Ludzie bezdomni

Głównym bohaterem powieści Stefana Żeromskiego jest doktor Tomasz Judym, wywodzący się z rodziny robotniczej. Akcja powieści toczy się na przestrzeni dwu lat w kilku miejscach: Paryżu, Warszawie, Cisach i Zagłębiu.
Tomasz Judym był synem szewca – alkoholika i spędził swoje dzieciństwo na ulicy Ciepłej razem z bratem Wiktorem. Dzięki protekcji swojej ciotki starej panny, udało mu się zdać do piątej klasy, po czym uciekła z domu krewniaczki, u której zmuszany był do niemal niewolniczej pracy i ciągle upokarzany, by kontynuować naukę na Uniwersytecie Warszawskim na wydziale medycyny. Akcja powieści zaczyna się w Paryżu, gdzie młody człowiek przybył by zdobyć specjalizację chirurgiczną. Podczas jednego ze spacerów po uliczkach paryskich postanawia się udać do Luwru, gdzie poznaje cztery przedstawicielki polskiej arystokracji: matronę panią Niewadzką, jej wnuczki Natalię i Wandę Orszeńskie oraz ich nauczycielkę panią Joannę Podborską. Medyk zgadza się pomóc paniom w odnalezieniu rzeźby „Amor i Psyche”, a także następnego dnia towarzyszy im w podróży do Wersalu. Po raz pierwszy odczuwa erotyczny pociąg do kobiety – Natalii Orszańskiej. Panie udają się dalej do Trouville i Anglii. Po roku Judym wraca do Warszawy by rozpocząć własną praktykę. Zostaje nawet zaproszony na spotkanie lekarzy w domu jego przyjaciela Antoniego Czernisz. Jego odczyt na temat higieny oraz roli lekarza, którym miast służyć bogatym winien zatroszczyć się o ludzi biednych, staje się przyczyna jego napiętych stosunków ze środowiskiem lekarskim w stolicy oraz pewnego wyobcowania. Jego prywatny gabinet przynosi straty – Judym nie ma pacjentów, dlatego gdy jeden z uczestników zebrania dr Chmielnicki proponuje mu posadę w Cisach u dr. Węglichowskiego jako asystenta w ośrodku leczniczym, postanawia przyjąć propozycję. Wpływa na tę decyzję sytuacja rodzinna. Jego brat, którego odwiedził zaraz po powrocie z Paryża, postanawia wyjechać za granicę i zostawić dwójkę dzieci i ciotkę Pelagię na utrzymaniu swej żony pracującej w fabryce cygar.
Cisy były majątkiem pani Niewadzkiej, które zostały przekształcone a ośrodek leczniczy prze jej męża – nieboszczyka przy współpracy kilku przyjaciół rozsianych po całym świecie. Faktyczną władzę sprawuje dyrektor, czyli doktor Węglichowski, administrator – Jan Bogusław Krzywosąd Chobrzyński oraz plenipotent. Usilne starania Judyma poprawiają kondycję szpital, z którego do tej pory ginęły wszelkie utensylia, jednak jego starania zmierzające do osuszenia stawów znajdujących się na terenie posesji, które powodują coroczne epidemie malarii wśród autochtonów, spełzają na niczym. Natomiast bohater oświadcza się pannie Joannie, gdyż po tym jak Natalii Orszeńska wzięła cichy ślub z jednym z kuracjuszy panem Karbowskim, zdał sobie sprawę, kogo kocha naprawdę. Jednak w wyniku sprzeczki z Krzywosądem w wyniku, której zostaje on wrzucony do zaszlamionego stawu, medyk otrzymuje wymówienie z pracy. Następnego dnia eskulap udaje się w podróż do Warszawy. Na godzinnym postoju spotyka swego szwajcarskiego kolegę inżyniera Korzyckiego, z którym jeździł po różnych kurortach do momentu ostrego sporu, kiedy to ich drogi się rozeszły. Korzecki przekonuje go by pojechał z nim do Zagłębia i tam objął posadę lekarza przy kopalni „Sykstus”. Judym przyjmuje propozycję. Kilka miesięcy później, gdy doktor zapoznał się z obowiązkami i jak się wydaje właścicielem lub głównym akcjonariuszem kompleksu kopalni i hut, Korzycki popełnia samobójstwo strzelając sobie w głowę. Robi to najprawdopodobniej po śmierci chorej na płuca pani Daszyńskiej, z którą łączyły go związki uczuciowe i być może dziecko. Stan psychiczny nie ulega poprawie, gdy do Zagłębia przybywa Joasi zapewnia go o swoje miłości i wyraża chęć pozostania tu i zorganizowania z nim szpitala oraz ubogiego szczęśliwego życia. Bohater odrzuca tę idyllę i po odejściu Podborskiej, która ma razem z Niewadzką udać się do Wilna na spotkanie z Karbowskim, rzuca się do leja powstałego na skutek tąpnięcia części kopalni.
Natomiast Wiktor zatrudnia się w Szwajcarii, gdzie ściąga swoją rodzinę tj. żonę i dzieci: Karolę i Franka. Judymowa ma pojechać do Wiednia, gdzie pomoże je dawny kolega męża. Człowiek ów ma wskazać jej odpowiedni pociąg i pouczyć, że na stacji Amstetten. Kobieta niestety przegapia stację. Po znalezieniu się w zupełnie obcym miejscu spotyka Natalię Orzszeńską i Karbowskiego udających się do Włoch, którzy pomagają Judymowej i palca konduktorowi za osobisty nadzór nad Polakami. Po dotarciu do miejsca przeznaczenia, czyli do Wintenturu, kobieta pozostaje sama w mieszkaniu męża, który wraz z dziećmi udaje się na miasto. Nie wiadomo, kiedy dzieci niszczą winnicę sąsiada Wiktora, co w konsekwencji prowadzi do wyrzucenia rodziny. Judym oświadcza, że zamierza wyjechać do Ameryki ( tytułowi bezdomni)
W powieści znajduję się również część pamiętnika Podborskiej, z którego dowiadujemy się, że mieszkała ona w Głogach, które po śmierci rodziców i wyjeździe je brata Wacława do jakucka, a Henryka na studia do zagranicę, przechodzi w obce ręce. Jako korepetytorka zarabia i mieszka w Warszawie, jednak, gdy dowiaduje się o śmierci brata Wacława ( 7 stycznia) odwiedza rodzinne okolice: Mękarzyce, Krawczyska, Głogi. Potem wraca do Warszawy by zostać guwernantką panien Orszeńskich.

• Odtwórz folder
• Pobierz folder
• Zachomikuj folder