W Polsce hirudoterapia, czyli leczenie pijawkami, jest niekonwencjonalnym sposobem terapii. Natomiast w USA lub Wielkiej Brytanii, pijawki zostały wpisane w 2004 r. na listę leków, o takim samym statusie prawnym, jak antybiotyki i leki stosowane w cukrzycy, miażdżycy itp. Leczenie pijawkami jest przykładem kontrolowanego wykorzystania pasożytnictwa w celu uzyskania korzystnych efektów zdrowotnych. W USA drugim lekiem o podobnym znaczeniu są jaja włosogłówki świńskiej Trichiuris suis, wykorzystywane w leczeniu WZJG u ludzi. Pijawka lekarska H. medicinalis wydziela w ślinie związki o charkaterze przeciwzakrzepowym, fibrynolitycznym, immunomodulującym, przeciwbólowym i przeciwzapalnym. Należą do nich: anestezyna, hirudyna, eglina, kanina, esterazy cholesterolowe, inhibitory proteaz, białka podobne do tPA oraz antyelastazy. Hirudyna hamuje trombinę oraz czynniki krzepnięcia V, X, XIII. Lecznicze właściwości pijawek polegają na wpuszczaniu do organizmu żywiciela związków bioaktywnych zawartych w ich ślinie, a nie na upuszczaniu krwi. Syntetycznie otrzymano główny składnik śliny pijawki lekarskiej – lewirudynę, r-hirudynę, biwaliwerdynę. Pijawki znajduje zastosowanie między innymi w leczeniu nadciśnienia tętniczego, nieprawidłowej gospodarki lipidowej, obrzęków mięśni i stawów, owrzodzenia podudzi, żylaków kończyn, po replantacji narządów, a także w kosmetologii. Zabieg trwa od 30 do 90 minut i może być powtarzany co 4-5 tygodni. Podczas jednego zabiegu używa się od 4 do 8 pijawek, a pacjent traci maksymalnie około 120 ml krwi. Pijawki mogą być użyte tylko jednorazowo, a po żerowaniu są traktowane jak odpad medyczny i przeznaczane do spalenia lub innej formy utylizacji, zgodnie z obowiązująca procedurą, jako materiał potencjalnie zakaźny. Pijawki z dzikich hodowli mogą przenosić pasożyty i inne choroby, na przykład infekcję Aeromonas hydrophila. W Polsce pijawki pozyskuje się z legalnych hodowli, na które trzeba posiadać zezwolenie. Zabieg hirudoterapii nie jest wskazany dla małych dzieci, poniżej 12 r.ż., pacjentów z chorobą nowotworową, chorych psychicznie, w czasie ciąży, z hemofilią i zaburzeniami układu krzepnięcia. Przed zabiegiem należy wykonać badania: morfologię krwi pełnej oraz koagulologię – APTT, TT, PT oraz INR. Skuteczność tej metody leczenia ocenia się – w leczeniu łuszczycy – 10-20%, efekty krótkotrwałe, w leczeniu żylaków kończyn, pajączków – 30-40%, efekty tymczasowe, ale wyraźne, obrzęków podudzi, owrzodzenia podudzi – 30-50%, efekty długotrwałe, zespołów bólowych stawów, kręgosłupa – zmienna skuteczność i czas utrzymywania się efektów leczenia. Leczenie pijawkami ma charakter objawowy, a nie przyczynowy. Najkorzystniejsze efekty terapeutyczne obserwowano w leczeniu żylaków kończyn dolnych, zespołów bólowych nadgarstka, podudzi, kręgosłupa, owrzodzenia podudzi, po replantacji narządów oraz w kosmetologii. Zawarta w ślinie pijawek antyelastaza ma korzystny wpływ na zmarszczki, dlatego może być wykorzystana w kosmetologii w leczeniu zmarszczek na twarzy.