Zioła pojedynczo - Zioła,ziołolecznictwo - misiaQ_76

96 KB
31 maj 24 2:03

lecz-119.jpg

SZALEJ JADOWITY
(Cicuta virosa L.)

Szalej jadowity

Bylina o bulwiastym kłączu, pustym wewnątrz i podzielonym na komory, łodydze dętej, bruzdowanej. Liście odziomkowe są długoogonkowe, pierzaste, zaś liście łodygowe - pochwiaste. Drobne, białe kwiaty są zebrane w baldachy złożone. Owocem jest podwójna rozłupnia. Cała roślina jest gwałtowną trucizną. Gatunek ten występuje sporadycznie na półkuli północnej, nad brzegami strumieni i rzek, na bagnach, wszędzie tam, gdzie wilgotność podłoża jest dostateczna.
Zbiera się kłącza (Rhizoma Cicutae virosae), wyrywając wybrane uprzednio rośliny. Kłącza myje się szybko, usuwa części zielone, kraje na połowę i suszy na powietrzu lub w suszarni w temperaturze nie przekraczającej 45°C. Zawierają one trującą cykutoksynę oraz olejek eteryczny o właściwościach narkotycznych, ale nietrujący. Szalej może być stosowany tylko pod ścisłą kontrolą lekarza. Substancje, które zawiera, działają na ośrodkowy układ nerwowy; w dużym rozcieńczeniu działają one przeciwskurczowo (na mięśnie gładkie), uspokajająco i zapobiegają zawrotom głowy. Szalej jest składnikiem maści stosowanych przeciw zapaleniu skóry, wypryskom i grzybicom skóry. Szalej jest często mylony z selerem; jego kłącze ma podobny kształt, podobny słodki smak i zapach pietruszki, toteż zatrucia nie należą do rzadkości. Zatrucie objawia się bólem głowy, lękiem i skurczami. Należy wówczas natychmiast wezwać lekarza.

Okres kwitnienia:

VII-IX
Zbiór kłączy:

X-XI

z chomika METEOR12

52 KB
31 maj 24 2:03

lecz-118.jpg

Cykoria podróżnik

Bylina o korzeniu stożkowatym, łodydze wzniesionej, kanciastej, rozgałęzionej. Liście odziomkowe są haczystodzielne, liście łodygowe lancetowate i siedzące. Niebieskie koszyczki, złożone z samych kwiatów języczkowatych, osadzone są w kątach liści. W całej roślinie znajdują się rurki mleczne. Gatunek ten występuje pospolicie w Europie, Afryce i Azji, na skrajach pól, w rowach i na łąkach jako chwast. Znano go już w starożytnym Egipcie, gdzie był ważną rośliną leczniczą i "sałatową". W XVII wieku korzeń cykorii używany był jako namiastka kawy.
Zbiera się korzenie (Radix Cichorii) dzikich roślin, czyści starannie, myje, tnie na kawałki i suszy szybko w temperaturze nie przekraczającej 50°C. Suchy korzeń ma zapach korzenny i gorzki smak. Zawiera do 0,1% gorzkiego glikozydu - entybiny, inulinę, garbniki i cukry redukujące. Substancje te wzmagają wydzielanie żółci i soku żołądkowego oraz zwiększają apetyt. Odwar (2 łyżeczki do kawy na filiżankę wody, pić dwie filiżanki dziennie) działa moczopędnie, słabo przeczyszczająco i pobudzająco. Pije się go w przypadku chorób wątroby, w celu rozpuszczenia kamieni żółciowych lub nerkowych, oraz w przypadku zapalenia dróg moczowych. Dzięki dużej zawartości inuliny ma również zastosowanie w leczeniu cukrzycy.
Z form i odmian uprawnych cykorii uzyskuje się namiastkę kawy. Młode pędy pędzonej cykorii spożywa się jako warzywo, zaś pokrewny gatunek, endywia (C.endivia) dostarcza smacznych liści na sałatę, o dużej zawartości witaminy C.

z chomika METEOR12

87 KB
31 maj 24 2:03

lecz-117.jpg

WROTYCZ POSPOLITY
(Chrysanthemum vulgare L.)

Wrotycz pospolity

Bylina o łodygach wzniesionych, kanciastych, liściach pierzastosiecznych, ciemnozielonych, naprzemianległych. Złocistożółte koszyczki skupione są w szczytowym baldachogronie. Owocem jest niełupka. Cała roślina pachnie kamforą, szczególne po ususzeniu. Wrotycz rośnie w Europie i Azji na łąkach, w sąsiedztwie dróg i na skrajach lasów, jest też uprawiany w ogrodach. Już w odległych czasach był używany do zwalczania pasożytów zewnętrznych i wewnętrznych człowieka oraz zwierząt.
Zbiera się koszyczki (Flos Tanaceti) lub liście (Folium Tanaceti). Koszyczki uszczykuje się bez szypułki i suszy w miejscu cienistym i przewiewnym. Liście ścina się ręcznie. Suszy się je na siatkach, oddzielając starannie od innych surowców. Suche produkty są bogate w olejek eteryczny (do 1,5% Oleum Tanaceti), zawierający trujący tujon. W ich skład wchodzą również gorycze (m.in. tanacetyna), garbniki i kwasy organiczne. Są stosowane przeciw pasożytom jelit w postaci odwaru (łyżeczka do kawy na 2 filiżanki wody) pitego 3 razy dziennie. Używa się też sproszkowanych kwiatów w dawce dla dorosłych 5-10 g. Olejek otrzymany w drodze destylacji ze świeżych pędów ma to samo zastosowanie. Dawki muszą być ustalane bardzo ostrożnie, ponieważ nadmiar leku powoduje przekrwienie błon śluzowych macicy i nerek oraz uszkodzenie nerek i nerwów. W Polsce ze względu na dużą toksyczność, kwiat wrotyczu używany jest prawie wyłącznie do produkcji płynu przeciw wszawicy ("Artemisol").
Zapach suchego wrotyczu odstrasza owady, co wykorzystuje weterynaria.

Okres kwitnienia:

VII-IX
Zbiór kwiatów:

VIII-IX

z chomika METEOR12

98 KB
31 maj 24 2:03

lecz-116.jpg

ZŁOCIEŃ MARUNA
(Chrysanthemum parthenium L.)

Złocień maruna

Bylina o łodydze wzniesionej i rozgałęzionej, z liśćmi naprzemianległymi, pierzastosiecznymi. Na szczycie łodygi znajduje się koszyczek złożony z białych kwiatów języczkowatych i żółtych kwiatów rurkowatych. Owocem jest niełupka. Cała roślina przyjemnie pachnie. Gatunek ten pochodzi z Iranu i Iraku, skąd rozprzestrzenił się, przez rejon śródziemnomorski, na całym świecie. Spotyka się go często w ogrodach na wsiach, gdzie ceniony jest zarówno za swe zalety ozdobne, jak i lecznicze.
Zbiera się koszyczki (Flos Matriacariae seu Parthenii) albo ziele (Herba Matricariae seu Parthenii). Koszyczki zrywa się ręcznie podczas pięknej pogody, ziele ścina się w okresie pełnego kwitnienia. Zebrane części suszy się rozpostarte cienką warstwą w cieniu i przewraca ostrożnie; można też suszyć w suszarni w temperaturze nie przekraczającej 35°C. Mają bardzo silny zapach i trzeba je przechowywać w zamkniętym opakowaniu. Zawierają olejek eteryczny pachnący kamforą, gorycze, garbniki i śluz. Lecznictwo ludowe zaleca stosować odwar w proporcji 2 łyżeczki do kawy ziół na filiżankę wody (parzyć przez 15 minut). Pije się 3 filiżanki dziennie, aby złagodzić zaburzenia w trawieniu. Jest to środek uspokajający, dezynfekujący, przeciwskurczowy i przeciwrobaczycowy, a także stosowany w chorobach ginekologicznych. W celu leczenia obrzęków i otwartych ran oraz do płukania jamy ustnej po zabiegach dentystycznych przygotowuje się odwar dwukrotnie mocniejszy, a zioła parzy przez 25 minut.

