- PUBLICYSTYKA, ESEJE

Justyna Sobolewska

Wszyscy jesteśmy czytelnikami. Mamy swoje ulubione książki, miejsca do czytania, sposoby układania na półkach i wspomnienia związane z czytaniem. Ale samą „anatomią czytania” nie zaprzątamy sobie głowy zbyt często. Bardziej zajmuje nas treść książek. Tymczasem nasze zwyczaje czytelnicze, sposoby ustawiania książek, zakładania stron, ulubione miejsca do czytania - wszystko to mówi o nas wiele. A książki, które czytaliśmy przez całe życie, w naszej pamięci układają się w rodzaj autobiografii. Pamiętamy o pewnych wydarzeniach, uczuciach, przełomach właśnie w związku z lekturami, które wtedy czytaliśmy. Wędrowanie śladem książek czasem otwiera kolejne szufladki w pamięci.

Józef Hen

„Dziennika nie prowadzę. Ale nauczyłem się kłaść obok tapczanu mały notesik, czasem jakieś luźne kartki i długopis. W bezsenne noce, kiedy myśli rozpoczynają swoją męczącą gonitwę, zapalam lampkę i usiłuję je uchwycić. Na chwilę pierzcha udręka. Przestaję bać się bezsennych nocy". Tymi słowami Józef Hen rozpoczyna swoje zapiski z lat powojennych. Krótkie, kilkustronicowe notatki, często skupione wokół jednego wydarzenia, dzieła czy jednej postaci, sprawiają wrażenie pisanych jakby od niechcenia, a wciągają jak najlepsze powieści autora. Znajduje w nich odbicie najnowsza historia Polski, od ostatnich dni II wojny światowej, w której autor uczestniczył, aż po rok 2000, czas podsumowań. Refleksje i wspomnienia Hena, często odważnie idące pod prąd, przenikliwe, wymykające się schematom, przeradzają się w wielką opowieść będącą świadectwem całej epoki, o której dziś nazbyt często nam się wydaje, że wszystko już wiemy.

Rafał Szmytka
Adam Izdebski

Kraków. Miasto o bogatej i fascynującej historii. Znakomicie udokumentowanej i dogłębnie przebadanej. Zdawać by się mogło, że wiemy już o nim wszystko. Jednak czy mamy świadomość tego, jak wielki wpływ na historię miasta miało jego środowisko naturalne?
Wybitni krakowscy badacze po raz pierwszy w Polsce opowiadają historię swojego miasta przez pryzmat jego środowiska. Pokazują wyjątkowy związek Krakowa ze światem przyrody. Zajmują się problemami miasta, które wytwarza i bezustanne gromadzi zanieczyszczenia.
Współczesne problemy ekologiczne Krakowa mają wielowiekowy rodowód. Dziś smog jest nieodłącznym elementem krakowskiego krajobrazu. Jednak czy musi być nim nadal?

Lama Ole Nydahl

Współczesne wprowadzenie do buddyzmu

O Naturze Rzeczy to książka o buddyzmie. Lama Ole Nydahl w charakterystyczny dla siebie, bezpośredni i przejrzysty sposób wyjaśnia w niej podstawy buddyjskiej filozofii oraz funkcjonowanie metod prowadzących do oświecenia - pełnego ludzkiego rozwoju. Autor jest Duńczykiem, był bliskim uczniem XVI Karmapy, głowy szkoły Karma Kagyu buddyzmu tybetańskiego, założył do tej pory 560 ośrodków medytacyjnych tej tradycji na całym świecie.

Karen Armstrong

Religia i przemoc

Choć świat zachodni od czasów oświecenia hołduje idei świeckiego państwa, okazuje się, że rację miał Gandhi, twierdząc, iż nie wiedzą, co religia oznacza, ci, którzy mówią, że nie ma ona nic wspólnego z polityką.
Karen Armstrong ukazuje pięć tysięcy lat współistnienia religii i władzy, ich wspólne korzenie, wzajemny wpływ i niemożność oddzielenia działalności religijnej od politycznej. Armstrong nie ucieka od oceny współczesnych wydarzeń – w druzgoczący sposób krytykuje politykę amerykańską wobec Iraku i państw arabskich po 11 września, lecz jednocześnie przekonująco polemizuje z tymi, którzy w doktrynie islamu widzą główną przyczynę współczesnych aktów terroru. Napisane z pasją i erudycją studium historyczne jest głosem sprzeciwu wobec łatwych osądów współczesnej polityki (nie tylko wyznaniowej), a także kopalnią wiedzy dla tych, którzy pragną poznać lepiej źródła i wpływy religii świata.

