Wolter - Kandyd, Czyli Optymizm.doc

Leśnik - Kuncewiczowa Maria Jest "Leśnik" jako powieść psychologiczna rzeczą o samotności człowieczej. O owym zarazem więzieniu i mikrokosmosie, jakim jest każdy byt ludzki - tak właśnie, jak na kartach tej książki, gdzie ludzie sobie najbliżsi żyją obok siebie, nie przeczuwając nawet własnych tajemnic, uwikłań, klęsk, dążeń, nie spełnionych nadziei. Przy całym mistrzostwie analizy przeżyć bohaterów, odczytanie tej książki tylko jako powieści psychologicznej byłoby jednak oczywistym zubożeniem jej treści - o wiele przecież bogatszych i daleko poza studium psychologiczne wybiegających. Już pierwsze karty uderzają tu pewną niezwykłością języka, mianowicie jego stylizacją, sięgającą zarazem ku polszczyźnie dawnej i ku mistrzowsko przez pisarkę stosowanym regionalizmom. Ale to tylko zewnętrzna warstwa owej stylizacji. Drugą, głębszą - kryje treść utworu. "Leśnik", którego akcja rozgrywa się w latach poprzedzających Powstanie Styczniowe, w czasie powstania i w pierwszym po jego upadku okresie - przynosi bowiem wiele motywów głęboko związanych z tradycjami życia Polski dziewiętnastowiecznej. W sposób starannie przemyślany posługuje się pewnymi wzorcami czy schematami ludzkich losów czy postaw, typową scenerią, tłem ziemiańskiej i prowincjonalnej obyczajowości owego czasu; dramatami i nastrojami tak dobrze pamiętanymi z obrazu konfliktów tej epoki, jaki stworzyła nasza literatura aż po "Wierną rzekę" Żeromskiego.

"Gospoda..." rozpoczyna się jako powieść na poły autobiograficzna, na poły dokumentalna. W rzeczywistości jest to utwór służący prezentacji różnych światopoglądów, które zostają ze sobą zderzone i między którymi ma wybierać główny bohater Jakub Rożenek. Ten syn właściciela "Gospody pod Królową Gęsią Nóżką" zostaje oddany pod opiekę Hieronima Coignarda, doktora teologii, licencjata sztuk wyzwolonych, humanisty i miłośnika pisarzy greckich. Wkrótce edukacją młodzieńca zaczyna się też zajmować lucyferyczny filozof-arystokrata, Monsieur d'Astarac, poszukujący w księgach przepisów magicznych na cudowne eliksiry czy kamień filozoficzny. Każdy z nauczycieli odmiennie widzi świat książek - pierwszy jako źródło wiedzy o świecie widzialnym, zaś drugi jako drogę do świata magii. Walka o duszę Jakuba jest jednocześnie walką dwóch sposobów poznania, racjonalizmu i fantastyki, światła i mroku, co czyni z tej powieści swoistą przypowieść.

Historia miłosna, z burzliwymi wydarzeniami historycznymi w tle. Powieść najważniejszego rosyjskiego poety okresu romantyzmu, powstała pod wpływem inspiracji badaniami historycznymi prowadzonymi przez autora. Opisuje ona losy miłości dwojga ludzi – młodego oficera i córki kapitana, broniącego małej fortecy gdzieś w stepie rosyjskim. A wszystko dzieje się na tle buntu kozackiego w Rosji za czasów Katarzyny II.