Okres kwitnienia:

VI-IX
Zbiór koszyczków:

VI-VIII
Zbiór ziela:

VI-VIII

z chomika METEOR12

55 KB
31 maj 24 2:03

lecz-115.jpg

ZŁOCIEŃ DALMATYŃSKI
(Chrysanthemum cinerariifolium)

Złocień dalmatyński

Bylina o łodydze wzniesionej, z liśćmi naprzemianleglymi, pierzastodzielnymi, pod spodem wełnisto owłosionymi. Koszyczki kwiatowe, pojawiające się na końcach łodyg, są złożone z białych kwiatów języczkowatych i żółtych kwiatów rurkowatych. Owocem jest niełupka. Cała roślina jest silnie aromatyczna. Gatunek ten pochodzi z Dalmacji, skąd rozpowszechnił się na całym świecie jako rośina ozdobna i środek skutecznie zwalczający szkodliwe owady.
Zbiera się młode, dopiero rozwijające się koszyczki (Flos Pyrethri) z roślin 2-8-letnich, dwa razy w roku. Najpierw czeka się, aby zwiędły, a potem suszy w suszarni w temperaturze do 50°C. Suche koszyczki zawierają pyretryny i cineryny, olejek eteryczny, glikozydy i inne substancje. Pyretryny i cineryny są insektycydami kontaktowymi używanymi zewnętrznie przeciw pasożytom zwierząt i ludzi oraz przeciw szkodnikom roślin. Działają również skutecznie na owsiki i glisty. Można zwiększyć ich skuteczność przez dodanie pewnych substancji, jak np. sezaminy i piperonylu. Zaleta pyretryn i cineryn polega na tym, że nawet zastosowane masowo nie zanieczyszczają środowiska, ponieważ nie kumulują się ani w przyrodzie, ani w żywych organizmach oraz nie są toksyczne dla człowieka i zwierząt stałocieplnych. Paraliżują jedynie układ nerwowy zwierząt zmiennocieplnych i nie powodują u owadów ani przyzwyczajenia, ani odporności. Pyretryny i substancje pokrewne stanowią zatem przedmiot szczególowych badań na całym świecie.

Okres kwitnienia:

V-VII
Zbiór koszyczków:

V-VII

z chomika METEOR12

69 KB
31 maj 24 2:03

lecz-114.jpg

KOMOSA PIŻMOWA
(Chenopodium ambrosioides L.)

Komosa piżmowa

Jest to jednoroczna roślina o łodydze czerwonawej, rozgałęzionej, z liśćmi lancetowatymi, naprzemianległymi. Liczne kwiaty zgrupowane są w kłębiki ułożone w pozorne grona szczytowe i kątowe. Owocem jest orzeszek. Cała roślina pachnie przyjemnie. Gatunek ten pochodzi z tropikalnych rejonów amerykańskich, skąd został sprowadzony do Europy w XVII wieku. Służył do sporządzania naparu przypominającego herbatę.
Dla celów farmaceutycznych zbiera się ziele (Herba Chenopodii) zrywając ręcznie kwitnące wierzchołki pędów. Zbiór można powtarzać do 3 razy rocznie. Ziele trudno wysycha. Trzeba je rozłożyć cienką warstwą i często przewracać. Należy je przechowywać w zamkniętych pudłach, w ciemności. Surowiec zawiera olejek eteryczny, którego głównym składnikiem jest askarydol, a ponadto saponiny, garbniki i gorycze. Odwar pobudza trawienie i przemianę materii. Działa przeciwrobaczycowo, może być też użyty w przypadku bolesnego miesiączkowania, astmy, zaburzeń nerwowych i paraliżu niektórych narządów. Jednak najczęściej stosuje się olejek eteryczny otrzymany w drodze destylacji świeżych roślin, który jest używany przede wszystkim jako środek przeciw pasożytom jelitowym. Podobne zastosowanie znajduje w weterynari. Suszone rośliny i olejek w dużej dawce są trujące i mogą być używane tylko pod kontrolą lekarza.

Okres kwitnienia:

VI-IX
Zbiór ziela:

VI-IX

z chomika METEOR12

64 KB
31 maj 24 2:03

lecz-113.jpg

GLISTNIK JASKÓŁCZE ZIELE
(Chelidonium majus L.)

Glistnik jaskółcze ziele

Bylina rosnąca na całym świecie na śmietniskach, rumowiskach i w sąsiedztwie domostw, jako roślina ruderalna. Ma korzeń stożkowaty, łodygę rozgałęzioną, zakończoną luźnym baldaszkiem złożonym z żółtych kwiatów, pokrytą liśćmi naprzemianległymi, pierzastodzielnymi. Owocem jest wydłużona torebka zawierająca nasiona z mięsistym wyrostkiem. Mleczny sok rośliny ma barwę pomarańczową. Zawarta w nim chelidonina jest trująca - sok drażni skórę oczy.
Zbiera się ziele (Herba Chelidonii)przed pełnym kwitnieniem. Zaleca się robić to w rękawiczkach. Ziele suszy się rozpostarte cienką warstwą na siatkach lub w suszami w temperaturze maksimum 35°C. Zawiera ono 0,3-0,7% alkaloidów (chelidoninę, chelerytrynę, sangwinarynę, berberynę i in.), kwasy i inne substancje. Chelidonina jest środkiem przeciwskurczowym i uśmierzającym bóle jelit i pęcherzyka żółciowego. Obniża również nieznacznie ciśnienie krwi. Alkaloidy działają także bakteriobójczo. Od pewnego czasu bada się skuteczność leków zawierających chelidoninę w leczeniu nowotworów złośliwych (chelidonina jest trucizną mitotyczną, wpływającą, jak kolchicyna, na podział komórek). Lecznictwo ludowe stosuje maść zawierającą chelidoninę do leczenia chronicznej egzemy. Odradza się usuwania brodawek za pomocą świeżego soku, gdyż jest to niebezpieczne. Leki zawierające chelidoninę wolno stosować tylko pod kontrolą lekarza.

