głowa uczennicy w wieńcu.jpg

Xawery Dunikowski (ur. 24 listopada 1875 w Krakowie, zm. 26 stycznia 1964 w Warszawie) - polski pedagog, rzeźbiarz i malarz.
Edukację rozpoczął w Szkole Technicznej w Warszawie. W 1896 r. przyjechał do Krakowa studiować w Szkole Sztuk Pięknych u rzeźbiarzy: Alfreda Dauna w latach 1896-99 i Konstantego Laszczki 1899-1903.
Po studiach wyjechał do Warszawy, aby objąć stanowisko profesora rzeźby w Szkole Sztuk Plastycznych. W 1905 r. zastrzelił podczas sprzeczki malarza Wacława Pawliszaka, został jednak zwolniony z aresztu za kaucją w wysokości 2 tys. rubli. W Warszawie pracował do roku 1910, po czym wyjechał do Krakowa. W 1914 r. wyjechał na stypendium do Londynu. Kolejne lata spędził w Paryżu, służył przez rok w Legii Cudzoziemskiej. W 1922 r. wrócił do Polski, aby objąć katedrę rzeźby na krakowskiej ASP.
W okresie międzywojennym otrzymał wiele prestiżowych nagród, wykonał setki realizacji, które przyniosły mu międzynarodową sławę. Z dzieł z tego okresu należy wymienić postacie czterech ewangelistów na gmachu Seminarium Śląskiego w Krakowie z 1927 r., głowy wawelskie z lat 1925-27 i najlepsze dzieło - pomnik prezydenta Józefa Dietla z 1936 r. Pomnik ten dziś zaliczany jest do najwybitniejszych dzieł Dunikowskiego i uważany za jeden z najlepszych pomników na świecie.
Okres okupacji spędził jako więzień obozu Auschwitz, gdzie trafił po aresztowaniu w 1940 r. Uczestniczył w tamtejszym ruchu oporu organizowanym przez Witolda Pileckiego. Po wojnie, w latach 1945-55, kierował katedrą rzeźby na krakowskiej ASP. W 1955 r. na stałe przeniósł się do Warszawy. W 1959 r. został profesorem i kierownikiem katedry rzeźby w Państwowej Szkole Sztuk Plastycznych we Wrocławiu. Z powojennych realizacji Dunikowskiego należy wymienić Pomnik Czynu Powstańczego na Górze św. Anny (1955) powstały w wyniku przebudowania niemieckiego mauzoleum. Z obrazów warto wspomnieć "Portret córki" z 1924 r. i "Autoportret w stroju mandaryna" z 1935 r. W Krakowie Dunikowski mieszkał w latach 1938-1940 i 1945-1955 na ulicy Karmelickiej 27, dziś na kamienicy znajduje się tablica upamiętniająca artystę.
Był artystą powszechnie znanym i cieszącym się ogromnym autorytetem.

Najważniejsze dzieła:
Pomnik Józefa Dietla
Macierzyństwo, 1900
Tchnienie, 1901
Fatum, 1904
cykl Kobiety brzemienne, 1906
Grobowiec Bolesława Śmiałego, 1917
Autoportret, 1917
cykl Głowy Wawelskie, 1925 - 26
Pomnik Czynu Powstańczego na Górze św. Anny, 1946 - 55.
Pomnik Wyzwolenia Ziemi Mazursko-Warmińskiej (Pomnik Wdzięczności Armii Czerwonej)
"Piramida"
"Zabójstwo"

na podstawie: wikipedi.pl