ludzielasu_b.jpg

Paleolit

Paleolit (starsza epoka kamienia, zob. paleo, lit) - jedna z epok prahistorii, najstarszy i najdłuższy etap w dziejach rozwoju społeczności ludzkiej, zwany też jako starsza epoka kamienia. Rozpoczyna się z chwilą pojawienia form przedludzkich zdolnych do wytwarzania prymitywnych narzędzi (otoczaki, pięściaki i rozłupce). Termin paleolit wprowadził w roku 1865 angielski uczony John Lubbock.

Paleolit dzieli się na:

* paleolit dolny - (ok. 2-2,5 mln lat - ok. 120 tys. lat temu)
* paleolit środkowy - (ok. 350 lub 300 tys. - ok. 40 tys. lat temu)
* paleolit górny - (ok. 40 tys. - ok. 14 tys. lat p.n.e.)
* paleolit późny - (ok. 14 tys. lat temu - 8 tys. lat p.n.e.)

Paleolit dolny (ok. 2,5 mln lat - ok. 120 tys. lat temu)

Paleolit dolny to okres trwający ok. 3 mln lat. W tym czasie, ok. 2,5 mln lat temu, przedstawiciele form przedludzkich zaczynają wytwarzać prymitywne narzędzia kamienne (narzędzia otoczakowe). Najstarsza znana kultura to kultura Olduvai rozwijająca się w północno-zachodniej Tanzanii; tam otoczaki i rozłupce znaleziono obok szczątków Homo habilis.

W Etiopii znaleziono narzędzia otoczakowe wyprodukowane prawdopodobnie ok. 2,5 mln lat temu przez Australopithecus afarensis. Świadczyłoby to o tym, że obok gatunków Homo także australopiteki posiadały umiejętność wytwarzania narzędzi. Prawdopodobnie już 1,6 mln lat temu człowiek posiadł umiejętność wykorzystywania ognia. Kultura Olduvai przetrwała ok. 2-1,5 mln lat i została zastąpiona przez kulturę aszelską. Z kulturą aszelską wiąże się umiejętność wznoszenia pierwszych schronień mieszkalnych. Ok. 1 mln lat temu znikają z powierzchni Ziemi ostatnie australopiteki, od tego momentu Ziemię zamieszkuje szybko rozprzestrzeniający się rodzaj Homo.

Ekspansja Homo

Około 1,8 mln lat temu rozpoczyna się wielka migracja gatunku Homo z Afryki, początkowo do Azji i Europy, później na pozostałe kontynenty. Najstarsze znaleziska z tego okresu pochodzą z Gruzji (1,7 mln lat), Chin (1,9 mln lat), Hiszpanii (1,2 mln lat) i z Izraela (900 tys. lat temu). Prawdopodobnie już 700-400 tys lat temu człowiek posiadł umiejętność wykorzystywania ognia. W Europie kultura ta pojawia się dopiero ok. 500 tys. lat temu. Około 200 tys. lat temu pojawiła się kultura mustierska i trwa do ok. 40 tys. lat temu.

Zdobycze ewolucyjne

* australopiteki zdobywają umiejętność posługiwania się najprostszymi narzędziami (narzędzia otoczakowe)
* formy przedludzkie ewoluują, co prowadzi do powstania rodzaju Homo
* człowiek paleolitu rozwija umiejętność posługiwania się narzędziami, powstaje pierwszy przemysł otoczakowy (kultura Olduvai)
* człowiek zaczyna się rozprzestrzeniać na inne kontynenty
* człowiek zaczyna szukać schronienia przed niesprzyjającymi warunkami zewnętrznymi - wykorzystuje jaskinie i zaczyna budować pierwsze schronienia
* człowiek poznaje przydatność ognia

Paleolit środkowy (ok. 350 lub 300 tys. - ok. 40 tys. lat temu)

W paleolicie środkowym paleoantropy (Homo neanderthalensis) udoskonaliły techniki obróbki kamienia, używały broni miotanej (dzidy, oszczepy) i stworzyły zalążki kultury duchowej, obrządek pogrzebowy, przechowywanie czaszek przodków, rytualny kanibalizm.

Według najnowszych badań datowany jest na 500 tys. lat (patrz Paul G. Bahn)
Paleolit górny (ok. 40 tys. - ok. 14 tys. lat p.n.e.) [edytuj]

W paleolicie górnym pojawiły się neoantropy (Homo sapiens fossilis) odpowiadające zarówno pod względem budowy fizycznej, jak i potencjalnych możliwości umysłowych człowiekowi współczesnemu.

Nastąpił wówczas gwałtowny rozwój technik krzemieniarskich, rozkwitł przemysł rogowy i kościany, rozpoczęto stosowanie wyszukanych strategii myśliwskich (m.in. zaczęto używać łuku do polowania) i nowych form budownictwa mieszkalnego. Powstała sztuka, plastyka figuralna, zdobnictwo i ornamentacja na narzędziach.

Paleolit późny (ok. 14 tys. lat p.n.e. do 8 tys. lat p.n.e.)

Ostatni etap paleolitu, ograniczony do Niżu Środkowoeuropejskiego i sąsiadującego z nim pasma wyżyn. Cofnięcie się lądolodu skandynawskiego pobudziło wówczas żyjące na tym obszarze grupy ludzi do ekspansji na obszary położone na nizinach. Doszło do wykształcenia nowych kultur:

* magdaleńskiej
* kultura z tylczakami łukowymi
* kultura hamburska
* kultura z liściakami

Około 12 tys. lat temu dochodzi do udomowienia psa, 10 tys. lat temu zaczyna się rozwijać rolnictwo i hodowla zwierząt, a 8 tys. lat temu powstają pierwsze miasta, dając początek wielkim cywilizacjom, a tym samym kończąc prehistoryczny etap rozwoju ludzkości.