● Akira Kurosawa

Urodził się 23 marca na przedmieściach Tokio, w Omori, w rodzinie o tradycjach samurajskich. Był najmłodszy spośród sześciorga rodzeństwa. Jego ojciec, wojskowy oficer, pracował jako dyrektor gimnazjum. Kurosawa Isamu często chodził z dziećmi do nowo powstałych kin i pokazywał im zachodnie filmy sprowadzane świeżo do Japonii. Te seansy prawdopodobnie zafascynowały małego Akirę, wpływy europejskie są wyraźnie widoczne w części jego obrazów. Po odejściu od zagranicznych pokazów rodzina oglądała japońskie filmy, gdyż Isamu uważał, że mają dobry wpływ na doświadczenie i naukę. W szkole zauważono duży talent młodego Kurosawy. Był bardzo zżyty z bratem Heigo, którego brał za wzór do naśladowania. W 1923 roku Nizinę Kanto nawiedziło wielkie trzęsienie ziemi. 17-sto letni Heigo i 13-sto letni Akira przechodzili płonącymi ulicami Tokio wśród porozrzucanych ciał ludzi i zwierząt. Młodszy z braci starał się opuszczać wzrok i nie patrzeć na okropny krajobraz, Heigo natomiast zrugał go i kazał patrzeć przed siebie. Wykształciło to w Kurosawie poczucie, że unikanie złego oblicza świata powoduje strach i zakłamanie. Dlatego starał się nie stronić od ukazania ciemnych barw człowieka i jego rzeczywistości w swoich filmach. Niedługo potem Heigo rozpoczął pracę benshi, a Akira pisywał artykuły do radykalnej gazety, studiował plastykę i czytał książki. Zawód benshi znacznie stracił na popularności i zostawali oni zwalniani z posad w całej Japonii. W 1933 roku Heigo popełnił samobójstwo. Cztery miesiące później umarli pozostali bracia Kurosawy, na którego barki spadła odpowiedzialność za utrzymanie rodziny. W 1936, odpowiedział na ogłoszenie i w ramach programu dla początkujących filmowców, dostał angaż w studiu P.C.L. (późniejsze Toho). Pracował w charakterze I asystenta reżysera Yamamoto Kajiro oraz scenarzysty (50 scenariuszy). Zadebiutował samodzielnie w 1943. Przez okres wojny tworzył filmy propagandowe na potrzeby militarystów. Po klęsce szybko zwrócił się ku neorealizmowi i podejmowaniu problematyki moralistyczno - społecznej zniszczonego kraju, tworząc pełną dramatyzmu panoramę wstrząśniętej Japonii. Wstąpił do wytwórni Shintoho, produkującej filmy służące ukazaniu prawdy o współczesności, co wpłynęło na pełną swobodę twórczą zrzeszonych w niej filmowców. W 1948 poznał pracującego w studio oświetleniowca i aktora Mifune Toshiro, rozpoczynając z nim 15-sto letnią współpracę filmową, owocującą w największe arcydzieła na skalę światową. Zaprzyjaźnił się z reżyserem filmów kaiju, Hondą Ishiro, który był jego asystentem przy tworzeniu paru dzieł we wczesnym i końcowym etapie twórczości. Kolejny przełom stanowił rok 1950 i "Rashomon", pierwszy dramat samurajski Kurosawy, który odkrył przed światem oblicze kina japońskiego. Reżyser otrzymał za niego Oscara i Złotego Lwa na MFF w Wenecji. Dalszy okres twórczości stanowią głównie jidaigeki oraz adaptacje zachodnich klasyków literatury ("Shichinin No Samurai" - Srebrny Lew w Wenecji, "Kakushi Toride No San Akunin" - Srebrny Niedźwiedź w Berlinie, "Akahige - Grand Prix w Moskwie). Założył własną firmę produkcyjną Kurosawa Purodakushon, co pozwoliło mu na przydział większych budżetów. Wytwórnie nie szczędziły pieniędzy na jego