Okres kwitnienia:

V-VIII
Zbiór ziela:

V-VII

z chomika METEOR12

44 KB
31 maj 24 2:03

lecz-112.jpg

RUMIANEK BEZPROMIENIOWY
(Chamomilla suaveolens)

Rumianek bezpromieniowy

Roślina jednoroczna o łodydze wzniesionej, bogato rozgałęzionej i gęsto ulistnionej. Liście są pierzastodzielne, siedzące, naprzemianległe. Koszyczki pojawiają się pojedynczo na szczytach rozgałęzień. Mają barwę zielonożółtą, dno stożkowate, puste, bez brzeżnych kwiatów języczkowatych. Owocem jest niełupka. Cała roślina ma przyjemny aromat. Gatunek ten pochodzi z Ameryki Północnej i Azji Wschodniej. Do Europy został sprowadzony dopiero w ostatnim wieku, do ogrodów botanicznych. Spotyka się go na przydrożach, podwórkach i odłogach. Zastępuje rumianek pospolity w chłodnych rejonach, gdzie ten gatunek nie rośnie.
Zbiera się koszyczki (Flos Matricariae discoideae) w pełni rozwoju razem z bardzo krótką szypułką. Po wysuszeniu w miejscu cienistym w cienkich warstwach, których się nie przewraca, uzyskuje się przyjemnie pachnący surowiec, który należy przechowywać w zamkniętych pudłach. Zawiera on olejek eteryczny (w mniejszej ilości niż rumianek pospolity), garbniki, glikozydy i gorycz. Służy do tych samych celów co rumianek pospolity, ale ma mniejszą wartość leczniczą. Odwar jest środkiem pomocniczym przy leczeniu grypy (środek napotny), działa skutecznie w przypadku zaburzeń w trawieniu (środek dezynfekujący i wiatropędny) oraz wypędza pasożyty jelitowe. Odwar o dużym stężeniu służy do płukania jamy ustnej i do obmywania wyprysków skórnych oraz egzem.

Okres kwitnienia:

IV-VII
Zbiór koszyczków:

IV-VII

z chomika METEOR12

69 KB
31 maj 24 2:03

lecz-111.jpg

RUMIANEK POSPOLITY
(Chamomilla recutita L.)

Rumianek pospolity

Roślina jednoroczna o łodydze wzniesionej, rozgałęzionej, z kilkoma liśćmi pierzastodzielnymi. Na szczytach łodyg pojawiają się koszyczki z dnem stożkowatym, wewnątrz pustym, kwiatami środkowymi rurkowatymi, żółtymi i brzeżnymi kwiatami języczkowatymi, białymi. Owocem jest niełupka. Gatunek ten, występujący w Europie, Azji i Ameryce Północnej, jest powszechnie uprawiany i ulepszany ze względu na swe cenne właściwości lecznicze. Oprócz tradycyjnych odmian miejscowych, z których najlepszą jest odmiana czeska (Flores Chamomillae bohemicae), uprawia się coraz częściej odmiany tetraploidalne, które zawieraję bardzo dużo substancji czynnych.
Zbiera się koszyczki (Flos Chamomillae) 3-4 razy rocznie podczas ładnej pogody. Suszy się je rozpostarte cienką warstwą w miejscu cienistym, przewiewnym lub w suszarni w temperaturze nie przekraczającej 35°C. Zawierają do 1% olejku eterycznego, który jest po destylacji jasnoniebieski (azulen, chamazulen, bisabolol), farnezen, flawony (barwniki żółte), glikozydy kumarynowe i wiele innych substancji czynnych. Koszyczki rumianku działają przeciwzapalnie, dezynfekująco, napotnie i przeciwskurczowo. Należy do roślin leczniczych najczęściej stosowanych, zwłaszcza w pediatrii. Odwar (łyżka koszyczków na szklankę wody) jest używany w przypadku grypy (napotny i uspokajający), zaburzeń żołądkowo-jelitowych lub biegunek. Jego działanie dezynfekujące ma pomocnicze znaczenie w przypadku zapalenia dróg moczowych. Przy stosowaniu zewnętrznym, w celu leczenia trudno gojących się ran, przygotowuje się z rumianku okłady i kąpiele.

Okres kwitnienia:

V-VI
Zbiór koszyczków:

V-VI

z chomika METEOR12

60 KB
31 maj 24 2:03

lecz-110.jpg

Rumian szlachetny

Bylina o łodydze płożącej się i rozgałęzionej, liściach pierzastosiecznych, naprzemianległych. Łodyga kończy się koszyczkiem ziożonym z brzeżnych kwiatów języczkowatych i środkowych kwiatów rurkowatych, zaś u odmian ulepszonych - tylko z kwiatów języczkowatych.
Zbiera się rozwinięte koszyczki kwiatowe (Flos Chamomillae romanae) w dni ciepłe i suche za pomocą specjalnego grzebienia, który pozwala zerwać kwiaty bez szypułki. Trzeba uważać, aby nie zgnieść zebranych koszyczków. Suszy się je na siatkach w cieniu lub w suszarni w temperaturze nie przekraczającej 35°C, później przechowuje w zamkniętych opakowaniach. Koszyczki zawierają olejek eteryczny bogaty w azulen, a takie gorycze, glikozydy i cholinę. Działają przeciwzapalnie, dezynfekująco, napotnie, uspokajająco i rozkurczowo. Przyrządza się napar z 1-2 łyżek koszyczków w 1½ szklanki wody (naparzać przez 15 minut) i pije ¼-½ szklanki 2-4 razy dziennie.
Do stosowania zewnętrznego przygotowuje się napar do 10 razy mocniejszy, naparzając przez 20 minut. Służy do pielęgnowania skóry i płukania włosów blond, którym nadaje naturalny połysk. Ze świeżego ziela otrzymuje się w drodze destylacji olejek eteryczny znajdujący zastosowanie w przemyśle kosmetycznym i farmacji.

Okres kwitnienia:

VII-VIII
Zbiór koszyczków:

VII-VIII

z chomika METEOR12

89 KB
31 maj 24 2:03

lecz-109.jpg

CENTURIA POSPOLITA
(Centaurium erythraea)

Centuria pospolita

Roślina jednoroczna lub dwuletnia o łodydze wzniesionej, w górze rozgałęzionej. Liście w różyczce są jajowate, liście łodygowe siedzące, naprzeciwległe. Różowe kwiaty są zebrane w baldachogrono. Owocem jest torebka. Gatunek ten rośnie na słonecznych zboczach, łąkach i polanach.
Zbiera się ziele (Herba Centaurii) w pełni kwitnienia. Ścina się łodygi około 5 cm nad ziemią, pozostawiając jedną czwartą roślin na nasiona. Ścięte części suszy się rozpostarte cienką warstwą w cieniu, przewracając je często, albo w suszami w temperaturze nie przekraczającej 40°C. Przechowuje się w miejscu suchym, ciemnym, w dobrze zamkniętym opakowaniu. Centuria jest ważną i bardzo poszukiwaną rośliną leczniczą. Zawiera przede wszystkim goryczowe glikozydy - gencjopikrynę i erytrocentaurynę, ślady olejku eterycznego i inne substancje. Gorycze drażnią zakończenia nerwowe brodawek smakowych języka, co powoduje obfitsze wydzielanie soku żołądkowego. Centuria stosowana jest w postaci: kropli - Tinctura amara, ziółek - Species amaricantes, Species stomachicae i in. Lecznictwo ludowe zaleca napar lub odwar w dawce: łyżeczka do kawy ziela na ¼ dm3 wody, pić rano na czcco i wieczorem. Używa się również nalewki alkoholowej (Tinctura Centaurii). Od pewnego czasu stosuje się coraz częściej centurię jako dodatek przy wyrobie win i likierów.

