Chorały gregoriańskie

Chorał gregoriański to tradycyjny, jednogłosowy śpiew religijny chrześcijaństwa zachodniego. W XVII w. wyszedł z użycia, aby w XIX w. przeżyć renesans w Kościele rzymskokatolickim i w anglokatolickim skrzydle kościoła anglikańskiego. Chorał gregoriański był rozwijany, kodyfikowany, i notowany głównie w Frankońskich krajach zachodniej lub centralnej Europy podczas IX i X wieku, z późniejszymi dodatkami i przekształceniami, ale niektóre teksty i melodie mają swój początek w wiekach jeszcze wcześniejszych. Pomimo, iż popularna legenda łączy Papieża Grzegorza Wielkiego z wynalezieniem chorału gregoriańskiego, obecnie przyjmuje się, że śpiew noszący jego imię powstał z późniejszej karolińskiej syntezy rzymskiego i galijskiego chorału. Nawiązanie do Grzegorza Wielkiego było "chwytem marketingowym", który miał sprawić, by powstały rzekomo z boskiego natchnienia chorał stał się elementem liturgii praktykowanym w całym cesarstwie. Jedno Cesarstwo, jeden Kościół, jeden chorał - podkreślanie jedności było jednym z priorytetów w czasach Karolingów.

Chorał pozostawał dominującym nurtem muzyki kościelnej także przez kolejne mijające stulecia, podczas których dał początek różnym jej modyfikacjom. Coraz większą popularność zdobywały niespotykane dotąd techniki wykonywania utworów, w których pojawiały się nowe melodie do nowych tekstów. Inną popularną praktyką było przedłużanie pieśni poprzez przekształcanie je w Organum. Nawet muzyka polifoniczna, która powstała z dostojnych, starych pieśni stanowiących część Organum skomponowanych przez Leonina i Perotina w Paryżu (1160-1240) ostatecznie przyjęła formę monofonicznej pieśni. W późniejszych tradycjach nowe style kompozycji stosowano w zestawieniu (lub luźnym związku) z pieśnią monofoniczną. Tak było również za życia Francoisa Couperina. Jego Msze Organowe miały być wykonywane na przemian z homofonicznym chorałem. Chociaż po okresie Baroku niemalże zarzucono wykonywanie chorału, w XIX wieku przeżył on swoisty renesans w Kościele rzymskokatolickim i anglokatolickim skrzydle Wspólnoty Anglikańskiej.

Chorały gregoriańskie oparte są na ośmiu skalach modalnych. Do typowych cech melodycznych chorałów gregoriańskich należą: incipit oraz kadencja, zastosowanie tonów recytacyjnych, wokół których skoncentrowane są inne dźwięki melodii, a także przeplatające się w procesie centonizacji teksty słowne motywów muzycznych tworzące grupy podobnych chorałów.

Mimo tego, że współczesne skale durowe oraz molowe są silnie związane z dwiema skalami kościelnymi, współczesna skala ośmiotonowa jest oparta na innych zasadach harmonii, i skomponowana inaczej od skal kościelnych. Te z kolei oparte są na skalach sześciotonowych zwanych heksatonicznymi. Najważniejszymi stopniami w skali heksatonicznej są: finalis (dźwięk końcowy) i tonus dominant (dźwięk dominujący). W zależności od tego, gdzie w sekwencji heksatonicznej pada dźwięk końcowy, skala jest autentyczna lub plagalna. Skale o takim samym dźwięku końcowym mają określone cechy, i łatwo jest pomiędzy nimi modulować, dlatego istnieje jeszcze podział na cztery większe grupy, do których osiem skal zaklasyfikowanych jest ze względu na swój dźwięk końcowy.

Melodie gregoriańskie zapisuje się stosując neumy, wczesną formę notacji muzycznej, która w XVI wieku dała początek współczesnej pięciolinii. Chorał gregoriański odegrał kluczową rolę w rozwoju polifonii.

Tradycyjnie śpiewały go chóry mężczyzn i chłopców w kościołach, a także kobiety i mężczyźni ze zgromadzeń zakonnych w kaplicach. Jest to muzyka rytu rzymskiego, wykonywana podczas Mszy oraz godzin kanonicznych (łac. oficjum) w klasztorach. Chorał gregoriański, który zyskał miano oficjalnej muzyki liturgii chrześcijańskiej, przyczynił się do marginalizacji, a czasami nawet całkowitego wyparcia innych lokalnych tradycyjnych pieśni chrześcijańskiego Zachodu. Mimo to, w Mediolanie nadal wykonywano chorał ambrozjański, który wraz z chorałem mozarabskim z chrześcijańskiej Hiszpanii stanowiły przedmiot zainteresowania muzykologów. Chociaż wykonywanie chorału gregoriańskiego nie jest w dalszym ciągu obowiązkowe, Kościół Rzymskokatolicki nadal oficjalnie uznaje go za muzykę najbardziej odpowiednią dla kultu religijnego. W XX wieku chorał gregoriański powrócił do łask zarówno w środowisku muzykologów, jak i ludzi świeckich.

A Sei Voci - Gregorio Allegri (1582 - 1652)	Akwitańska polifonia XII wieku	Benedyktyni z Santo Domingo de Silos - 1
Benedyktyni z Santo Domingo de Silos - 2	Chant Cistercien - Śpiewy cystersów z XII wieku	Chant Corse Manuscrits franciscains (XVII-XVIIIe siecles)
Chorał Kartuzów z La Grande Chartres	Cystersi z opactwa Casamari	Giovanni Pierluigi da Palestrina - Missa Viri Galilaei
Gregoriańskie śpiewy na Boże Narodzenie	Hortus Musicus - Earth Heaven	Mozarabskie śpiewy z katedry w Toledo (XV wiek)

• Odtwórz folder
• Pobierz folder
• Zachomikuj folder