Reinhard Heydrich

Reinhard Heydrich

Reinhard Tristan Eugen Heydrich (ur. 7 marca 1904 w Halle, zm. 4 czerwca 1942 w Pradze) – niemiecki oficer wywiadu, nazista, esesman w stopniu Obergruppenführera, oficer policji w stopniu generała; szef Służby Bezpieczeństwa w latach 1932–1939, Gestapo w latach 1934–1939, Głównego Urzędu Bezpieczeństwa Rzeszy w latach 1939–1942, prezydent Interpolu w latach 1940–1942, protektor Czech i Moraw w latach 1941–1942. Organizator konferencji w Wannsee i zbrodniarz hitlerowski będący jednym z głównych współodpowiedzialnych za Holocaust.

26 czerwca 1936 roku stanął na czele Sicherheitspolizei, czyli Policji Bezpieczeństwa, która była organem powstałym z połączenia Gestapo i policji kryminalnej. W dalszym ciągu pełnił funkcję kierownika Służby Bezpieczeństwa. Jako wysoki urzędnik III Rzeszy dążył do ciągłego rozszerzania definicji wrogów Rzeszy i przyjmowania na wysokie stanowiska państwowe osób na podstawie głębokiego zaangażowania ideologicznego i odpowiednich kryteriów „rasowych”. 27 września 1939 roku został kierownikiem Głównego Urzędu Bezpieczeństwa Rzeszy, instytucji będącej połączeniem Policji Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa.
W 1939 roku Heydrich zorganizował prowokację gliwicką, która stanowiła pretekst do ataku III Rzeszy na II Rzeczpospolitą. Po wybuchu II wojny światowej utworzone i nadzorowane przez Heydricha Einsatzgruppen – których głównym celem miało być „neutralizowanie” ośrodków potencjalnego oporu wobec nazistów poprzez mordowanie polskich arystokratów, księży, ludzi nauki, wysokich urzędników i Żydów – dokonywały zbrodni wojennych i aktów terroru na nieznaną dotąd skalę. Podobne zadania oddziały SS wykonywały podczas Operacji Barbarossa. W jej trakcie Heydrich przypuszczalnie wydał ustny rozkaz mordowania Żydów bez względu na wiek, płeć i poglądy polityczne.
24 września 1941 roku Heydrich został mianowany przez Adolfa Hitlera protektorem Czech i Moraw, aby pogłębić eksploatację gospodarczą tego kraju – w szczególności sektora zbrojeniowego – oraz poskromić odradzający się w Czechach ruch oporu. Wprowadził stan wojenny i drastyczne środki terroru takie jak rozstrzeliwania, wysiedlenia, przymusowa rekrutacja robotników i propaganda. Dążył także do nasilenia germanizacji narodu czeskiego. Pozostał jednocześnie szefem Głównego Urzędu Bezpieczeństwa Rzeszy (RSHA).
27 maja 1942 roku komandosi rządu emigracyjnego Czechosłowacji dokonali zamachu na Heydricha (Operacja Anthropoid). Choć sama akcja zakończyła się niepowodzeniem, Heydrich zmarł osiem dni później wskutek powikłań pooperacyjnych. Był najwyższym rangą niemieckim funkcjonariuszem zabitym w zamachu podczas II wojny światowej[1]. Pogrzeb Heydricha był największą tego rodzaju uroczystością w dziejach III Rzeszy. Na fali prześladowań odwetowych aresztowano ponad 3 tysiące osób, 1327 skazano na śmierć, a kilka dalszych tysięcy zesłano do obozów koncentracyjnych. Po fałszywej informacji, że sprawcy ukrywają się w Lidicach, wszyscy mężczyźni będący mieszkańcami wsi zostali rozstrzelani, a ona sama została zrównana z ziemią. Nazwa wsi stała się wówczas symbolem walki przeciwko nazistom. Zamachowcy ukrywający się w prawosławnym soborze Świętych Cyryla i Metodego w Pradze zostali zdekonspirowani wskutek zdrady i zabici przez oddziały SS w dniu 18 czerwca.
