Krystyna Skarbek - polska agentka brytyjskiego wywiadu, fascynująca osobowość

Krystyna Skarbek (Christine Granville), właściwie Maria Krystyna Skarbek - Gizycka (ur. 1 maja 1908 w Warszawie, zm. 15 czerwca 1952 w Londynie), as brytyjskiej tajnej operacji dywersyjnej SOE na terenach okupowanych przez Niemców.



(...)" Kobieta, która żyła obsesją niebezpiecznych przygód, ocierała się o niebezpieczeństwo i miała namiętne historie miłosne, sama umarła z powodu obsesji, tym razem cudzej. W hotelu w dzielnicy South Kensington zabił ją schizofrenik, były kochanek, mający obsesję na jej punkcie"

Maria Krystyna Skarbek urodziła się jako drugie dziecko polskiego arystokraty, hrabiego Jerzego Skarbka oraz Stefanii née Goldfeder, pochodzącej z zamożnej rodziny żydowskich bankierów. Jednym z przodków ojca Skarbkówny był hrabia Fryderyk Skarbek, ekonomista, powieściopisarz, historyk, działacz społeczny i polityczny oraz ojciec chrzestny Fryderyka Chopina. Młoda Maria uprawiała jazdę konną oraz wspinaczkę górską. W 1930 roku uczestniczyła w konkursie Miss Polonia. W tym samym roku, po śmierci ojca, z rodziną przeniosła się z Trzepnicy pod Piotrkowem Trybunalskim do Warszawy, gdzie w 1933 poślubiła pabianickiego przemysłowca Karola Gettlicha. Małżeństwo nie trwało długo – rozpadło się po 6 miesiącach. W listopadzie 1938 wyszła za mąż po raz drugi, za podróżnika i pisarza powieści dla młodzieży, Jerzego Giżyckiego. W 1939 oboje przebywali w Kenii, gdzie Giżycki przybył jako dyplomata mający pracować w stolicy Abisynii. Na wieść o wybuchu wojny wyjechali do Francji, skąd już sama (w separacji z mężem) przedostała się do Anglii. Przekonała brytyjski wywiad, by ją zatrudnił.




Pod przybranym nazwiskiem Christine Granville uczestniczyła w misjach specjalnych SOE (Special Operations Executive) powołanej przez Winstona Churchilla dla dywersji w krajach okupowanych przez Niemcy m.in. we Francji. W technikach walki z użyciem broni szkolił ją Kim Philby, podwójny brytyjsko - sowiecki agent, który zbiegł do Moskwy w 1963 r. Do okupowanej Polski docierała na nartach z Węgier. Przekazała do Londynu doniesienia o koncentracji niemieckich czołgów, co umożliwiło Churchillowi ostrzeżenie Stalina przed inwazją Hitlera na ZSRR (operacja Barbarossa). W okupowanej Warszawie odwiedziła matkę Stefanię Goldfeder.

Już podczas wojny krążyły legendy o fantazji i brawurze Krystyny. Gdy przeprowadzała czeskich oficerów z Węgier do Jugosławii z powodu awarii samochodu, którym jechali, zostali skontrolowani przez niemiecki patrol. Krystyna nie straciła głowy, przedstawiła fałszywe dokumenty i jeszcze namówiła Niemców do przepchnięcia samochodu, który utknął na drodze, przez granicę. W lipcu 1944 r. Krystynę zrzucono na spadochronie do francuskich partyzantów w południowej Francji, gdzie m.in. zorganizowała wykupienie z rąk gestapo kilku aresztowanych szefów siatki dywersyjnej "Jockey". Podobno oświadczyła lokalnemu dowódcy gestapo, że jest siostrzenicą brytyjskiego generała Montgomery'ego, i że za uwolnienie aresztowanych gwarantuje gestapowcowi życie po wkroczeniu aliantów. Niemiec uwierzył w jej słowa, uwolnił więźniów, a nawet dał pistolet i samochód, którym przejechali na drugą stronę frontu, do aliantów. Niemcy wyznaczyli wysoką nagrodę za wydanie Krystyny Skarbek i rozlepili plakaty z jej zdjęciem na stacjach kolejowych.

Po powrocie z jednego z wypadów do Polski została w 1941 r. aresztowana wraz ze swoim partnerem Andrzejem Kowerskim przez węgierską policję, która zamierzała ich wydać Gestapo. Granville przekonała węgierskiego lekarza, że jest gruźliczką, gryząc się w język i pozorując atak krwawego kaszlu. Z Węgier wydostała się w bagażniku samochodu brytyjskiego dyplomaty Owena O'Malley'a.
W 1944 r. została zrzucona do Francji, gdzie organizowała ruch oporu jako Pauline Armand i uwolniła swego dowódcę belgijskiego agenta Francois Cammaertsa z rąk Gestapo na kilka godzin przed egzekucją. Została zdemobilizowana w kwietniu 1945 w Kairze. Ponieważ nie posiadała obywatelstwa brytyjskiego, została potraktowana formalnie, otrzymując odprawę w wysokości 100 funtów. Po demobilizacji 1 sierpnia 1946 w polskim konsulacie w Berlinie, po siedmiu latach separacji, wzięła rozwód z Jerzym Giżyckim. W ostatnich latach życia pracowała jako pokojówka w hotelu, telefonistka, sprzedawczyni w londyńskim domu towarowym Harrods, stewardessa na statkach pasażerskich "Rauhine" i "Winchester Castle" na linii Anglia-Republika Południowej Afryki. W tym okresie poznała zdemobilizowanego z Navy Intelligece Division (NID) Iana Fleminga, z którym miała trwający blisko rok romans. Istnieją niepotwierdzone pogłoski, że ten prawdopodobnie wzorował się na niej tworząc postać Vesper Lynd do swej pierwszej powieści o Jamesie Bondzie – Casino Royale. Na statku "Rahuine" poznała stewarda, Dennisa Muldowney'a, swojego późniejszego mordercę, na drugim – pasażerkę, którą się zajmowała, Madeleine Masson, swą przyszłą biografkę. W czerwcu 1952 r. pisarka Madeleine Masson płynęła statkiem „the Winchester Castle” z Kapsztadu w Południowej Afryce do Wielkiej Brytanii. Jej kabiną zajmowała się stewardessa, po której znać było dobre urodzenie, staranne wychowanie i klasę. Podróż nie sprzyjała jednak zwierzeniom, więc kobiety nie wyszły poza zdawkową uprzejmość. Po przyjeździe na wyspę Masson dowiedziała się, że przyszło jej spotkać osobę wyjątkową. Ale było już za późno na nadrobienie straconej okazji – wkrótce po rejsie Krystyna Skarbek została zamordowana. Dwie dekady później pisarka zmierzyła się z legendą i zaczęła pracować nad książką o ulubionej agentce Churchilla - "Christine: A Search for Christine Granville".

Krystyna Skarbek 15 czerwca 1952 w podlondyńskim hotelu "Shelbourne" w Kensington, została pchnięta nożem przez Muldowney'a, którego oświadczyny wcześniej odrzuciła. Zmarła w szpitalu po dwóch dniach, a zabójca został schwytany i skazany na śmierć. Krystyna Skarbek-Giżycka została pochowana na rzymskokatolickim cmentarzu St. Mary w Kensal Green, w południowo - zachodnim Londynie. Otrzymała liczne odznaczenia, m.in. Order of the British Empire, Medal Jerzego, francuskie odznaczenie za Résistance (Ruch Oporu) – Croix de Guerre.

• Pobierz folder
• Zachomikuj folder