Sergei Guriev, Daniel Treisman

Nowe oblicze tyranii w XXI wieku

Dyktatorzy XX wieku, tacy jak Hitler, Stalin i Mao, rządzili, wykorzystując przemoc, strach, brutalne represje, ideologie, a niekiedy także izolację swoich państw od świata zewnętrznego. Współcześni dyktatorzy – dyktatorzy ery globalizacji – by pozostać skutecznymi, muszą być zdecydowanie bardziej wyrafinowani. Zamiast stosować jawne i ciągłe represje, kontrolują obywateli poprzez dezinformację oraz manipulowanie środkami masowego przekazu. Zamiast wprowadzać oficjalną cenzurę, tworzą złudzenie niezależnych mediów – wystarcza im kontrola nad główną stacją telewizyjną i zepchnięcie innych mediów na margines. Zamiast odwoływać wybory – fałszują je. Zamiast zamykać przeciwników w więzieniach, nakładają ograniczenia na Google.
Tyrani zmienili strategię, ale ich cel pozostał ten sam: chcą kontrolować obywateli przez kształtowanie w nich pożądanego sposobu postrzegania świata.

Jason Schreier

Triumfy i fakapy w przemyśle gier wideo

Przemysł gier jest zarówno prestiżowy, jak i nieprzewidywalny. Opierając się na licznych wywiadach z producentami gier, takich jak BioShock Infinite, Epic Mickey czy Dead Space, Jason Schreier pisze o szokujących decyzjach, które doprowadziły do zamknięcia firm odpowiedzialnych za te produkcje. Wciśnij reset opowiada o osobach z krwi i kości, których życie diametralnie zmieniło się po nagłej likwidacji studia.
Schreier kreśli portret branży, nie unikając kontrowersyjnych historii dotyczących wrogich przejęć, szefów tyranów, korporacyjnych dramatów czy czeków bez pokrycia.
Autor zadaje niewygodne pytania: skoro branża rośnie jak nigdy przedtem, to czemu tak trudno wyżyć z tworzenia gier i czy biznes ten ma szansę się zmienić, zanim będzie za późno.

Mariusz Sepioło

Opowieść o kobietach, które pokonują każdą górę

Polki budowały legendę światowego himalaizmu. To one były pierwsze. Ich życiorysy to gotowe scenariusze filmowe.
Wanda Rutkiewicz nieraz spojrzała śmierci w oczy. Dobrosława Miodowicz-Wolf umarła, pomagając innym. Halina Kruger-Syrokomska zasnęła w namiocie na wysokości kilku tysięcy metrów i nigdy się nie obudziła. Ale te, które przeżyły, mówią: góry są po to, żeby w nich żyć, a nie umierać.
Przez wiele lat zmagały się z własnym środowiskiem – pełnym męskiego szowinizmu i dyskryminacji. O swoją pozycję musiały walczyć podwójnie ciężko. Niektóre za tę walkę zapłaciły podwójną cenę. Kogo kochały? Kogo kochają? Jak wygląda ich prywatność w Polsce, a jak w Himalajach? Dlaczego zostawiają domy, mężów i dzieci, by się wspinać? „Uciekają” czy „gonią”?

Maria Ziółkowska

obrzędy, zwyczaje, zabawy

"Gawędy zawarte w tym zbiorze powstały z mojego sentymentu do nie wyplenionych po dziś dzień różnych praktyk pogańskich. Mówią o wierzeniach, lękach i radościach naszych dawnych przodków, o rodowodzie różnych świąt, o obrzędach i zwyczajach, z których wiele zmieniało się z biegiem wieków w uciechy biesom jeno miłe i w inne malownicze zabawy ludowe."

Witruwiusz

(z ilustracjami)

Dzieło Witruwiusza - jedyny zachowany w całości antyczny traktat o architekturze - jest dla nas bezcennym źródłem wiedzy o wszystkich rodzajach budowli wznoszonych przez Greków i Rzymian. Większość tego co wiemy o architekturze starożytnej - o porządkach architektonicznych, proporcjach, zasadach projektowania - wiemy właśnie od Witruwiusza.

W czasach nowożytnych przez kilka wieków, począwszy od renesansu, był to podstawowy podręcznik każdego architekta. Dziś nadal pozostaje on interesujący nie tylko dla miłośników historii sztuki, wywody autora wykraczają bowiem daleko poza główny wątek - obejmując takie dziedziny, jak mechanika, filozofia czy astronomia. Przejrzysty wykład ubarwiają też liczne anegdoty, jak ta o Archimedesie wyskakującym z wanny.

Frank Dikötter

Tragiczne skutki polityki Mao 1958-1962

Książka Diköttera to wstrząsający zapis jednej z największych katastrof XX wieku - wielkiej klęski głodu w Chinach, będącej konsekwencją bezwzględnej polityki Mao Zedonga. W ramach kampanii, której hasłem było: więcej, lepiej, prędzej i taniej, Chiny miały stać się jedną z najprężniejszych gospodarek świata, jednak rezultaty okazały się tragiczne - ten "sen szaleńca" kosztował życie kilkadziesiąt milionów ludzi. Dikötter, któremu udało się dotrzeć do wielu niedostępnych dotąd dokumentów, opisuje ten wstrząsający okres historii najnowszej z naukową precyzją i pisarską swadą. Jego książka spotkała się ze znakomitym przyjęciem i otrzymała wiele wyróżnień i nagród, m.in. prestiżową BBC Samuel Johnson Prize for Non-Fiction w 2011 roku.

