odbył studia teologiczne w Rzymie, które ukończył z tytułem doktora. Od 1934 uczył logiki na Collegium Angelicum w Rzymie (w latach 1934 - 1940 był tam profesorem). Uczestniczył w kampanii włoskiej i bitwie o Monte Cassino (1944). Dwukrotnie (w 1932 i 1934) brał udział w Międzynarodowych Kongresach Tomistycznych. W 1938 habilitował się na Uniwersytecie Jagiellońskim na podstawie pracy Z historii logiki zdań modalnych.

W czasie II wojny światowej był kapelanem Wojska Polskiego w 80. Pułku Piechoty z Samodzielnej Grupy Operacyjnej Polesie generała Franciszka Kleeberga podczas kampanii wrześniowej (brał udział w bitwie pod Kockiem) oraz w II Korpusie we Włoszech, m.in. pod Monte Cassino.

Od 1945 profesor filozofii współczesnej na uniwersytecie we Fryburgu, gdzie w latach 1964-66 był rektorem; kierownik Instytutu Europy Wschodniej (Osteuropa-Institut in Freiburg) we Fryburgu, redaktor czasopisma "Studies in Soviet Thought" i serii wydawniczej "Sovietica".

Znany z niespożytej energii i niekonwencjonalnych form zachowania; mając już prawie 70 lat, uzyskał dyplom pilota.

Dorobek
Wikicytaty
Zobacz w Wikicytatach kolekcję cytatów
z Józefa Marii Bocheńskiego

Bezkompromisowo ganił intelektualistów kolaborujących z komunizmem (nazywał ich "zgniłkami"), a po 1989 domagał się nie tylko konsekwentnej dekomunizacji, ale również eliminacji z życia politycznego "lizusów, ludzi bez charakteru, bez kręgosłupa". Pod koniec życia ogłosił Wspomnienia (Kraków 1993), a także "prowokacyjny" i "wielce różniący się" (jak sam przyznawał) "od tradycyjnej moralności i chrześcijańskiej bogobojności" Podręcznik mądrości tego świata (Kraków 1992) z pierwszym i naczelnym przykazaniem: "Postępuj tak, abyś długo żył i dobrze ci się powodziło".

W 1990 Uniwersytet Jagielloński przyznał mu tytuł doktora honoris causa.

W czasie swojego życia wielokrotnie zmieniał poglądy filozoficzne. W młodości był zadeklarowanym kantystą, później został zwolennikiem tomizmu. Starał się łączyć filozofię analityczną z tradycją scholastyczną, z czasem jednak coraz bardziej zbliżał się do zagadnień filozofii analitycznej. Krytyk oświecenia i pozytywizmu, które obwiniał o bałwochwalczy kult rozumu i bezzasadną wiarę w stały postęp ludzkości oraz pewność wyników nauk przyrodniczych, jak również filozofii nowożytnej, której zarzucał nienaukowy charakter, zajmowanie się pseudoproblemami i, często, operowanie bełkotem. J. M. Bocheński był wybitnym znawcą logiki średniowiecznej i logiki formalnej.

Ideologię marksistowską uważał za jeden z groźniejszych zabobonów XX wieku. W latach 1955-56 uczestniczył w procesie Komunistycznej Partii Niemiec, który toczył się przed Trybunałem Konstytucyjnym w Karlsruhe (ostatecznie stronnictwo zostało zdelegalizowane).

W dziedzinie ekonomii J.M.Bocheński opracował logiczną analizę współczesnego przedsiębiorstwa. W tej analizie wyodrębnił czynniki zewnętrzne mające wpływ na działanie przedsiębiorstwa, a przede wszystkim wyeksponował rolę przedsiębiorcy, którego inwencja, pracowitość i zaangażowanie warunkują rozwój przedsiębiorstwa. Podał rozróżnienie przedsiębiorcy od kapitalisty (uznał, że zwykle są to różne osoby). W dziedzinie filozofii opracował pojęcie Autorytetu. Podał rozróżnienie na Autorytet epistemiczny i Autorytet deontyczny.

Publikacje (wybór)

* Europäische Philosophie der Gegenwart, 1947
* Formale Logik. Geschichte, 1956
* Handbuch des Weltkommunismus, 1958
* Ku filozoficznemu myśleniu, 1960 (wyd. pol. 1986)
* Logika religii, 1965 (wyd. pol. 1990)
* Sto zabobonów, 1987 w drugim obiegu, Wydawnictwo "Kurs", 1988, Wydawnictwo PHILED, 1992
* Marksizm - leninizm. Nauka czy wiara?, 1988 w drugim obiegu, Wydawnictwo ANTYK - dwa wydania w podziemiu (wyd. I w serii Biblioteka Konserwatysty im. ks. Adama J. Czartoryskiego), 1999 Wydawnictwo ANTYK-Marcin Dybowski, 2006 Fundacja Pomocy ANTYK
* Katastrofa pacyfizmu, 1989 w drugim obiegu, Wydawnictwo ANTYK (w serii Biblioteka Konserwatysty im. ks. Adama J. Czartoryskiego)
* Logika i filozofia. Wybór pism, 1993
* Współczesne metody myślenia,Wydawnictwo W Drodze, 1992
* Sens życia i inne eseje, 1993 (pol.), Wydawnictwo ANTYK - Marcin Dybowski, 2008
* Wspomnienia, Wydawnictwo NADAR, 1994, Wydawnictwo ANTYK - Marcin Dybowski, 2008
* Szkice o nacjonalizmie i katolicyzmie polskim, Wydawnictwo ANTYK - Marcin Dybowski, 1995, 1999, 2008
* Patriotyzm. Męstwo. Prawość żołnierska, 1995, Wydawnictwo ANTYK - Marcin Dybowski, (wydanie pod nowym tytułem Katastrofy pacyfizmu ale z uwzględnieniem poprawek i naniesień Autora), 2008
* Lewica, religia, sowietologia, 1996
* Polski Testament. Ojczyzna, Europa, Cywilizacja, 1999, Wydawnictwo ANTYK - Marcin Dybowski, Fundacja Pomocy ANTYK, 2006, 2008
* Kazania i przemówienia, T1, 2005
* Kazania i przemówienia, T2, 2005
* Listy do ojca, prywatna korespondencja, 2007