Fragmenty ze wspomnień Wojna w eterze

Fragmenty ze wspomnień Jana Nowaka-Jeziorańskiego - dyrektora Rozgłośni Polskiej RWE - poświęconych sprawie Józefa Światły

5 grudnia 1953 uciekł na Zachód ppłk Józef Światło – wicedyrektor X Departamentu Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego. 9 miesięcy wcześniej umarł Józef Stalin. Wkrótce po ucieczce Światły następcy Stalina zgładzili Ławrentija Berię - jednego z głównych wykonawców czystek i zbrodni stalinowskich. Nadchodząca odwilż stanowiła zagrożenie dla - dotychczas ślepo posłusznych – polskich wykonawców dyrektyw płynących z ZSRR.
Światło uciekł na Zachód podczas podróży służbowej do Berlina Wschodniego, przedostając się do amerykańskiej strefy miasta. Już następnego dnia, amerykańskie władze przewiozły go do Frankfurtu, a 23 grudnia odleciał specjalnym samolotem do Waszyngtonu, gdzie przez wiele miesięcy był przesłuchiwany przez CIA.
Sprawa Światły wyszła na jaw, gdy 17 września 1954 na biurko Jana Nowaka-Jeziorańskiego trafiła przez pomyłkę (na kopercie było przekreślone nazwisko urzędnika konsulatu USA w Monachium) taśma, zawierająca jedną z relacji Światły. Mimo początkowych oporów (ucieczka Światły była pilnie strzeżoną tajemnicą), Amerykanie zgodzili się na nadanie cyklu audycji z udziałem Światły na falach Rozgłośni Polskiej RWE.
Relacje Światły wprowadzono na antenę RWE w wyniku osobistej decyzji Nowaka-Jeziorańskiego i nadawano od października 1954 do stycznia 1955. Sprawa ich emisji wzbudziła nie tylko w zespole Rozgłośni Polskiej RWE silne kontrowersje i sprzeciwy etyczne wobec zbrodniarza bezpieki. Rozmowy ze zbiegłym dygnitarzem przeprowadził dziennikarz Rozgłośni Polskiej Zbigniew Błażyński. Audycje "Za kulisami bezpieki i partii” obnażały zbrodnie reżimu, wyjaśniając mechanizmy aparatu terroru - aresztowań i tortur niewinnych ludzi. Zawierały także relacje o konfliktach wewnątrz PZPR i demaskowały animozje i rywalizacje pomiędzy czołowymi dygnitarzami partyjnymi.
Audycje i broszury z rewelacjami Światły stanowiły dla wielu Polaków pierwsze tak dobitne źródło informacji o degeneracji i brutalności metod ówczesnej władzy. Ujawnienie jego ucieczki spowodowało histeryczne reakcje władz PRL – wobec zbiega wysunięto oskarżenie, że był długoletnim, zakonspirowanym agentem wywiadu USA, który podstępnie wkradł się na zajmowane stanowiska.
Broszurę z relacjami Światły zrzucano też od lutego 1955 za pomocą balonów nad Polską, co dodatkowo przyczyniało się do demoralizacji aparatu bezpieki i – w dalszej konsekwencji - likwidacji Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego. Była to największa akcja propagandowa przeciwko władzy komunistycznej od zakończenia II wojny światowej.
Jan Nowak-Jeziorański powtarzał wielokrotnie, że audycje "Za kulisami bezpieki i partii” miały duży wpływ na proces destalinizacji i politycznej odwilży w Polsce. Walka w łonie elity rządzącej, wypuszczenie więźniów politycznych – wśród nich Władysława Gomułki i Mariana Spychalskiego – poruszyły polityczną lawinę, której zwieńczeniem był bunt robotników Poznania i polski Październik 1956. W sensie wpływu na bieg wydarzeń był to też – według Nowaka – punkt szczytowy w dziejach Rozgłośni Polskiej RWE.

Emisja od 1984-10-19 do 1984-10-27

• Pobierz folder
• Zachomikuj folder