Ian Kershaw

Europa 1950-2017

Wojna dobiegła końca. Mieszkańcy Europy chcą patrzeć w przyszłość z nadzieją. Wydaje im się, że będą mogli wieść spokojne życie i zapomnieć o tragicznej przeszłości. Jednak problemy Europy się nie zakończyły.
Powojenny świat jest rozdarty. USA i ZSRR stają po przeciwnych stronach barykady. Nikt nie wie, kiedy wybuchnie następny konflikt, ale wszyscy wyczuwają go w powietrzu. Niepewność i strach wdzierają się w życie codzienne Europejczyków.
Z czasem blok sowiecki upada, ale na horyzoncie ukazuje się nowe zagrożenie. Definicja wojny ulega zmianie. Ludzie nie widzą teraz czołgów na ulicach, nie słyszą wystrzałów artylerii, nie chowają się w piwnicach przed bombami. Terroryści czyhają na nasze życie w samolotach, metrze i centrach handlowych. Jak pokonać nowych wrogów, gdy nie wiadomo z kim tak naprawdę walczymy?

Nikita Pietrow

Sowietyzacja Europy 1945-1953

Książka opisuje skutki uzgodnień zawartych przed końcem II wojny światowej przez Stalina z koalicjantami zachodnimi. Najogólniej rzecz ujmując pokazuje ona mechanizmy wprowadzania i umacniania sowieckiej strefy wpływów w tzw. demoludach, krajach wepchniętych do bloku socjalistycznego.
Kilkadziesiąt stron zajmują m.in. dokumenty archiwalne, które posłużyły do napisania tej książki. Jak również współczesne, np. prośba władz polskich z roku 1995 o pomoc w wyjaśnieniu losów zaginionych w 1945 r. polskich obywateli w wyniku aresztowań przeprowadzonych na terenie obecnej Białorusi i Polski tuż po zakończeniu wojny. Jest też przytoczona odpowiedź, która – niestety – nic do sprawy nie wnosi. Autor skrupulatnie, jak na badacza archiwów przystało, przytacza literaturę, z której korzystał, podaje wykaz użytych skrótów i indeks osób, które są choćby wzmiankowane w jego książce.

Leszek Pietrzak

„Tylko prawda jest ciekawa” – zauważył Józef Mackiewicz. Ta prosta zasada nie obowiązuje w polskiej historii. Wciąż duża część tematów, ma nieoficjalny status tabu. Powody są różne. Na przykład w wypadku opisania tego jak faktycznie wyglądała obrona Westerplatte, niewielu zawodowych historyków ma ochotę na zmierzenie się z mitem.
Nie chodzi nawet o to, że faktyczny przebieg obrony nie umniejsza bohaterstwa żołnierzy, tylko jeszcze bardziej pokazuje jakiego męstwa wymagało stawienie czoła znacznie liczniejszemu wrogowi. Historycy boją się pisać, że przynajmniej 6 polskich żołnierzy zostało zastrzelonych przez swoich za odmowę walki, a major Henryk Suchurski 2 września chciał poddać składnicę.
Tematem tabu są komunistyczne zbrodnie. 27 lat po śmierci ks. J. Popiełuszki nie wiemy kto naprawdę dokonał mordu, kto go zlecił, dlaczego prokurator, który chciał to wyjaśnić stracił pracę. Nie wiemy także, czy komunistyczne tajne służby PRL były zamieszane w zamach na papieża Jana Pawła II.
Nikt nie badał także działających pod koniec PRL-u „szwadronów śmierci”. Wiele wskazuje na to, że byli to oficerowie peerelowskich służb mający „licencję na zbijanie” wydaną przez najwyższe władze komunistyczne. Autorzy, wśród nich zawodowi historycy i dziennikarze podejmują te trudne, czasem niewygodne tematy w kilkudziesięciu tekstach opisujących wydarzenia od 1927 r. do czasów współczesnych.

Luke Gamble

Moi wspaniali dzicy przyjaciele

Po ukończeniu studiów Luke pełen zapału rozpoczął pracę jako weterynarz w niewielkim miasteczku w brytyjskim hrabstwie Dorset. Nie spodziewał się, że pierwsza operacja kociego oka nie będzie najtrudniejszym zadaniem, jakie go czeka. W swojej kilkunastoletniej praktyce spotkał się z rozwścieczoną kozą broniącą dostępu do zakochanego w niej osła, przyklejoną do palców lekarza myszą, świątynnym słoniem w Indiach oraz wyjątkowo agresywną wiewiórką.
Luke Gamble opowiada nie tylko o zabawnych utarczkach ze zwierzętami i ich właścicielami, ale przede wszystkim o przeżyciach i wyzwaniach, które pomogły mu odnaleźć swoją własną drogę. Trudna walka z epidemią dziesiątkującą bydło zmusiła go do stawienia czoła wielu ludzkim dramatom, podróż na drugi koniec świata skłoniła go do założenia międzynarodowej organizacji pomagającej zwierzętom, a chęć zdobycia ślicznej dziewczyny - do przebiegnięcia jednego z najtrudniejszych maratonów.