Okres kwitnienia:

VI-VII
Zbiór ziela:

VI-VIII

z chomika METEOR12

36 KB
31 maj 24 2:03

lecz-108.jpg

CENTURIA POSPOLITA
(Centaurium erythraea)

Centuria pospolita

Roślina jednoroczna lub dwuletnia o łodydze wzniesionej, w górze rozgałęzionej. Liście w różyczce są jajowate, liście łodygowe siedzące, naprzeciwległe. Różowe kwiaty są zebrane w baldachogrono. Owocem jest torebka. Gatunek ten rośnie na słonecznych zboczach, łąkach i polanach.
Zbiera się ziele (Herba Centaurii) w pełni kwitnienia. Ścina się łodygi około 5 cm nad ziemią, pozostawiając jedną czwartą roślin na nasiona. Ścięte części suszy się rozpostarte cienką warstwą w cieniu, przewracając je często, albo w suszami w temperaturze nie przekraczającej 40°C. Przechowuje się w miejscu suchym, ciemnym, w dobrze zamkniętym opakowaniu. Centuria jest ważną i bardzo poszukiwaną rośliną leczniczą. Zawiera przede wszystkim goryczowe glikozydy - gencjopikrynę i erytrocentaurynę, ślady olejku eterycznego i inne substancje. Gorycze drażnią zakończenia nerwowe brodawek smakowych języka, co powoduje obfitsze wydzielanie soku żołądkowego. Centuria stosowana jest w postaci: kropli - Tinctura amara, ziółek - Species amaricantes, Species stomachicae i in. Lecznictwo ludowe zaleca napar lub odwar w dawce: łyżeczka do kawy ziela na ¼ dm3 wody, pić rano na czcco i wieczorem. Używa się również nalewki alkoholowej (Tinctura Centaurii). Od pewnego czasu stosuje się coraz częściej centurię jako dodatek przy wyrobie win i likierów.

Okres kwitnienia:

VI-VII
Zbiór ziela:

VI-VIII

z chomika METEOR12

46 KB
31 maj 24 2:03

lecz-107.jpg

CHABER BŁAWATEK
(Centaurea cyanus L.)

Chaber bławatek

Roślina roczna o łodydze wzniesionej, rozgałęzionej i liściach równowąskich, naprzemianległych. Koszyczki kwiatowe z kwiatami brzeżnymi lejkowatymi, błękitnymi osadzone są na szczycie rozgałęzień. Owocem jest niełupka z puchem. Gatunek ten pochodzi z rejonów śródziemnomorskich, ale rozpowszechnił się na całym świecie wraz z uprawą zbóż. Jednakże od kilku lat staje się coraz rzadszy na skutek stosowania herbicydów.
Do celów leczniczych zbiera się pojedyncze kwiaty wyskubane z koszyczka (Flos Cyani sine calice). Zrywa się je ręcznie podczas słonecznej pogody i suszy rozpostarte cienką warstwą na siatkach w miejscu cienistym, przewiewnym lub w suszarni w temperaturze nie przekraczającej 35°C. Należy je przechowywać w miejscu suchym, w ciemności. Kwiaty zawierają glikozydy antocyjanidowe, związek gorzki centaurynę i sole mineralne. Działają moczopędnie i pobudzają przemianę materii. Wchodzą w skład mieszanek regulujących trawienie i leczących zaburzenia żołądkowe. Służą również do nadawania barwy niektórym lekom i mieszankom ziołowym. Niebieski barwnik jest wyodrębniany i używany w przemyśle kosmetycznym. Chaber stosowany zewnętrznie służy do przygotowania kąpieli leczących rany i owrzodzenia oraz jako składnik płynów do pielęgnacji włosów. Jest to doskonała roślina miododajna.

Okres kwitnienia:

VI-VIII
Zbiór kwiatów:

VI-VIII

z chomika METEOR12

68 KB
31 maj 24 2:03

lecz-106.jpg

KMINEK ZWYCZAJNY
(Carum carvi L.)

Kminek zwyczajny

Roślina dwuletnia lub bylina z wrzecionowatym korzeniem, różyczką liści podwójnie pierzastych i rozgałęzioną łodygą, która kończy się baldachem złożonym. Kwiaty są białe lub różowawe. Owocem jest podwójna rozłupnia. Cała roślina pachnie aromatycznie. Kminek rośnie dziko w Europie i Azji. Jest także uprawiany zależnie od potrzeb lokalnych. Znany był już w starożytności jako roślina aromatyczna i dodatnio wpływająca na trawienie.
Zbiera się owoce (Fructus Carvi). Uprawiając niewielką ilość kminku, ścina się dojrzałe baldachy lub całe rośliny i suszy się przed omłotem. Na dużych powierzchniach przeprowadza się zbiór maszynowo w optymalnej fazie dojrzałości. Owoce powinny być suche i składowane w suchym miejscu. Zawierają 3-7% olejku eterycznego (Oleum Carvi, w którego skład wchodzą m.in. karwon i limonen), a ponadto białka, skrobię, cukier, garbniki i olej tłusty. Kminek pobudza czynności przewodu pokarmowego, wpływa rozkurczająco na mięśnie gładkie i przeciwdziała tworzeniu się gazów w jelitach. Zapobiega też rozwojowi szkodliwej mikroflory i pasożytów jelitowych. Przyjmuje się sproszkowane owoce, ale można też je żuć; dawka dzienna wynosi ½-1 g. Można również przyrządzić odwar, biorąc łyżkę rozdrobnionych owoców na 1½ szklanki wody, i pić ¼-½ szklanki 2-3 razy dziennie. Kminek wzmaga również laktację. Używa się też olejku kminkowego w ilości 2-3 kropli na cukrze. Wyższe dawki są szkodliwe dla wątroby i nerek.
Bardzo duże ilości kminku zużywa przemysł spożywczy.

Okres kwitnienia:

V-VI
Zbiór owoców:

VII-VIII (co 2-gi rok)

z chomika METEOR12

81 KB
31 maj 24 2:03

lecz-105.jpg

DZIEWIĘĆSIŁ BEZŁODYGOWY
(Carlina acaulis L.)

Dziewięćsił bezłodygowy

Jest to bylina o zredukowanej łodydze rosnąca na słonecznych zboczach, nieużytkach i łąkach. Łodyga jest tak skrócona, że koszyczek kwiatowy znajduje się pośrodku różyczki liści pierzastosiecznych, kolczastych, przylegających do ziemi. Owocem jest niełupka z puchem. Gatunek ten był używany od starożytności do leczenia wyprysków skórnych i wypędzania tasiemca, a później do leczenia dżumy. Obecnie ze względu na niszczenie stanowisk tej rośliny podlega ona u nas całkowitej ochronie.
Zbiera się korzenie (Radix Carlinae), wyrywając je ręcznie, następnie czyści się je starannie, usuwa części zielone i suszy w suszami w temperaturze 35°C. Korzenie powinny być przechowywane w zamkniętych opakowaniach. Zawierają do 50% inuliny, olejek eteryczny i gorycze. Używa się korzeni jako środka moczopędnego, napotnego i przeciwgorączkowego. Skutecznie leczą zaburzenia w trawieniu, zwiększają apetyt, działają przeczyszczająco i przeciwrobaczycowo. Przygotowuje się odwar 2-5%, który naparza się przez 20 minut i pije 3 filiżanki dziennie. Ziółka działają również przeciwbakteryjnie. Można także przygotować kąpiel z korzeni: gotuje się je w rozcieńczonym occie lub winie i używa do obmywania skóry w przypadku zapalenia, grzybic i egzemy.
W krajach południowych mięsiste dno koszyczka kwiatowego spożywane jest jako warzywo.

