500px-Bonsai_Kaskaden-Form.svg.png

Bonsai, sztuka bonsai (jap.) 盆栽, Bonsai, sztuka bonsai? bon - płaska taca lub pojemnik, sai - roślina; chiń. penjing, również bonzai - sztuka miniaturyzowania drzew lub krzewów hodowanych w odpowiednio dobranych, płaskich pojemnikach. Efekt ten jest uzyskiwany poprzez specyficzne przycinanie oraz pielęgnację. W potocznym znaczeniu - zminiaturyzowane rośliny o sztucznie wymuszonym, płytkim systemie korzeniowym umieszczone w płaskim naczyniu.

Sztuka hodowania bonsai pochodzi z Chin (jest tam nazywana penjing, również penzai), mimo że jest kojarzona głównie z Japonią. Według źródeł Japończycy włączyli ją do swych tradycji w VIII wieku n.e. Pierwszy wiersz mówiący o bonsai pochodzi z połowy czternastego wieku, jednak najwcześniejsze rysunki pochodzą ze skryptów z 1309 roku. Sztuka bonsai zanikła w Chinach, podczas gdy w Japonii osiągnęła doskonałość.

W przeszłości sztuką tą zajmowali się ludzie wysoko urodzeni - arystokraci, osoby duchowne, jednak od wieku siedemnastego bonsai zaczęli parać się zwykli ludzie. Wyhodowanie doskonałej formy bonsai to rezultat wieloletniej pielęgnacji, niekiedy kilku pokoleń ogrodników. Do hodowli wybiera się gatunki drzew i krzewów o zdrewniałych pędach. Najbardziej cenione są bonsai z drzew długowiecznych, jak dęby, sosny, cisy, świerki, jałowce. Najmniej natomiast ceni się krótko żyjące gatunki roślin, jak np. topola.

W sztuce bonsai wyróżnia się liczne style, według których kształtowane jest drzewko, różniące się głównie kształtem pnia i pochyleniem do doniczki.

Drzewko bonsai nigdy nie jest "skończone" - jest ono żywą rośliną, wymagającą stałej pielęgnacji, polegającej nie tylko na podlewaniu i nawożeniu, lecz również na dbaniu o skarłowaciały kształt rośliny poprzez używanie technik mechanicznych. Drzewko jest więc przycinane, pędy uszczykiwane a gałęzie owijane drutem, by zachowały nadany im kształt.

Bardzo często sztuce bonsai kompozycyjnie towarzyszą dodatkowe elementy np. mech lub kamienie, których to umiejętność ekspozycji zyskała rangę osobnej dziedziny suiseki.

Tworzenie miniaturowych "krajobrazów na tacy", nazywanych saikei ("żyjący krajobraz"), jest specyficzną formą bonsai, wykorzystującą skały, trawy, mchy, piaski oraz żywe drzewa. Obok żywych roślin można wykorzystać również sztuczne (bonkei). Przy starannym doborze roślin i zachowaniu proporcji można uzyskać precyzyjne odtworzenie krajobrazu w miniaturze.