2–5 V 1956.pdf

Protokół 91-ego posiedzenia Biura Politycznego dotyczący rezygnacji Jakuba Bermana z funkcji członka Biura Politycznego KC PZPR.

XX Zjazd KPZR 14-25 II 1956 r. stał się przełomowy dla ruchu komunistycznego. Referat Nikity Chruszczowa, który ujawnił zbrodnie Stalina i poddał druzgocącej krytyce stworzony przez niego system wypaczeń, doprowadził do "odwilży". Śmierć Bieruta ułatwiała ocenę popełnionych błędów i wypaczeń.

Jakub Berman był najbliższym współpracownikiem Bieruta, należał do najściślejszego kierownictwa partii (Bierut, Berman, Minc) i jednocześnie pełnił funkcję członka prezydium rządu (1950-1952) i wicepremiera (1954-1956). Będąc członkiem Biura Politycznego był odpowiedzialny za problemy ideologiczne, oświatowe, kulturę, propagandę oraz sprawy zagraniczne i bezpieczeństwa.

Po śmierci Bieruta w kierownictwie PZPR zaczęły zachodzić zmiany. Rozliczanie się z przeszłością władze partyjne rozpoczęły od własnego grona. Niektóre osoby zdjęto po cichu ze stanowisk, niektórych zmuszono do tzw. samokrytyki, tylko nielicznych osądzono.

Proces odsuwania od władzy Bermana trwał ponad rok. Na posiedzeniu Biura Politycznego 2-3 V 1956 r. Berman złożył rezygnację z funkcji członka BP i wicepremiera rządu, w lipcu 1956 r. VII Plenum KC PZPR zgodziło się na pozbawienie go stanowiska w BP. Uchwałą IX Plenum KC PZPR z 18 V 1957 r. usunięto go ze składu KC i z partii (z prawem ubiegania się o powrót do partii po 3 latach) jako ponoszącego odpowiedzialność za niedostateczny nadzór nad organami bezpieczeństwa publicznego, które dopuściły się poważnych naruszeń praworządności. Mimo iż dwukrotnie zwracał się do zjazdów partii o przywrócenie członkostwa, nie przywrócono mu statusu członka partii.

Prezentowany protokół znajduje się w teczce zatytułowanej "Tajne protokóły i notatki z protokółów posiedzeń Biura Politycznego od 1955 roku do 1958 r.". Protokoły z tej teczki różnią się od oficjalnych protokołów BP. Wersja oficjalna zawiera 3 punkty porządku obrad: sprawę Bermana, zatwierdzenie wyroku wydanego przez CKKP na kilku literatów i dziennikarzy oraz ustalenie terminu plenum KC.

Mimo iż w tytule mowa jest o czterech dniach obrad Biura Politycznego, w omawianej wersji protokołu została przedstawiona dyskusja jedynie z dwóch dni: 2 i 3 V. Na porządku dziennym posiedzenia stanęła "sprawa tow. Bermana". W pierwszym dniu Berman nie był obecny. Ochab poinformował, że Berman chce złożyć rezygnację z stanowiska członka BP i wicepremiera rządu. W dyskusji poruszano przede wszystkim temat jego odpowiedzialności za aparat bezpieczeństwa. W drugim dniu obrad obecny był również Berman. Przyznając się, iż "mimo usilnych starań robiłem dużo błędów", jego linia obrony polegała na przerzucaniu winy przede wszystkim na Ławrentija Berię i Józefa Stalina, częściowo na Bolesława Bieruta, któremu "nie szczędziłem siły, by [...] pomagać", próbował pomniejszać swój wpływ na aparat bezpieczeństwa. Wybrana została Komisja w składzie: Ochab, Zawadzki, Cyrankiewicz i Mazur dla sformułowania komunikatu o wyjściu Bermana z BP KC PZPR i rządu.
Miejsce przechowywania: Archiwum Akt Nowych, Polska Zjednoczona Partia Robotnicza. Komitet Centralny w Warszawie, sygn. V/41, s. 4-28.