dzieła, gdyż mimo małego zainteresowania w rodzimej Japonii filmy Kurosawy był komercyjnym pewniakiem na zachodzie. W 1964 wytoczył proces Sergio Leone o plagiat "Yojimbo" w filmie "Za garść dolarów". Japończyk wygrał, uzyskał 100 tys. dolarów rekompensaty i 15% zysków filmu na rynku azjatyckim. Rok później zerwał bezpowrotnie współpracę z Mifune, głównie ze względów finansowych i coraz bardziej despotycznych rządów Kurosawy na planie. Realizacja "Rudobrodego" z planowanych 6 - ciu miesięcy wydłużyła się do półtora roku, co naraziło Mifune na znaczne straty kasowe, gdyż porzucił on większość projektów telewizyjnych. Jeszcze jednym impulsem były opinie krytyki mówiące, że aktor poza występami u "Cesarza" nie sprawdza się. 1970 był rokiem tragicznym. Odsunięty od realizacji "Tora Tora Tora" i przybity klęską swojego pierwszego filmu kolorowego Kurosawa podjął próbę samobójczą, podcinając sobie nadgarstki 36 razy. Cudem przeżył. Nakręcił w ZSRR liryczno przygodowy film "Dersu Uzawa" i został za niego drugi raz w życiu nagrodzony Oscarem. W głównej roli reżyser chciał ponownie obsadzić Mifune. Następnie, przy wsparciu pieniężnym amerykańskich reżyserów (Lucas, Coppola), powrócił do tematyki historycznej, zdobywając Złotą Palmę w Cannes za "Kagemusha". U schyłku kariery kręcił obrazy obyczajowe. W 1990 uhonorowano go Oscarem za całokształt twórczości. Zmarł 6 września na wylew krwi do mózgu w Setagaya, w Tokio, pozostawiając kinematografię japońską w rękach Kitano Takeshi.

"Cesarz japońskiego kina", nazywany też "Szekspirem światowego filmu", reżyser znany z autorytarnych rządów na planie, mistrz detalu. Jego arcydzieła są dopracowane w dziedzinie realizmu do bolesnej perfekcji. Godzinami potrafił dublować pojedyncze ujęcie w poszukiwaniu doskonałości. Rozrysowywał na planszach nawet odpowiednie kąty ustawień kamery i plany pojedynczych obrazów. Dlatego każdy kadr opowieści Mistrza jest majstersztykiem. Nieodłącznym motywem wpływającym na niesamowitość jego dzieł było kręcenie zdjęć w precyzyjnie dobranych warunkach pogodowych, częste motywy zjawisk atmosferycznych. Sam pisywał scenariusze do własnych projektów, co pozwalało mu na absolutne wykształcenie ich zamysłu konstrukcyjnego i znaczeniowego. Jidaigeki ręki Kurosawy uznawane są powszechnie za najwybitniejsze w dziejach filmu samurajskiego. Znakomite opanowanie języka filmowego pozwalało mu zawsze na odnalezienie najbardziej odpowiedniej formy estetycznej do podejmowanej problematyki. Często sięgał do dzieł literatury europejskiej, pełnych rozważań psychologicznych nad istotą ludzkości. Zbudował istny most między pozornie niemożliwymi do połączenia kulturami wschodu i zachodu. Pod względem artystycznym jest jednak twórcą typowo japońskim, pełnym plastycznej i metaforycznej ekspresji. Raz wyważony i kontemplacyjny, raz ostry i brutalny charakter jego filmów jest niepowtarzalny i na swój sposób wstrząsający geniuszem przekazu. Reżyser, który odcisnął wielkie niezatarte piętno na kinie światowym, inspirując całe pokolenia twórców na świecie. Operował bardzo rozwiniętą i skomplikowaną metaforyką form estetycznych, budującą niespotykanie silny i wyrazisty wydźwięk moralizatorski filmów o potężnej mocy oddziaływania psychologicznego.