Okres kwitnienia:

VI-IX
Zbiór korzeni:

IX-XI

z chomika METEOR12

69 KB
31 maj 24 2:03

lecz-104.jpg

PAPRYKA ROCZNA
(Capsicum annuum L.)

Papryka roczna

Roślina roczna o łodydze wzniesionej i rozgałęzionej, liściach owalnych, błyszczących. W ich kątach znajdują się białe kwiaty na krótkiej szypułce. Wkrótce po kwitnieniu pojawia się jagoda czerwona, żółta lub zielona, zależnie od odmiany. Papryka pochodzi z rejonów tropikalnych i subtropikalnych Ameryki, skąd w XV w. sprowadzili ją do Europy Hiszpanie.
Znaczenie farmaceutyczne mają odmiany z długimi, czerwonymi owocami o silnie palącym smaku. Dojrzałe owoce (Fructus Capsici) zbiera się ręcznie, poźniej pozostawia do zwiędnięcia i suszy na siatkach lub nawleczone na sznurek. Następną czynność, mielenie, trzeba wykonać bardzo ostrożnie, ponieważ pył papryki silnie drażni skórę i błony śluzowe. Owoce zawierają drażniący amid kapsaicynę, substancję oleistą kapsycynę, czerwone barwniki z grupy karotenów, witaminy C, B1, B2 i E, tłuszcze i inne substancje. Leki zawierające paprykę są stosowane przede wszystkim zewnętrznie; w aptekach znajdują się różne rodzaje wyciągów, nalewek, maści i plastrów, które rozszerzają naczynia krwionośne i powodują zaczerwienienie skóry oraz błon śluzowych. Stosuje się je głównie w przypadku bóli gośćcowych, rwy kulszowej i zapalenia opłucnej. Plastry mogą być również produkowane z innych gatunków papryki. Użyta doustnie papryka pobudza perystaltykę żołądkowo-jelitową i sprzyja wydzielaniu soku żołądkowego.
Słodka papryka jest doskonałym warzywem zawierającym bardzo dużo witaminy C. Oba rodzaje papryki są powszechnie używane jako rośliny aromatycze i przyprawowe.

Okres kwitnienia:

VI-IX
Zbiór owoców:

VII-IX

z chomika METEOR12

51 KB
31 maj 24 2:03

lecz-103.jpg

TASZNIK POSPOLITY
(Capsella bursa pastoris L.)

Tasznik pospolity

Jest to roślina roczna lub dwuletnia o różyczce liści pierzastodzielnych, łodydze rozgałęzionej, zakończonej kwiatostanem złożonym z drobnych, białych kwiatów. Owocem jest sercowata łuszczynka. Jest to chwast rozpowszechniony na całym świecie, w przeszłości używany jako przeciwkrwotoczny zarówno podczas porodów, jak i w przypadku otwartych ran.
Zbiera się ziele na początku kwitnienia (Herba Bursae pastoris), ścinając je ręcznie razem z różyczką liści odziomkowych. Po oczyszczeniu suszy się ziele rozpostarte cienką warstwą, przewracając je często, w temperaturze poniżej 40°C. Przechowuje się w miejscu suchym, w zamkniętym opakowaniu. Ziele zawiera cholinę, acetylocholinę, alkaloid bursynę, kwasy organiczne i garbniki. Działa ono ściągająco, przeciwkrwotocznie i moczopędnie, a także zwiększa napięcie mięśni gładkich macicy. Używane jest do zatrzymywania krwawień macicznych, płucnych i żołądkowych, jak również do leczenia nieżytów żołądkowo-jelitowych. Stosowany jest także w przypadkach zaburzeń nerkowych lub chorób dróg moczowych. Przygotowuje się odwar (6 łyżeczek do herbaty ziela na 2 filiżanki wody) i pije co drugi dzień. W dużej dawce tasznik jest trujący.
Zewnętrznie stosuje się odwar z ziela do obmywania ran i wyprysków skórnych. Nie zbiera się roślin z białawymi plamami (porażonych przez grzyb pasożytniczy Cystopus candidus).

Okres kwitnienia:

IV-IX
Zbiór ziela:

V-VII

z chomika METEOR12

8 KB
31 maj 24 2:03

lecz-103.gif

TASZNIK POSPOLITY
(Capsella bursa pastoris L.)

Tasznik pospolity

Jest to roślina roczna lub dwuletnia o różyczce liści pierzastodzielnych, łodydze rozgałęzionej, zakończonej kwiatostanem złożonym z drobnych, białych kwiatów. Owocem jest sercowata łuszczynka. Jest to chwast rozpowszechniony na całym świecie, w przeszłości używany jako przeciwkrwotoczny zarówno podczas porodów, jak i w przypadku otwartych ran.
Zbiera się ziele na początku kwitnienia (Herba Bursae pastoris), ścinając je ręcznie razem z różyczką liści odziomkowych. Po oczyszczeniu suszy się ziele rozpostarte cienką warstwą, przewracając je często, w temperaturze poniżej 40°C. Przechowuje się w miejscu suchym, w zamkniętym opakowaniu. Ziele zawiera cholinę, acetylocholinę, alkaloid bursynę, kwasy organiczne i garbniki. Działa ono ściągająco, przeciwkrwotocznie i moczopędnie, a także zwiększa napięcie mięśni gładkich macicy. Używane jest do zatrzymywania krwawień macicznych, płucnych i żołądkowych, jak również do leczenia nieżytów żołądkowo-jelitowych. Stosowany jest także w przypadkach zaburzeń nerkowych lub chorób dróg moczowych. Przygotowuje się odwar (6 łyżeczek do herbaty ziela na 2 filiżanki wody) i pije co drugi dzień. W dużej dawce tasznik jest trujący.
Zewnętrznie stosuje się odwar z ziela do obmywania ran i wyprysków skórnych. Nie zbiera się roślin z białawymi plamami (porażonych przez grzyb pasożytniczy Cystopus candidus).

Okres kwitnienia:

IV-IX
Zbiór ziela:

V-VII

z chomika METEOR12

88 KB
31 maj 24 2:03

lecz-102.jpg

KONOPIE SIEWNE
(Cannabis sativa L.)

Konopie siewne

Jednoroczna roślina dwupienna, o łodydze szorstkiej, wzniesionej, liściach dłoniasto-3-7-siecznych. Kwiaty pręcikowe, wytwarzające dużo pyłku, zebrane są w szczytowe wiechy, kwiaty żeńskie pojawiają się w kątach liści. Zapyla je wiatr. Owocem jest orzeszek szarozielony, błyszczący. Gatunek ten, pochodzący z Indii, uprawiany jest w ciepłych rejonach jako roślina włóknista, oleista, lecznicza i narkotyczna.
Największą zawartością substancji leczniczych i narkotyku, zwanego haszyszem, odznaczają się konopie indyjskie. Są one uprawiane na skalę przemysłową na Wschodzie, w Indiach i Meksyku. Haszysz jest oleożywicą o silnym zapachu, wydzielaną przez gruczołki znajdujące się na górnych liściach i kwiatostanach żeńskich. Haszysz zbiera się tuż przed kwitnieniem, potrząsając roślinami. Stuży on do produkcji leków uspokajających układ nerwowy i używanych do leczenia depresji nerwowej, nadmiernej nerwowości, przemęczenia, migreny, kaszlu astmatycznego i do miejscowego znieczulenia w praktyce dentystycznej. Jest to również silny środek odurzający. Żuty lub palony wywołuje stan narkotyczny, któremu towarzyszą halucynacje. Wierzchołki pędów, tj. ziele (Herba Cannabis), po ścięciu i ususzeniu mogą również służyć do produkcji leków. Pochodną haszyszu jest marihuana.
Wszystkie gatunki konopi mają w łodygach długie, mocne włókna, które od dawna służą do wyrobu lin, sznurków i grubych tkanin. Nasiona zawierają do 35% oleju schnącego.

