Platon z Aten 427-347 r. p.n.e. GRE

Platon (gr. Πλάτων, Plátōn, ur. 427 p.n.e. w Atenach, zm. 347 p.n.e. tamże) - wybitny grecki filozof, pionier logiki, teorii państwa i prawa, twórca systemu filozoficznego zwanego obecnie idealizmem platońskim. Platon brał udział w igrzyskach olimpijskich, był również zagorzałym kibicem sportowym. Potrafił przez wiele dni mieszkać z obcymi ludźmi w małym namiocie, oczekując na występ swoich ulubionych zawodników na igrzyskach w Olimpii.

Należał do największych filozofów starożytności. Był przez dziewięć lat uczniem Sokratesa - osobowość i nauka mistrza wywarły ogromny wpływ na Platona. Po jego śmierci odbył liczne podróże w ciągu kilkunastu lat. Przebywał w Megarze, Kyrene, w Egipcie i Azji Mniejszej, w Italii i na Sycylii.

W 387 r. p.n.e. założył w Atenach popularną wówczas Akademię. Nauczano tam wielu przedmiotów, od matematyki do biologi i od filozofii do astronomii, nie będzie więc przesadą powiedzieć że był to pierwszy europejski uniwersytet. W tym okresie kilkakrotnie wyjeżdrzał do Syrakuz na Sycylii, gdzie bezowocnie próbował realizować swą koncepcję państwa, rządzonego wg idei sprawiedliwości i dobra przez światłych władców. Jego pisma miały formę dialogów, w których swe poglądy wypowiadał ustami różnych postaci, najczęściej Sokratesa.

Podstawowym tematem filozofii Platona była koncepcja idei. Idee to rodzaj bytu ogólnego, aczasowego i nie zmiennego. Tworzą zakniętą dziedzinę, przeciwstawioną nietrwałym przedmiotom indywidualnym. Idee nie są myślami, pojęciami czy słowami, choć mogą się w nich wyrażać. Jest to podstawowy typ bytu, będący wzorcem dla rzeczy, w pełni samodzielny i od nich niezawisły. Idea np. liczy 2 może istnieć niezależnie od dwóch jakichkolwiek przedmiotów indywidualnych, ale nie odwrotnie, indywidua są zawsze niedoskonałym przejawem, zjawiskiem idei (np. piękne rzeczy są przejawem idei piękna jako takiego).

Świat materialny istnieje tylko o tyle, o ile jest odbiciem bardziej od niego rzeczywistej idei - utrzymywał Platon. Poglądy takie nazywamy idealizmem obiektywnym. Idee nie zostały przez nikogo stworzone, nawet demiurgos (tj. boski twórca) zbudował świat, opierając się na prawzorcach, według których uformował bezkształtne tworzywo. Wstępem do nauki o ideeach była dla Platona matematyka (nad wejściem do Akademii Platońskiej widaniał napis: "Niechaj nikt, kto nie zna matematyki, tu nie wchodzi") - sama struktura przyrody jest geometryczna, przedmioty w kosmosie składają się z płaszczyzn, figur itd. obrazujących prządek idei, także czas fizyczny jest ruchomą, "postępującą według liczb imitacją wieczności".

Przedmioty indywidualne dane są w zmysłowym doświadczeniu - tworzy ono zawodny i krytykowany przez Platona rodzaj wiedzy dostępnej wszystkim, tzw. mniemania. Idee poznawane są rozumowo, właściwa nauka o nich miała być ezoteryczna (tj. przeznaczona dla nielicznych). Mimo głoszonej tezy, iż do dogłębnego poznania idei można się tylko zbliżać, Platon utrzymywał, że mglista wiedza o nich jest wrodzona, w akcie anamnezy (przypominania) należy ją tylko ujawnić i rozjaśnić. Wiodącą do tego metodą jest, zinicjowana przez Sokratesa, dialektyka. Polega ona na uzyskiwaniu w dialogu pozbawionych zawartości empirycznych. Platon wychodził od myśli i prawd oczywistych, które były analizowane logicznie, a następnie przechodził do ich uszczegółowienia.

Idee mają strukturę herarchiczną: najwyższy i ostateczny ich poziom tworzony jest przez jedność idei: dobra-piękna-prawdy. Jest to słynna Platońska "trójjednia", w której dobro zajmuje miejsce wyróżnione, piękno zaś nie ma charakteru czysto estetycznego. Nieśmiertelna dusza ludzka uwięziona jest w krępującym ją ciele, dąży ona do przezwyciężania tych ograniczeń oraz do harmonii z wartościami najwyższymi. Dążenie to skierowane na dobro, piękno, pragnienie prawdy (tj. filozofię), nazywał Platon miłością. Miłość charakteryzująca najszlachetniejszą naturę człowieka, ma swe szczeble (etapy doskonalenia duszy) od upodobania piękna zmysłowego, poprzez piękno duchowe (myśli i czynów) aż po dobro i piękno w sobie. Stała kontemplacja tego ostatniego, trwały związek duszy z ideą to właśnie szczęście. Szczęśliwy może być tylko człowiek sprawiedliwy, sprawiedliwość osiąga się nie tyle w wyniku wysiłku indywidualnego, ile dzięki życiu w państwie.

Koncepcje Platona silnie zaważyły na dziejach późniejszej filozofii, otworzyły one m.in. spór o realność przedmiotów ogólnych (tzw. uniwersaliów), w etyce szczególnie istotna okazała się teza o istnieniu niezmiennej idei dobra i stałych prawidłowości moralnych.

"Filozofia stanowi jedyną drogę do prawdziwej wiedzy - poznania idei, tak więc to filozofowie powinni rządzić państwem."; "Doświadczenie pozwala nam kierować własnym życiem wedle zasad sztuki, brak doświadczenia rzuca nas na igraszkę losu."; "Bezmyślność to choroba duszy. Występuje w dwóch postaciach: manii i niewiedzy."; "Każdy prowadzi jakąś kalkulację, którą nazywamy nadzieją."; "Lepiej chyba pójść choćby kawałek dobrą drogą, niż zajść daleko, lecz źle."; "Młodzieniec staje się mężczyzną, kiedy obchodzi kałużę zamiast w nią wejść."; "Myśleć to co prawdziwe, czuć to co piękne i kochać co dobre – w tym cel rozumnego życia."; "Wiedza jest drugim słońcem dla ludzi." Platon

• Pobierz folder
• Zachomikuj folder