Główne tematy twórczości:
1 oblicze humanizmu - w każdym ze swoich obrazów starał się zgłębić naturę człowieka, rysując portret istoty na wielu płaszczyznach - zagubienia społecznego, żądzy władzy, chęci zaspokojenia swoich pragnień, walki z zasadami rządzącymi światem. Często pojęcia ludzkiego zła i dobra w dziełach Kurosawy zacierają się, więc zazwyczaj nie tworzył postaci jednowymiarowych, a bohaterów, na których zło oddziaływało, wymuszając np. naprawę rzeczywistości przez wykorzystanie przemocy i innych środków właściwych temu, z czym podejmowali walkę. Tropiciel sprzeczności ludzkich charakterów. Filmowy pesymista, przekonujący o tym, że zło przeważnie albo wygrywa, albo znika, gdy zniszczy wszystkich przeciwników. W niektórych filmach sprowadzał człowieka na samo dno moralne, właściwe zezwierzęceniu, w innych jednak pokazywał błysk nadziei na pozytywną metamorfozę, spowodowaną nauką bazującą na doświadczeniu okropieństw rzeczywistości.
2 koncepcja "bohaterstwa" - koncentrując się na mężczyznach stojących przed etycznymi i moralnymi wyborami kreślił moralną panoramę o wymowie ponadczasowej, w psychologicznych niuansach portretując np. korelacje między płciami. Uchodził za filmowego mizogina, nadając bardzo często kobietom cały zbiór cech negatywnych, powodujących manipulację działaniami mężczyzn, prowadzącą zazwyczaj do zbrodni lub kolejnego grzechu. W owej koncepcji mieści się też motyw poświęcenia dla drugiego człowieka, budowania przyjaźni, walki o lepsze jutro, często kończącej się pyrrusowym zwycięstwem. Z drugiej strony rozpatrywał też bohaterstwo pod kątem resztek prymitywnych instynktów.
3 motyw zbrodni i kary - Kurosawa często tworzył systemy wzajemnych więzi psychologicznych, zawężających się współliniowo, prowadzących przeważnie najpierw do zbrodni, potem zaś w konsekwencji czynu do odkupienia i moralnej poprawy, bądź do obłędu i upadku.
4 współczesne, a zarazem uniwersalne etyczne i moralne dylematy - które są charakterystyczne dla powojennej kultury świata, kultury, która sprowadzała często normy i dogmaty cywilizacji do absurdu. To zawężone koło tematyczne widać zwłaszcza w filmach kręconych w dobie neorealizmu japońskiego, we współczesnych dramatach socjalnych.
5 pojęcie władzy - przedstawiane jako narkotyk, czynnik całkowitego zaślepienia umysłowego, sprowadzającego człowieka do rangi "władczego prymitywa", lubującego się w sianiu śmierci i rozlewie krwi. Kurosawa uświadamiał, jak bardzo człowiek posunięty w skrajnym egotyzmie sieje zniszczenie, jak wysoko w jego hierarchii priorytetów stoi pozycja władzy. Dopatrywał się w niej też namiastki błędnej boskości na ziemi, uosobienia tyrana z bogiem, co w konsekwencji przynosiło zagładę zarówno przeciwnikom, jak i własnym wiernym poddanym dowódcy. Kontrastując to pojęcie, szukał też odpowiedzi na pytanie o istnienie boga i powody jego braku ingerencji w ludzkie piekło, dochodząc do wniosku, że to człowiek opuścił boga, lub sam go wykreował.
6 odwieczna walka dobra ze złem - zło jako czynnik dominujący w mechanizmach napędowych świata, pochłaniający wszystko to, co spotka na swej drodze - ludzkie szczęście, moralność, wartości życiowe. Jako źródło wszelkiego zła portretował przede wszystkim egoistyczną naturę człowieka, nie szukając żadnego usprawiedliwienia dla poczynań, niosących destrukcję. Iskrą zapalną zawsze jest człowieka, nie zaś biernie wytworzona relacja czy prawidłowość rzeczywistości. Jako że istota ludzka sama kreuje swoje otoczenie, zło jak i dobro są jej tworem. Konflikt staje się naturalnym biegiem wypadków, kołem obłędu - jeśli zwycięża sprawiedliwość nigdy nie jest to tryumf ostateczny, często na pograniczu klęski.
źródło: Filmweb

(1950) Rashomon	(1954) Siedmiu samurajów - Shichinin no Samurai	(1961) Straż przyboczna - Yojimbo
(1975) Dersu Uzala	(1980) Sobowtór - Kagemusha	(1985) Ran - Chaos

• Pobierz folder
• Zachomikuj folder