Okres kwitnienia:

VI-VIII
Zbiór haszyszu:

VII
Zbiór ziela:

VIII-IX
Zbiór nasion:

IX-X

z chomika METEOR12

53 KB
31 maj 24 2:03

lecz-101.jpg

WRZOS ZWYCZAJNY
(Calluna vulgaris L.)

Wrzos zwyczajny

Krzewinka lub krzew zimozielony, o gałązkach dołem rozesłanych i zakorzeniających się, gęsto pokrytych igiełkowatymi liśćmi. Drobne, różowolila kwiaty są zebrane w wielokwiatowe grona szczytowe. Owocem jest torebka. Jest to gatunek rozpowszechniony w strefie umiarkowanej, w Norwegii dochodzi do 71°30'. Rośnie na glebach kwaśnych, ubogich, na skałach, piaskach i torfowiskach, gdzie może tworzyć rozległe płaty.
W celach leczniczych zbiera się kwiaty (Flos Callunae lub Flos Ericae) lub kwitnące ziele (Herba Callunae). Kwiaty zrywa się ręcznie, łodygi ścina na początku kwitnienia. Zebrane części schną łatwo w miejscu ocienionym i przewiewnym lub w suszami w temperaturze, która może dojść do 60°C. Ususzone części należy przechowywać w miejscu suchym i w ciemności. Zawierają one flawonoidy (m.in. kwercytrynę i mirycytrynę), garbniki, kwas krzemowy i inne substancje. Działają przeciwzapalnie (zwłaszcza na drogi moczowe) i moczopędnie, jak również uspokajająco. W mieszance z innymi ziołami wrzos stosuje się w przypadkach chorób przewodów moczowych. Jest środkiem pomocniczym w leczeniu chorób nerek i przerostu prostaty. Z kwiatów sporządza się odwar (2-3 tyżki kwiatów na 2 szklanki wody) i pije się 1/3-1/2 szklanki 2-3 razy dziennie.
Podobne rezultaty w leczeniu uzyskuje się stosując niektóre gatunki z rodzaju Erica (E.herbacea). Oba gatunki są ozdobne i miododajne.

Okres kwitnienia:

VIII-X
Zbiór kwiatu:

VIII-IX
Zbiór ziela:

VIII-IX

z chomika METEOR12

59 KB
31 maj 24 2:03

lecz-100.jpg

WRZOS ZWYCZAJNY
(Calluna vulgaris L.)

Wrzos zwyczajny

Krzewinka lub krzew zimozielony, o gałązkach dołem rozesłanych i zakorzeniających się, gęsto pokrytych igiełkowatymi liśćmi. Drobne, różowolila kwiaty są zebrane w wielokwiatowe grona szczytowe. Owocem jest torebka. Jest to gatunek rozpowszechniony w strefie umiarkowanej, w Norwegii dochodzi do 71°30'. Rośnie na glebach kwaśnych, ubogich, na skałach, piaskach i torfowiskach, gdzie może tworzyć rozległe płaty.
W celach leczniczych zbiera się kwiaty (Flos Callunae lub Flos Ericae) lub kwitnące ziele (Herba Callunae). Kwiaty zrywa się ręcznie, łodygi ścina na początku kwitnienia. Zebrane części schną łatwo w miejscu ocienionym i przewiewnym lub w suszami w temperaturze, która może dojść do 60°C. Ususzone części należy przechowywać w miejscu suchym i w ciemności. Zawierają one flawonoidy (m.in. kwercytrynę i mirycytrynę), garbniki, kwas krzemowy i inne substancje. Działają przeciwzapalnie (zwłaszcza na drogi moczowe) i moczopędnie, jak również uspokajająco. W mieszance z innymi ziołami wrzos stosuje się w przypadkach chorób przewodów moczowych. Jest środkiem pomocniczym w leczeniu chorób nerek i przerostu prostaty. Z kwiatów sporządza się odwar (2-3 tyżki kwiatów na 2 szklanki wody) i pije się 1/3-1/2 szklanki 2-3 razy dziennie.
Podobne rezultaty w leczeniu uzyskuje się stosując niektóre gatunki z rodzaju Erica (E.herbacea). Oba gatunki są ozdobne i miododajne.

Okres kwitnienia:

VIII-X
Zbiór kwiatu:

VIII-IX
Zbiór ziela:

VIII-IX

z chomika METEOR12

64 KB
31 maj 24 2:03

lecz-099.jpg

NAGIETEK LEKARSKI
(Calendula officinalis L.)

Nagietek lekarski

Jest to roślina roczna uprawiana od średniowiecza ze względu na walory ozdobne: jej piękne, żywopomarańczowe koszyczki rozwijają się bez przerwy od lata do jesieni. Dolne liście są szerokołopatkowate, łodygowe lancetowate, siedzące, naprzemianległe. Szczytowe koszyczki składają się z kwiatów rurkowatych, płonnych, i kwiatów języczkowatych, płodnych. Owocem jest niełupka, na grzbiecie kolczasta. Nagietek pochodzi z Europy Południowej. Obecnie uprawia się go jako roślinę ozdobną i leczniczą. W tym ostatnim celu wybiera się odmiany o koszyczkach pełnych, intensywnie pomarańczowych, które zawierają najwięcej substancji czynnych.
Zbiera się tylko kwiaty języczkowate (Flos Calendulae) lub całe koszyczki ręcznie, podczas słonecznej pogody, suszy rozpostarte na siatkach, w miejscu cienistym, przewiewnym, w temperaturze maksymalnej 35°C. Zawierają saponozydy trójterpenowe (m.in. kalendulozydy), flawonoidy, gorycze i olejek eteryczny. Używa się ich w celu pobudzenia czynności wątroby, a zwłaszcza wytwarzania żółci, oraz w celu złagodzenia skurczów żołądka lub jelit. Działają zatem przeciwskurczowo i żółciopędnie. Odwar, nalewka lub maść z nagietka są zalecane do leczenia trudno gojących się ran, odleżyn, owrzodzenia nóg, ropnego zapalenia i wyprysków skórnych. Przemysł kosmetyczny bardzo często używa nagietka do produkcji środków zmiękczających skórę, preparatów do kąpieli i środków gojących miejscowo. Żywopomarańczową barwę suszonych kwiatów wykorzystuje się do poprawiania wyglądu innych produktów leczniczych.

Okres kwitnienia:

IV-IX
Zbiór koszyczków:

VII-IX

z chomika METEOR12

83 KB
31 maj 24 2:03

lecz-098.jpg

BUKSZPAN ZWYCZAJNY
(Buxus sempervirens L.)

