Podziemny Hrubieszów

W historii i archeologii wielkie odkrycia zaczynają się często od poważnego potraktowania ludowej legendy. W Hrubieszowie duża część tych rodzinnych opowieści tyczy podziemnego miasta – domów, które zapadły się w odchłań, carskich żołnierzy pojawiających sie nagle spod ziemi pośrodku rynku i oczywiście skarbów. Aż do dziś zawodowi badacze nie stawiali tym legendom pytania – ile w was prawdy? Obecnie wiemy na pewno, że centrum Hrubieszowa położone jest na systemie podziemnych, murowanych lochów. Potwierdzają to też nasze geofizyczne badania. Odpowiedź na to, co kazało tutejszym mieszkańcom ryć kilometry tuneli znajdziemy w miejskich ksiegach : “... nie ma roku bez większego pożaru, nie ma dekady bez totalnej zagłady miasta”. Pożary to jedno utrapienie, drugie to wojny i najazdy. Miasto leżące na odwiecznych szlakach handlowych kusiło swym bogactwem wszelkich amatorów łatwej zdobyczy. Ratunkiem był podziemny labirynt.

Marzy nam się odsłonięcie hrubieszowskiego podziemia, zagospodarowanie, stworzenie ekspozycji muzealnych. Pozwalając wyobraźni wędrować odkrytymi już, imponującymi podziemiami chcielibyśmy wypełnić te piwnice przestrzeniami magicznego miasta. A hrubieszowska magia to dla nas zwłaszcza niezykli ludzie, tacy jak m. in. urodzony tu Abraham Stern – za sprawa którego w piwnicy zegarmistrzowskiego warsztatu narodził się pierwszy mechaniczny komputer, nazywany wówczas machiną rachunkową. Dalej chcielibyśmy natrafić na księżycowego łazika i ekspozycję poświęconą Mieczysławowi Bekkerowi. Urodzony pod Hrubieszowem polski inżynier i naukowiec był autorem rozwiązań technicznych pojazdu księżycowego skonstruowanego dla NASA. Hrubieszowska magia to dla nas także profesor Zin – niezwykły artysta, czarodziej słowa, rysunku i legendy. Telewizyjne archiwa kryją dziesiątki jego opowieści, z których wiele traktuje o tym właśnie mieście. Hrubieszów pozostaje dla nas miastem magicznym – z przyjemnością powrócimy tu za jakiś czas by zrelacjonować odsłonięcie podziemnego miasta.

zachomikowany

91,8 MB
31 paź 12 8:25

Było ...nie minęło - 26.11.2011 [01].wmv

zachomikowany

91,8 MB
31 paź 12 8:25

Było ...nie minęło - 26.11.2011 [02].wmv

zachomikowany

89,1 MB
31 paź 12 8:25

Było ...nie minęło - 26.11.2011 [03].wmv

zachomikowany

266,4 MB
31 paź 12 8:25

Było... nie minęło - 19.11.2011 (23m19s).wmv

Pancerna prehistoria

Wyjątkowo owocna jest dla nas ta jesień. Jak za dotknięciem czarodziejskiej różdżki marzenia stają się rzeczywistością, a wieloletnie starania znajdują szczęśliwy finał. Od tego pojazdu ekspozycja zatytułowana “Dzieje broni pancernej” powinna się zacząć. Bardzo szacowny pojazd z rodowodem, z okresu I wojny światowej - czołg Renault FT 17 – to pierwszy w historii świata pancerny pojazd, który posiadał ruchoma wieżę. Narodziny broni pancernej w latach I wojny światowej zaczęły się od wyścigu monstrów. Pierwsze czołgi – ogromne i przerażające były bardziej bronią psychologiczną niż rzeczywistym narzędziem walki. Renault FT 17 całkowicie odwrócił ten trend. Dziś oglądamy jedynie punkt wyjścia do rekonstrukcji – kolekcjonerowi Adamowi Rudnickiemu udało się zdobyć nadwozie tego czołgu. Oczywiście postępy rekonstrukcji będziemy relacjonować.

Okruchy pamięci

Następnie przeniesiemy się ponownie na Strękową Górę. Historia kapitana Raginisa niesie dla nas tak ogromne przesłanie moralne, iz relacjonujemy krok po kroku losy ostatnich materialnych śladów oficera, który wolał śmierć od własnego granatu niż poddanie się Niemcom. Dziś możemy śmiało powiedzieć, że to nie tylko piękna legenda, ale i poparty archeologicznymi dowodami fakt. Na spotkaniu z archeologiem Olafem Popkiewiczem oglądamy odnalezione przez nas ostatnio wyjątkowej rangi “pamiątki” po Raginisie – zabezpieczony hełm, fragment łyżki granatu, medalik. Te eksponaty trafią teraz na specjalną wystawę w Muzeum Wojska Polskiego.

