Bolek i Lolek – dwaj bohaterowie jednego z najpopularniejszych polskich seriali animowanych.

Twórcą koncepcji i inicjatorem serii był Władysław Nehrebecki. Władysława Nehrebeckiego zainspirowały postacie własnych synów, którzy w momencie powstania serii mieli 7 i 9 lat. Odpowiadali oni postaciom Bolka i Lolka pod względem niektórych cech charakteru, które w filmie zostały przesadzone i wyolbrzymione.[1] Imiona postaci nawiązują natomiast do przedwojennego polskiego filmu Bolek i Lolek z 1936 roku w reżyserii Michała Waszyńskiego, w którym obie tytułowe postacie grał Adolf Dymsza. Autorami rysunkowego wizerunku głównych bohaterów (Bolek – czerwone szorty, żółta bluza, wyższy i szczuplejszy, Lolek – fioletowe spodnie na szelkach, biały podkoszulek, niższy i tęższy) byli Alfred Ledwig, Leszek Lorek i Władysław Nehrebecki. Za montaż, dźwięk i efekty odpowiadali Otokar Balcy i Alojzy Mol. Kompozytorem najbardziej znanego motywu muzycznego jest Waldemar Kazanecki, oprócz niego muzykę do filmu napisał Tadeusz Kocyba.

Seria Bolek i Lolek została zainicjowana w 1962 roku. Pomysł stworzenia serii był odpowiedzią na rozwój telewizji polskiej. Założeniem było stworzenie dwóch bohaterów przeżywających podwórkowe przygody wcielając się w postacie znane z literatury młodzieżowej i z filmów. W pierwszym filmie Kusza (1963) chłopcy wcielają się w postać Wilhelma Tella. Film ten w reżyserii Władysława Nehrebeckiego otrzymał nagrodę na festiwalu w Gottwaldowie. Wszystkie filmy z Bolkiem i Lolkiem powstały w Studio Filmów Rysunkowych w Bielsku-Białej. Przez 23 lata nakręcono ponad 150 odcinków w 10 seriach oraz dwa filmy pełnometrażowe. Najobszerniejsza seria to Przygody Bolka i Lolka, która zawiera 63 odcinki. Pozostałe serie nie są tak obszerne, ale bazują na jednym ściśle określonym temacie, np. podróże po świecie, spędzanie wolnego czasu. Przy realizacji jednego odcinka pracowało około 20 osób. Zajmowało im to kilka miesięcy.

Duet bohaterów szybko zdobył sympatię młodych i starszych widzów. Filmy z ich udziałem odniosły wielki sukces w kraju i za granicą. Były nadawane w wielu krajach na wszystkich kontynentach. W 1973 twórcy filmu wprowadzili na życzenie żeńskiej części widowni nową postać – Tolę. Pierwszy raz wystąpiła w odcinku zatytułowanym "Tola". W sumie pojawiła się w 30 odcinkach.[2]

Większość odcinków nie posiada dialogów. Wyjątkiem są filmy pełnometrażowe i serie z lat 80, gdzie głównym bohaterom głosu użyczały: Bolkowi – Ewa Złotowska, Ilona Kuśmierska, Lolkowi – Danuta Mancewicz, Danuta Przesmycka.

Film Wielka podróż Bolka i Lolka (1977) był pierwszym polskim pełnometrażowym filmem animowanym. W tejże produkcji po raz pierwszy Bolek i Lolek odezwali się na ekranie. Nad filmem pracowało około 30 osób, a w końcowej fazie produkcji nawet 50. Realizacja filmu trwała trzy lata. Tam też pojawiła się postać Jeremiasza – negatywnego bohatera, który miał być wykorzystany w kolejnej serii z Bolkiem i Lolkiem Podróże kosmiczne. Do realizacji Podroży kosmicznych nie doszło, zamiast tego wyprodukowano serię Bolek i Lolek wśród górników. Film wzbudził zainteresowanie amerykańskiej wytwórni Columbia, z którą Studio Filmów Rysunkowych zawarło pierwsze kontrakty. Spór o prawa autorskie do projektu plastycznego postaci przekreślił jednak plany współpracy z amerykańską wytwórnią.