Bukszpan zwyczajny

Jest to krzew o liściach zimozielonych, sadzony w ogrodach i parkach ze względu na walory ozdobne. Na zielonych gałązkach osadzone są naprzeciwlegle liście eliptyczne, całobrzegie, gładkie, skórzaste. Wczesną wiosną w kątach liści tworzą się krótkie, gęste grona złożone z żółtych kwiatów: kwiat słupkowy znajduje się pośrodku i otoczony jest kwiatami pręcikowymi. Owocem jest torebka. Gatunek ten, pochodzący z Europy Południowej, rozprzestrzenił się na całym świecie.
Zbiera się, uszczykując w sposób umiarkowany, liście bukszpanu (Folium Buxii). Podczas suszenia w cieniu trzeba je często przewracać. Po wyschnięciu mają barwę zieloną i gorzki smak. Zawierają głównie alkaloidy (buksynę), olejek eteryczny i garbniki. Działają przeciwgorączkowo. Stosowane są także w przypadkach stanów zapalnych dróg żółciowych i moczowych. W tym celu sporządza się odwar biorąc 1/2 łyżeczki do kawy na filiżankę wody lub przyjmuje sproszkowane liście w dawce 0,5 g dziennie, zależnie od wskazówek lekarza. Zanim zaczęto stosować chininę, bukszpanem leczono malarię. Z liści robi się okłady lub kąpiele w przypadku bólów gośćcowych, dny i wyprysków skórnych. Jest to roślina trująca, należy więc przestrzegać zalecanych dawek.
Drewno bukszpanu jest bardzo zwarte, twarde i trwałe. Używa się je w drzeworytnictwie i do wyrobu instrumentów muzycznych.

Okres kwitnienia:

III-IV
Zbiór liści:

IV-VI

z chomika METEOR12

76 KB
31 maj 24 2:03

lecz-097.jpg

PRZYSTĘP BIAŁY
(Bryonia alba L.)

Przystęp biały

Bylina o korzeniu burakowato zgrubiałym, rozgałęzionym, łodydze pnącej się, o długości do 5 m. Na łodydze osadzone są naprzemianlegle liście dłoniastoklapowane i wąsy. W kątach liści pojawiają się luźne grona złożone z drobnych, zielonożółtych kwiatów męskich i żeńskich występujących na tej samej roślinie. Owocem jest czarna jagoda. Cała roślina jest trująca. Gatunek ten, pochodzący z Europy Południowej, występuje pospolicie w siedliskach ruderalnych. Niegdyś sadzono powszechnie przestęp wokół ferm sądząc, że chroni zwierzęta domowe.
Zbiera się korzenie (Radix Bryoniae). Po umyciu i pokrajaniu na plasterki suszy się je w temperaturze nie przekraczającej 45°C. Korzeń ma smak ostry i gorzki oraz nieprzyjemny zapach. Zawiera glikozydy (m.in. bryoninę), garbnik, trójterpeny zwane kukurbitacynami, żywice, kwas bryonolowy i aminy. Działa silnie przeczyszczająco, moczopędnie i wymiotnie. Stosuje się go w przypadku gośćca i dny, a także w celu usunięcia z organizmu szkodliwych produktów przemiany materii; zawsze jednak pod kontrolą lekarza.
Pokrewny gatunek B.dioica - przestęp dwupienny, jest rośliną dwupienną, o czerwonych jagodach. Ma on podobne właściwości lecznicze i także jest zbierany. Oba gatunki są trujące i samo zetknięcie się ich soku ze skórą może wywołać bolesne pęcherze; 15 jagód stanowi dawkę śmiertelną dla dziecka.

Okres kwitnienia:

VI-VIII
Zbiór korzeni:

X-XI

z chomika METEOR12

56 KB
31 maj 24 2:03

lecz-096.jpg

GORCZYCA CZARNA
(Brassica nigra L.)

Gorczyca czarna

Roślina roczna o łodydze wzniesionej, rozgałęzionej, z liśćmi lancetowatymi, naprzemianległymi. Liście dolne są lirowate, pierzastodzielne. Żółte, wyraźnie żyłkowane kwiaty są zebrane w grona wydłużające się w miarę kwitnienia. Owocem jest łuszczyna zawierające czarne nasiona. Gatunek ten, pochodzący z rejonów środziemnomorskich, jest od bardzo dawna uprawiany jako roślina oleista.
Wartość leczniczą mają nasiona (Semen Sinapis nigrae). Zbiera się całe rośliny przed całkowitym dojrzeniem, gdy łuszczyny mają barwę słomy, a pędy zaczynają zasychać. Aby uniknąć strat nasion, lepiej jest kosić rośliny rano po rosie. Suszy się je krótko na polu, a potem młóci; po oczyszczeniu nasiona suszy się ostatecznie. Zawierają one do 35% oleju tłustego, śluz, białka i tioglikozydy (związki zawierające siarkę), które pod wpływem enzymu uwalniają izotiocyjanian allilu, działający miejscowo podrażniająco i wywołujący zaczerwienienie skóry. Preparatów leczniczych zawierających tę właśnie substancję używa się, aby poprawić ukrwienie skóry lub narządów wewnętrznych (płuca, opłucna, nerki). Kataplazmy ze sproszkowanych nasion przykłada się do miejsc bolących z powodu gośćca, skurczów lub zmęczenia mięśni. Stosuje się również plastry z gorczycy otrzymane przez ucieranie mączki z nasion z wodą o temperaturze 45°C. Kąpiel w odwarze o temperaturze 40°C trwająca najwyżej 15 minut działa skutecznie w przypadku gośćca. Nasiona gorczycy drażnią skórę, toteż należy przestrzegać zalecanego czasu ich przykładania.

Okres kwitnienia:

VI-VII
Zbiór nasion:

VII

z chomika METEOR12

65 KB
31 maj 24 2:03

lecz-095.jpg

OGÓRECZNIK LEKARSKI
(Borago officinalis L.)

Ogórecznik lekarski

Roślina jednoroczna o łodydze rozgałęzionej, z liśćmi jajowatymi. Pozostałe liście zebrane są w różyczkę. Na wierzchołku łodygi pojawiają się luźne skrętki złożone z niebieskich kwiatów. Owocem jest czterokrotna rozłupnia. Cała roślina jest szczeciniasto owłosiona. Ogórecznik pochodzi z krajów śródziemnomorskich, skąd dostał się, poprzez Hiszpanię, do pozostałych krajów Europy.
Zbiera się kwitnące ziele (Herba Boraginis) lub liście albo kwiaty. Ścina się ręcznie, w rękawiczkach, górną część pędu, co powoduje wyrastanie nowych pędów. Ziele suszy się rozpostarte cienką warstwą, najpierw na słońcu, które powoduje jego zwiędnięcie, następnie w cieniu lub w suszarni w temperaturze nie przekraczającej 40°C. Pachnie ono i smakuje jak ogórek. Zawiera garbniki, śluzy, saponinę oraz kwas krzemowy i inne substancje mineralne. Ziele działa przeciwzapalnie (zwłaszcza przy zapaleniu dróg moczowych). Sporządza się odwar (1 1/2-2 łyżki ziela na 1-2 szklanki wody), który leczy również skutecznie choroby dróg oddechowych, kaszel, chrypkę i nieżyt oskrzeli. Ogórecznik pobudza czynności organizmu, reguluje przemianę materii i uspokaja układ nerwowy. Świeży sok stosuje się w przypadkach zaburzeń nerwowych, zewnętrznie - w przypadkach wyprysków i stanów zapalnych skóry.
Młode liście ogórecznika zawierają dużo witaminy C i służą do sporządzania sałatki wiosennej przyprawionej koprem i cebulą. Jest to również doskonała roślina miododajna.

