BBC Życie ssaków

100 milionów lat temu na Ziemi królowały dinozaury. Kiedy jednak odpoczywały, swoją aktywność w lasach rozpoczynały ssaki polujące tylko nocą, żywiące się owadami. Zwierzęciem, które do dziś prowadzi taki tryb życia, jest ryjówka. 65 milionów lat temu dinozaury wyginęły, a ssaki zaczęły kolonizować nowe obszary: wodę i powietrze. Stopniowo zmieniły sposób odżywiania się i zwiększyły swoje rozmiary. Największe korzyści z tej ewolucyjnej zmiany osiągnęły zaś te ssaki, które wyspecjalizowały się w polowaniu na jeden, ale za to liczny gatunek owadów, np. mrówkojady, łuskowce, nietoperze.

Kolejny odcinek cyklu poświęcony jest gryzoniom, które są najliczniejszymi przedstawicielami ssaków. Rząd gryzoni obejmuje około 1600 gatunków. Ich zęby są niezwykle twarde, co pozwala im przegryzać dosłownie wszystko. Obok największej grupy liczącej blisko tysiąc trzysta gatunków myszy i szczurów, do gryzoni zaliczane są też szczuroskoczki pustynne. Stworzenia te przenoszą setki drobnych nasion w wypchanych torbach policzkowych. Z kolei świstaki nie poprzestają na pożeraniu nasion. Zjadają całe rośliny - także łodygi kwiatów i źdźbła trawy. Również bóbr żywi się różnymi częściami roślin, w tym korą i liśćmi. Niezwykle ostrymi zębami przednimi dysponuje też aguti, niewielki mieszkaniec wilgotnego lasu równikowego Panamy, który potrafi rozgryźć każdą łupinę.

Niektóre stworzenia potrafią przystosować się do rozmaitych warunków bytu. Należą do nich m.in. szopy, jenoty, szczury, lisy i niedźwiedzie. Wśród tych ostatnich na uwagę zasługuje potężny grizli. Mieszkaniec dalekiej północy nie może pozwolić sobie na jeden rodzaj pożywienia. Zimę przesypia, tracąc w tym czasie jedną trzecią masy ciała. Wiosną, wygłodzony i wycieńczony, zadowala się korzonkami i trawą. W maju poszerza swój jadłospis o świeże mięso, a dopiero latem nastaje błogi czas obfitości - łowy na łososie. Z kolei jesienią zajada się jagodami. Zgromadzone rezerwy tłuszczowe pozwolą mu przetrwać kolejną zimę. Szczur nie zna sztuki hibernacji i jest aktywny przez cały rok. Jego ulubione środowisko - kanały dużych miast - daje mu wszystko, co potrzebne do życia.

Wiele gatunków ssaków spędza większość życia na drzewach, ich przedstawiciele posiadają więc budowę ciała umożliwiającą wspinaczkę. Zwierzęta te posiadły umiejętności niezbędne w tym środowisku. W procesie ewolucji zostały u nich wykształcone odpowiednie kończyny, zyskały zdolność skakania i utrzymywania równowagi. Niektóre gatunki charakteryzują się nie tylko chwytnymi palcami i giętkim ogonem, lecz również innymi użytecznymi cechami. Góralki, za sprawą elastycznego kręgosłupa i specyficznych stóp, mogą szybko się przemieszczać. Natomiast koati, przy pomocy długich pazurów i ogonów, wchodzą na bardzo duże wysokości. Niekwestionowanymi mistrzami nadrzewnej wspinaczki są zaś gibony.

Brytyjscy dokumentaliści ukazują sposoby zdobywania pokarmu i życie społeczne orangutanów i szympansów, małp najbliżej spokrewnionych z człowiekiem. Skupiają się na istniejących między nami podobieństwach i próbują wyjaśnić, w jaki sposób możliwy był skok ewolucyjny od małpy do człowieka, oraz co stymulowało ten proces. Jedna z hipotez zakłada, że zmiany klimatyczne zachodzące na Ziemi wymusiły na naszych dalekich przodkach wypracowanie nowych sposobów zdobywania pokarmu. To wiązało się z koniecznością uwolnienia rąk i przyjęcia pozycji wyprostowanej.