Heydrich fanatycznie nienawidził narodu żydowskiego. Jest uważany za jednego z głównych organizatorów Holocaustu. Początkowo popierał emigrację Żydów z terenów okupowanych przez nazistów, ale ostatecznie uznał, że „kwestia żydowska” wymaga „rozwiązania terytorialnego”. 31 lipca 1941 roku Göring upoważnił Heydricha do opracowania „pełnego rozwiązania kwestii żydowskiej w niemieckiej strefie wpływów w Europie”. Zdaniem niektórych historyków dokument ten wyznacza granicę między żywiołowymi pogromami a systematycznym ludobójstwem, zdaniem innych decyzja o ostatecznej eksterminacji narodu żydowskiego zapadła pod koniec 1941 roku. Heydrich zorganizował także konferencję w Wannsee i kierował jej przebiegiem. Po tym, jak zmarł w dniu 4 czerwca 1942 roku, naziści w hołdzie dla niego systematyczne mordowanie Żydów nazwali Operacją Reinhard.
27 maja 1942 roku o godzinie 10:29 przy ulicy Malé Holešovice na przedmieściach Pragi miał miejsce zamach na Heydricha[289]. Zamachu dokonali Jozef Gabčík i Jan Kubiš, agenci czechosłowackiego rządu emigracyjnego[290]. Trzeci zamachowiec, Josef Valčík, stał na czatach i za pomocą lusterka dał znać dwóm pozostałym, że samochód Heydricha się zbliża[291]. Gabčik był uzbrojony w pistolet maszynowy Sten Mk II FF 209, a Kubiš w dwie bardzo czułe bomby[289]. Kiedy samochód Heydricha zbliżył się i zwolnił, aby wejść w zakręt, Gabčik wyjął spod płaszcza pistolet maszynowy, lecz broń zacięła się i wtedy Kubiš rzucił bombę, która eksplodowała obok prawego tylnego koła samochodu[290][291]. Heydrich został trafiony odłamkami bomby, odniósł jedną ranę na plecach[290]. Zamachowcy uciekli z miejsca zdarzenia w przekonaniu, że akcja skończyła się fiaskiem; Heydrich rzucił się za nimi w pogoń, ale po chwili zasłabł i upadł na ziemię[292].
Po trafieniu do szpitala został zoperowany przez czeskiego chirurga Aloisa Vincenca Honka, praskiego internistę Waltera Hollbauma oraz naczelnego chirurga szpitala Waltera Dicka[293]. W toku operacji usunięto z organizmu zniszczoną śledzionę[294]. W wyniku zbyt obszernego cięcia chirurgicznego w jamie brzusznej doszło do infekcji, która się stopniowo rozprzestrzeniała[294]. Heydrich zmarł 4 czerwca 1942 w szpitalu na Bulovce w wyniku zakażenia krwi[294].
Plany operacji, która nosiła kryptonim „Antropoid”, powstały pod koniec września 1941 roku w Londynie[290][295]. Dokonanie zamachu było tym łatwiejsze, że Heydrich poruszał się po Pradze bez ochrony, w otwartym samochodzie[296]. Zarówno Gabčik (z zawodu ślusarz), jak i Kubiš (z zawodu zdun) zostali przeszkoleni na spadochroniarzy w Anglii[289]. Jedną z przypuszczalnych przyczyn zorganizowania zamachu był nikły sprzeciw czeskiego ruchu oporu wobec okupacji hitlerowskiej i tym samym niska pozycja polityczna Czechosłowacji w obozie aliantów[297][298]. Przed podjęciem operacji czeski rząd emigracyjny był ostrzegany, że w prześladowaniach odwetowych zginą tysiące ludzi[299]. W przygotowaniach do zamachu brało udział brytyjskie Kierownictwo Akcji Specjalnych[295].
Niezwykle okazały pogrzeb – największa tego rodzaju uroczystość w dziejach III Rzeszy – odbył się w Berlinie; mowę pochwalną wygłosił Himmler, głos zabrał również Hitler[300][301]. Na pogrzebie obecna była delegacja czeskiego rządu[296]. Heydrich został pochowany na Cmentarzu Inwalidów w Berlinie[296]. W miejscu zamachu ustawiono popiersie, przy którym do 1945 roku stała warta honorowa SS[296]. Władze SS odmówiły duchowieństwu katolickiemu udziału w uroczystościach i odprawiło mszę żałobną za Heydricha, który był ochrzczony w Kościele rzymskokatolickim[302].

Nie ma plików w tym folderze