Okres kwitnienia:

V-IX
Zbiór ziela:

V-IX

z chomika METEOR12

64 KB
31 maj 24 2:03

lecz-094.jpg

BRZOZA BRODAWKOWATA
(Betula pendula)

Brzoza brodawkowata

Jest to duże drzewo o brązowych, zwisających gałązkach i białej korowinie pnia, spękanej u jego podstawy. Liście długoogonkowe, początkowo lepkie, są ułożone naprzemianlegle. Brzoza jest rośliną jednopienną: ma kotki z kwiatów słupkowych i kotki z kwiatów pręcikowych. Owocem jest orzeszek oskrzydlony. Jest to gatunek pospolity w Europie i Azji, gdzie rośnie w lasach, widnych gajach i wzdłuż dróg. Liści brzozy używano od dawna do leczenia chorób układu moczowego i gośćca.
Liście (Folium Betulae) zrywa się w dwa miesiące po ich ukazaniu się, suszy w cieniu lub w suszami w temperaturze 40°C. Zawierają saponiny, garbniki, olejek eteryczny, żywice i substancje antyseptyczne. Mają przyjemny zapach i gorzki smak. Działają moczopędnie i odkażająco, nie drażniąc nerek. Są zatem jednym z głównych składników mieszanek moczopędnych pneznaczonych do leczenia przewodów moczowych, pęcherza i kamicy nerkowej. Wywołują także poty, zwłaszcza w mieszankach z kwiatem lipowym. Sporządza się odwar z 1 1/2-2 łyżek pokrajanych liści oraz 2 szklanek wrzącej wody i pije 2-3 razy dziennie. Zewnętrznie liście brzozy służą do przygotowania odświeżających kąpieli i leczenia gośćca. Za pomocą suchej destylacji drewna uzyskuje się dziegieć (Pix Betulae) często stosowany do leczenia chorób skórnych.

Okres kwitnienia:

IV-V
Zbiór liści:

V-VI

z chomika METEOR12

65 KB
31 maj 24 2:03

lecz-093.jpg

BERBERYS ZWYCZAJNY
(Berberis vulgaris L.)

Berberys zwyczajny

Jest to krzew o liściach odwrotnie jajowatych, ostro ząbkowanych. Liście wyrastają pękami na krótkopędach w kątach kolców. Żółte kwiaty są zebrane w zwisłe grona. Owocem jest walcowata, czerwona jagoda. Cała roślina z wyjątkiem jagód jest trująca. Gatunek ten występuje w całej Europie i sięga po Kaukaz. Rośnie w lasach, na nasłonecznionych zboczach, na skrajach pól. Już w dawnych czasach znano jego właściwości lecznicze; używano go jako środka przeciwgorączkowego, a także do leczenia chorób żołądka, wątroby i serca.
Zbiera się korę i owoce (Cortex, Fructus Berberidis). Korę zdejmuje się zarówno z gałązek, jak i z korzeni; czyści się ją, następnie suszy (nawet na słońcu) i dosusza w suszarni w temperaturze do 50°C. Kora zawiera alkaloidy, z których najważniejszyą jest silnie trująca berberyna. Z tego względu używa się kory stosunkowo rzadko i tylko pod kontrolą lekarza. Znajduje zastosowanie w leczeniu chorób nerek, kamicy nerkowej i chorób układu krążenia oraz służy do pobudzania czynności żołądka i wątroby. W małej dawce działa przeczyszczająco, żółciopędnie i moczopędnie, w dużej dawce powoduje stan odużenia, wymioty, biegunki, a nawet paraliż ośrodka oddechowego. Zbiera się owoce całkowicie dojrzałe na jesieni. Nadają się one do spożycia w stanie świeżym, po zakonserwowaniu lub ususzeniu. Są kwaśne i zawierają bardzo dużo witaminy C. Służą do przygotowania herbatek i ziółek odświeżających.

Okres kwitnienia:

IV-V
Zbiór kory:

III-IV i X
Zbiór owoców:

X

z chomika METEOR12

67 KB
31 maj 24 2:03

lecz-092.jpg

Jest to bylina rosnąca na ląkach, pastwiskach i trawnikach. Jej przyziemna różyczka łopatkowatych liści znosi dobrze konkurencję traw oraz innych roślin i wydaje od wiosny dużo generacji koszyczków. Koszyczki składają się z brzeżnych białych lub różowych kwiatów języczkowatych i środkowych żółtych kwiatów rurkowatych. Owocem jest niełupka. Jest to pospolita roślina używana od dawna do leczenia ran i chorób dróg oddechowych.
Zbiera się koszyczki kwiatowe (Flos Bellidis). Uszczykuje się je wraz z małym kawałkiem szypułki i suszy na siatkach w cieniu lub na słońcu. Zawierają saponiny, olejek eteryczny, substancje śluzowe, garbniki i barwniki. Ze względu na działanie ściągające i zmiękczające lecznictwo ludowe używa kwiatów stokrotki do leczenia nieżytów dróg oddechowych i jako środka wykrztuśnego. Są one skuteczne w przypadku nieżytu żołądka i jelit oraz łagodzą zaburzenia trawienne. Sporządza się odwar (3%), który pozostawia się na 20 minut i pije w ilości 2-4 filiżanki dziennie. Maceracja na zimno daje zresztą te same wyniki. Kwiaty stokrotki poprawiają wygląd mieszanek ziół. Służą również do okładów i kąpieli przeciwzapalnych, zmniejszających wybroczyny, wrzody i wypryski skórne. Odwar z zielonych liści powoduje ten sam skutek.

Okres kwitnienia:

IV-X
Zbiór koszyczków:

IV-IX

z chomika METEOR12

62 KB
31 maj 24 2:03

lecz-091.jpg

Jest to bylina o łodygach kanciastych, wzniesionych, pokrytych liśćmi ogonkowymi, naprzeciwległymi. Cała roślina jest owłosiona i nasycona olejkiem eterycznym o niezbyt przyjemnym zapachu. W kątach liści osadzone są nibyokółki kwiatów różowawych, czasem białych. Owocem jest rozłupnia poczwórna. Gatunek ten rośnie w ogrodach, na placach wiejskich, na wysypiskach i śmietniskach, zwłaszcza na glebie zasobnej w azot. Był używany jako roślina lecznicza już w bardzo dawnych czasach, najpierw do leczenia oczu i uszu, później - również nerek.
Zbiera się ziele (Herba Ballotae) w pełni kwitnienia, podczas słonecznej pogody. Ścina się całą górną część pędu i suszy w temperaturze 35°C. Suche ziele wydziela silny zapach i musi być przechowywane oddzielnie w zamkniętych torbach. Zawiera ono garbniki, olejek eteryczny, kwasy organiczne i pektynę. Używane jest jako środek uspokajający w przypadkach chorób nerwowych: depresji, migreny, neurastenii, stanów niepokoju i innych chorób nerwowych lub psychicznych. Działa również napotnie.
Przygotowuje się odwar z dwóch łyżeczek do kawy ziela na dwie filiżanki wody i pije 2-4 filiżanki dziennie. Używa się również ziela w postaci proszku w ilości 2-4g 2-4 razy w ciągu dnia. Okłady z mierznicy łagodzą bóle gośćcowe.
Jak wszystkie wargowe jest to doskonała roślina miododajna.

Okres kwitnienia:

VI-IX
Zbiór ziela:

VI-VIII

z chomika METEOR12