Jedlinka po raz drugi

Następnie przed nami zmagania z jedną z tysięcy tajemnic Gór Sowich. Już raz z Jednlinki wróciliśmy na tarczy, jednak pojawiły się nowe okoliczności nakazujące nam powrót tutaj. Szukamy rodzinnych kosztowności ukrytych tu przez ówczesnych właścicieli miejscowego pałacu w czasie ofensywy Armii Czerwonej w 1945 r.

zachomikowany

91,3 MB
31 paź 12 8:25

Było... nie minęło - 19.11.2011 [01].wmv

zachomikowany

92,4 MB
31 paź 12 8:25

Było... nie minęło - 19.11.2011 [02].wmv

zachomikowany

84,5 MB
31 paź 12 8:25

Było... nie minęło - 19.11.2011 [03].wmv

zachomikowany

271,5 MB
31 paź 12 8:25

Było... nie minęło - 12.11.2011 (23m44s).wmv

Wolność mierzona krzyżami

Przestrzeń, malowniczość, przygoda, wyzwanie. Przez kilka wieków Rzeczpospolita wznosiła tu swe pograniczne warownie. Ogniem i mieczem, ale też pługiem i potem wpisał się w te jary nad Dniestrem polski los. Jesteśmy na Podolu ukraińskim w Uszycy Nowej. Sprowadziły nas tu groby polskich żołnierzy z 1920 r. – dziś zaniedbane i porosłe chwastem. My – nie czekając aż odpowiednie polskie instytucje zaopiekują się tym miejscem, postawimy w miejscu pochówku żołnierzy krzyż. Nie zaniechamy próby przynajmniej ogólnikowej identyfikacji spoczywających tu naszych rodaków. Zapewne bez większego ryzyka błędu stwierdzić można, że większość pochowanych to żołnierze i oficerowie 12 Dywizji Piechoty - jednostki sformowanej pod koniec I wojny światowej we Francji.

Następnie przeniesiemy się do pobliskiego Chreptiowa – najdalej wysuniętego punktu Rzeczpospolitej Szlacheckiej. Dawny obraz tych stron znajdziemy na wojskowych mapach. U stóp chreptiowskiej reduty biegła kiedyś droga ku płytkim przeprawom na rzece. Bród – zwany sierocym – był widownią niejednej zaciętej walki.

zachomikowany

91,2 MB
31 paź 12 8:25

Było... nie minęło - 12.11.2011 [01].wmv

zachomikowany

92,9 MB
31 paź 12 8:25

Było... nie minęło - 12.11.2011 [02].wmv

zachomikowany

89,3 MB
31 paź 12 8:25

Było... nie minęło - 12.11.2011 [03].wmv

zachomikowany

270,5 MB
31 paź 12 8:25

Było... nie minęło - 05.11.2011 (23m39s).wmv

Karpackie dramaty

Na pograniczu została kępa drzew i anonimowe dziś ruiny. Turysta minie je bez emocji i zainteresowania. Przewodniki też milczą jak zaklęte. Mało kto słyszał i niewielu już pamięta o polsko-słowackiej wojnie, która rozgorzała tu 1 września 1939 r. Dziś jesteśmy we wsi Czeremcha - w miejscu gdzie o świcie z początkiem września 1939 r. pojawili się Słowacy.

W połowie marca 1939 r. przestała istnieć niepodległa Czechosłowacja. Do Pragi wkroczyły oddziały niemieckie. Zajęte terytoria zostały włączone do Rzeszy jako Protektorat Czech i Moraw. W tym samym czasie sejm słowacki proklamował niepodległość. 23 marca Słowacja zawarła układ z Niemcami, w którym te stały sie gwarantem jej niepodległości. W zamian za to Słowacy udostepnili swoje terytorium dla budowy hitlerowskich baz wojskowych. Przygotowując sie do działań wojennych Słowacy utworzyli korpus złożony z trzech dywizji i jednej grupy szybkiej, liczące przeszło 51 tysięcy ludzi. Armi tej nadano kryptonim “Bernolak”.

Mapa słowackich działań bojowych pokazuje spory impet i zasięg uderzeń. Mogiły polskich żołnierzy, którzy zginęli w rejonie Czeremchy odnaleźć można było jeszcze dziesięć lat temu na cmentarzu w Jaśliskach. Teraz po nagrobkach żołnierzy nie ma śladu, a na terenie, gdzie spoczęli obrońcy polskich granic rozrasta się parafialny cmentarz...

Fronołów

Żeby opowiedzieć kolejną historię, w przestrzeni przenosimy sie z Karpat nad rzekę Bug, ale w czasie pozostajemy nadal w ramach września 1939 r. W Merzwicach nad Bugiem, w rejonie stacji Fronłów zdarzyła się historia zdaje się fantastyczna. Kapitan Stanisław Małecki w początkach września 39 r. otrzymał sygnał od dowódcy obrony przeciwlotniczej odcinka linii kolejowej Siedlce-Hajnówka o zbliżaniu się trzech bombowców – dwóch niemieckich i jednego Łosia. Niemieckie maszyny zostały ostrzelane zgodnie z rozkazem kapitana. Wówczas Łoś rozpoczął bombardowanie mostu. Dopiero wtedy kapitan rozkazał skoncentrować na nim ogień. Zestrzelony Łoś upadł gdzieś w okolicach Siedlec.

Zwracamy sie do widzów z apelem “ktokolwiek wie...”. Być może dzięki dokładniejszym wskazówkom uda nam sie odnaleźć ten samolot i sprawdzić czy to rzeczywiście polski Łoś czy jedynie niemiecka maszyna z wymalowaną polska szachownicą.

zachomikowany