Akowcy (1999) 06.avi

Scenariusz: Krzysztof Nowak-Tyszowiecki
Reżyseria: Krzysztof Nowak-Tyszowiecki

W obliczu IV rozbioru Polski dokonywanego przez hitlerowskie Niemcy i ZSRR, już 27 września 1939 roku powołana została Służba Zwycięstwu Polski, przekształcona następnie w Związek Walki Zbrojnej, który z czasem przyjął nazwę Armia Krajowa. Ta podziemna armia, jak i w ogóle podziemne państwo polskie, była fenomenem w okupowanej Europie. Służba w niej była marzeniem i usilnym dążeniem setek tysięcy młodych ludzi. Powszechna zaś solidarność wspierających ją Polaków sprawiła, że organizacja mogła skupić blisko 400 tysięcy żołnierzy.Przeprowadzili oni tysiące akcji bojowych, wywiadowczych i dywersyjnych. Ginęli w walce, katowniach gestapo i obozach koncentracyjnych. W Polsce Ludowej nie stali się jednak dumą narodu, lecz "zaplutymi karłami reakcji". Spotkały ich prześladowania i represje, więzienie i męczeńska śmierć z rąk NKWD i UB. Krzysztof Nowak-Tyszowiecki poświęca swój film pamięci tych żołnierzy podziemia, którzy nie dożyli Polski niepodległej. Analizuje w nim istotę fenomenu AK i oporu, z jakim na taką skalę hitlerowskie Niemcy nie spotkały się w żadnym innym podbitym kraju Europy. Opowiadając o losach akowców dzieli dokument na trzy części - "Niepodlegli", "Polnische Banditen", "Zaplute karły reakcji" - zgodnie z trzema kolejnymi okresami w ich życiu. Wykorzystuje bogatą ikonografię i archiwalia, przede wszystkim wspomnienia uczestników i świadków tamtych wydarzeń. Są nimi: Jan Nowak- Jeziorański "Janek", siostra "Zośki" Hanna Zawadzka, Władysław Markowski "Brzoza", Jerzy Stefan Stawiński "Lucjan", Stanisław Krupa "Nita", Andrzej Żupański "Andrzej", Tadeusz Sumiński "Leszczyc", Jerzy Woźniak "Żmija", Stanisław Karolkiewicz "Szczęsny", Stefan Bałuk "Starba" i Danuta Mancewicz "Danusia". W ich zgodnej opinii źródłem postaw młodzieży, ale i zdecydwanej większości społeczeństwa, była Polska, która odzyskawszy niepodległość w 1918 roku, wychowała niezwykle ofiarne pokolenie. W tym procesie wychowawczym współdziałała rodzina, szkoła, harcerstwo, Kościół - mówiąc jednym głosem,wpajając wzorce życia przyzwoitego i honorowego. W konsekwencji rzutowało to nie tylko na zachowania młodzieży w okupowanej Polsce, ale i na atmosferę w AK, której członkowie mieli głębokie przekonanie, że przynależąc do tej organizacji znaleźli się w znakomitym towarzystwie, by robić coś potrzebnego wszystkim - służyć ojczyźnie. Emisję filmu poprzedzi piętnastominutowa rozmowa Krystyny Mokrosińskiej z historykami o fenomenie wojennego pokolenia polskiej młodzieży, a także m.in. o nie znanych jeszcze aspektach działalności AK, ich politycznej intepretacji i sporach np. z historykami litewskimi.