Bezpieka, Pretorianie komunizmu (2005)

Dokument Bezpieka - pretorianie komunizmu jest opowieścią o 49-letnich rządach bezpieki w strukturach komunistycznego państwa. Film jest pierwszą próbą całościowego przedstawienia historii aparatu bezpieczeństwa w komunistycznym państwie polskim w filmie dokumentalnym. Dzięki nowoczesnej, dynamicznej formie Bezpieka - pretorianie komunizmu ma szanse dotrzeć do szerokiej publiczności.

Film powstał w oparciu o porozumienie, jakie Telewizja Polska zawarła w 2004 roku z Instytutem Pamięci Narodowej - Komisją Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Realizatorzy wykorzystują archiwalne - w większości niepublikowane dotąd - materiały filmowe, w tym oryginalne nagrania operacyjne SB. Dzieje bezpieki przedstawiają historycy IPN i pracownicy archiwów Instytutu, oraz świadkowie wydarzeń sprzed lat i ofiary represji. Po raz pierwszy na taką skalę wykorzystano filmowe materiały operacyjne Służby Bezpieczeństwa.

Historię bezpieki opowiadają czołowi historycy IPN, miedzy innymi: prof. Andrzej Paczkowski, prof. Jerzy Eisler, dr hab. Antoni Dudek, dr hab. Jan Żaryn, dr hab. Paweł Machcewicz, dr Sławomir Cenckiewicz, Paweł Piotrowski, Krzysztof Madej, Jacek Pawłowicz oraz dyrektorzy archiwum IPN: Bernadetta Gronek i Leszek Postołowicz oraz zastępca dyrektora aresztu śledczego w Gdańsku kpt. Waldemar Kowalski.

W filmie przytoczono także wypowiedzi świadków, bezpośrednich uczestników zdarzeń, ofiar represji bezpieki: Kazimierza Leskiego (AK), Marii Fieldorf-Czerskiej (córka gen. Fieldorfa-Nila), ks. Mariana Prusaka (kapelan wojskowy podczas II wojny św.), bpa Bronisława Dembowskiego (b. rektor kościoła św. Marcina w Warszawie), o. Ludwika Wiśniewskiego (duszpasterz akademicki), Bronisława Wildsteina (współzałożyciel Studenckiego Komitetu Solidarności - pierwszej niezależnej organizacji studenckiej) i Mirosława Rybickiego (członek Ruchu Młodej Polski, wydawca prasy podziemnej). Film jest bogato ilustrowany archiwalnymi materiałami filmowymi Telewizji Polskiej i Wytwórni Filmów Dokumentalnych i Fabularnych w Warszawie.

Bezpieka pozostawiła po sobie - jak mówi dyrektor archiwum Instytutu Pamięci Narodowej, Bernadetta Gronek - ponad osiemdziesiąt kilometrów bieżących akt wytworzonych przez organa bezpieczeństwa. Tylko w Warszawie, w trzech magazynach zgromadzono z grą dwadzieścia kilometrów dokumentów, pozostałe stoją na półkach oddziałów IPN-u ulokowanych przy siedzibach sądów apelacyjnych.

Miną lata, nim historycy zdołają dotrzeć do każdej z teczek Ale już dziś można odtworzyć na podstawie zachowanych źródeł dzieje ubeckiego imperium. Jego głównym zadaniem była likwidacja niepodległościowego podziemia. W latach najsilniejszego terroru, do 1956 roku, inwigilacja i represje dotknęły około sześciu milionów obywateli. Trzysta tysięcy ludzi trafiło do więzień i obozów pracy, skazano na śmierć co najmniej osiem tysięcy osób. Wyroki wykonano na czterech i pół tysiącu skazanych. Ale więźniowie marli i bez orzeczenia kary głównej.

Z powodu chorób, wycieńczenia i bestialstwa zachęcanych przez nadzór więzienny pospolitych kryminalistów, w zakładach karnych zmarło około dwudziestu pięciu tysięcy więźniów. Odwilż 1956 roku nie trwała długo. Struktury Urzędu Bezpieczeństwa, włączone do MSW, podjęły na nowo bezpardonową walkę z niepokornymi. Ostatnie sekwencje drugiego odcinka filmu ukazują płonące akta. Bezpieka usiłowała ukryć swe sekrety. Nadaremnie. W zasobach IPN-u przetrwało ponad osiemdziesiąt kilometrów teczek.

• Pobierz folder
• Zachomikuj folder