Ostatnie filmy o Bolku i Lolku nakręcono w 1986 roku. Były to dwa filmy montażowe złożone z kilku odcinków z serii Bolek i Lolek na wakacjach i Bajki Bolka i Lolka rozdzielonych komentarzami. Filmy z przygodami niezapomnianego duetu chętnie oglądają kolejne pokolenia. W zorganizowanym przez TVP i Gazetę Wyborczą w 1997 roku plebiscycie "Dobranocka wszech czasów" Bolek i Lolek zajęli pierwsze miejsce przed Smerfami (II miejsce) i Wilkiem i zającem (III miejsce).[3] Obecnie Bolek i Lolek pojawiają się często w książeczkach, kolorowankach, grach i programach komputerowych. W okresie PRL-u również produkowano dużą ilość zabawek: figurki, filmy na przezroczach i taśmie 8 mm, pocztówki, gry zręcznościowe, układanki z klocków i wiele innych.
Spór o prawa autorskie [edytuj]

Postaci Bolka i Lolka były przedmiotami niemal trzydziestoletniego sporu o prawa autorskie do projektu plastycznego. W 1972 roku po raz pierwszy o ustalenie praw autorskich wystąpił do sądu Alfred Ledwig. Jednocześnie działał on w organizacji opozycyjnej, dla której redagował ulotki przeciw reżimowi komunistycznemu. Za tę działalność został skazany na półtora roku więzienia. Po opuszczeniu więzienia nie został ponownie zatrudniony w Studiu Filmów Rysunkowych. Postanowił wyjechać do RFN, lecz aby otrzymać paszport musiał zrzec się praw autorskich do Bolka i Lolka i obywatelstwa polskiego. Uzyskał go w 1981 roku. Na emigracji przebywał do śmierci, zmarł w roku 2006.[4][5]

W 1994 roku Alfred Ledwig został rehabilitowany, a podpisany pod przymusem dokument o zrzeczeniu się praw autorskich został unieważniony. W 1997 rozpoczął się nowy proces o ustalenie praw autorskich. Alfred Ledwig domagał się przyznania 95 proc. praw do postaci. Spór został ostatecznie rozstrzygnięty w roku 2004. Zdecydowano, że udział w prawach majątkowych do postaci będzie dzielić się po równo między Alfredem Ledwigiem, Leszkiem Lorkiem i Władysławem Nehrebeckim.[4] Obecnie nad postaciami czuwa wyznaczony przez sąd niezależny prawnik w osobie dra Marka Bukowskiego z Kancelarii Prawnej Bukowski i Wspólnicy Sp. k. z siedzibą w Krakowie.[6] Historia sporu została przedstawiona filmie dokumentalnym Bolek i Lolek dla dorosłych (reżyseria Bożena Garus-Hockuba, rok produkcji 1997).[5]
Próby kontynuacji serii [edytuj]

Trwający spór o prawa autorskie do postaci Bolka i Lolka przez wiele lat uniemożliwiał realizację nowych filmów z serii. Mimo to w 1998 roku Roman Nehrebecki, syn Władysława Nehrebeckiego, oraz Marian Cholerek, reżyser wielu filmów z Bolkiem i Lolkiem, rozpoczęli pracę nad nową serią o przygodach Tolka i Olka, kuzynów Bolka i Lolka.[7] W 1998 roku ukazał się komiks Przygody kuzynów Bolka i Lolka - Sensacyjne odkrycie według scenariusza Nehrebeckiego, z ilustracjami Cholerka.[8] W maju 1999 roku wypuszczono pierwszy film z Tolkiem i Olkiem trwający 1 minutę.[9] Od 2000 roku trwały prace nad filmem pełnometrażowym.[10] W planach była także realizacja 26-odcinkowego serialu telewizyjnego. Film nie został ukończony. Według wypowiedzi Romana Nehrebeckiego, w marcu 2006 roku film był gotowy w 30 proc.[11]

Zakończenie sporu o prawa autorskie otworzyło drogę do kontynuacji serii. Obecnie trwają prace nad nowym filmem pełnometrażowym z udziałem Bolka i Lolka pod roboczym tytułem Kosmiczna przygoda Bolka i Lolka.[12] Jego produkcją zajmuje się studio Sol-Anima z siedzibą Bielsku-Białej, założone przez Romana Nehrebeckiego. Film ma być połączeniem tradycyjnej animacji z technologią 3D. Według informacji ze stycznia 2011, gotowe jest 30 proc. 85-minutowego filmu.[13]