Antoni Ferdynand Ossendowski - Polesie (1934).djvu

Antoni Ferdynand Ossendowski (ur. 27 maja 1876 w Lucynie w guberni witebskiej w Rosji, zm. 3 stycznia 1945 w Żółwinie koło Milanówka) – polski pisarz, dziennikarz, podróżnik, doktor nauk chemicznych, wykładowca wyższych uczelni, członek Akademii Francuskiej, działacz naukowy i gospodarczy.

Studiował na kierunku matematyczno-przyrodniczym w Petersburgu, nie pozostał jednak na uczelni, by poświęcić się karierze naukowej; jego pasją były podróże. W 1905 roku przeniósł się do Mandżurii, gdzie prowadził badania geologiczne. Za organizowanie protestów przeciw represjom w Królestwie Kongresowym skazany przez rosyjski sąd na śmierć (wyrok złagodzono na półtora roku twierdzy, karę skrócono). Odzyskał wolność w 1908 roku.

Był w Kraju Ałtajskim na Syberii, pływał na statkach handlowych do Indii, Japonii i na Sumatrę. Relacje ze swoich podróży publikował.

W czasie wojny domowej w Rosji czynnie współpracował z dowództwem Białych; był m.in. doradcą admirała Kołczaka. Przekazał tzw. dokumenty Sissona, który wykazywały, że Lenin był agentem wywiadu niemieckiego, a działalność partii bolszewickiej finansowana była z pruskich pieniędzy. Dokumenty te są obecnie uważane za sfałszowane (według niektórych badaczy przez samego Ossendowskiego)[potrzebne źródło], chociaż finansowanie bolszewików przez Niemcy rzeczywiście miało miejsce.

Powszechnie znany ze swojej działalności i antykomunistycznej postawy, po upadku rządu Kołczaka był poszukiwany przez bolszewickie CzeKa. Pomimo tego, dzięki niezwykłym zdolnościom przystosowawczym (znał biegle 7 języków obcych, w tym chiński i mongolski), udało mu się przedostać z kontrolowanego przez bolszewików kraju do Mongolii. W jej stolicy, Urdze (dzisiejsze Ułan Bator) został doradcą mongolskiego przywódcy i bohatera narodowego barona Romana von Ungern-Sternberga, walczącego przy pomocy zorganizowanej przez siebie Azjatyckiej Dywizji Konnej o niepodległość kraju. Szczegółowe dane na temat roli, jaką Ossendowski odegrał w Mongolii, są okryte tajemnicą; była ona niewątpliwie dość istotna, sam jednak wspominał na ten temat bardzo niewiele.

Ossendowskiemu światową sławę przyniosła książka: "Przez kraj ludzi, zwierząt i bogów", która osiągnęła rekordową - jak na polską literaturę lat międzywojennych - liczbę dziewiętnastu tłumaczeń na inne języki. Opisał w niej wspomnienia z ucieczki z Rosji ogarniętej chaosem rewolucji. Opis obejmuje opuszczenie Petersburga, opanowanego przez bolszewików, podróż przez przez Omsk do Krasnojarska, zimę w tajdze, przeprawę przez Tybet do Mongolii - do miasta Urgi i dalej do Chin, dokąd przedostał się dzięki pomocy barona Romana von Ungern-Sternberga.

Do Polski powrócił w roku 1922. W okresie międzywojennym zajmował się działalnością literacką, publikując wiele powieści, przeważnie w stylu "romansu podróżniczego". W lutym 1943 wstąpił do konspiracyjnego Stronnictwa Narodowego. Zmarł pod Warszawą w 1945 roku, tuż przed wkroczeniem Armii Czerwonej.

Ossendowski nigdy nie ujawnił żadnych szczegółów swojej działalności wywiadowczej. Archiwum Ossendowskiego zostało skrupulatnie zniszczone przed jego śmiercią.

Ze względu na treść jego książki Lenin, fabularyzowanej biografii przywódcy rewolucji październikowej, niezwykle ostrej krytyki rewolucji i komunizmu, po zajęciu tych terenów przez Rosjan grób Ossendowskiego był pilnie poszukiwany. Po jego znalezieniu ekshumowano zwłoki, gdyż NKWD chciało się upewnić, czy osobisty wróg towarzysza Lenina na pewno nie żyje.

Po wojnie komunistyczne władze Polski zakazały nie tylko publikacji książek Ossendowskiego, ale jakiejkolwiek wzmianki na jego temat. Jego nazwisko nie mogło się pojawić w żadnej oficjalnej encyklopedii, a wszystkie jego książki znajdujące się w bibliotekach zostały skonfiskowane i spalone. Dopiero po upadku "realnego socjalizmu", poczynając od 1989 r. jego książki mogły być oficjalnie wydawane w Polsce.

Książki :

* Chmura nad Gangesem
* Noc - Władywostok 1905
* W ludzkim pyle
* Cień Ponurego Wschodu : (za kulisami życia rosyjskiego) - Warszawa 1923, Warszawa 1990
* W Ludzkiej I Leśnej Kniei - Warszawa 1923
* Przez Kraj Ludzi, Zwierząt I Bogów - Warszawa 1923
* Cud Bogini Kwan-Non : z życia Japonji – Poznań 1924
* Najwyższy lot - Warszawa 1924, Poznań [1928]
* Nieznanym Szlakiem : nowele - Poznań 1924, .
* Za Chińskim Murem - Warszawa 1924
* Od szczytu do otchłani : wspomnienia i szkice - Warszawa 1925
* Orlica - Warszawa 1925, Poznań [1948]
* Po Szerokim Świecie - Warszawa 1925
* Toreador W Masce I Inne Opowieści - Poznań 1925
* Zbuntowane I Zwyciężone Warszawa 1925
* Czarny Czarownik : relacja z wyprawy do Afryki 1926 r.- Warszawa 1926
* Płomienna Północ - Lwów 1926
* Pod Smaganiem Samumu - Poznań 1926
* Huragan - Warszawa 1927
* Ludzie, zwierzęta, bogowie : powieść - Poznań [ok. 1927]
* Niewolnicy Słońca : podróż przez zachodnią połać Afryki podzwrotnikowej w l. 1925/26 r. - Poznań 1927
* Wśród Czarnych - Lwów 1927
* Na skrzyżowaniu dróg : nowele i szkice - Tczew 1928
* Pięć Minut po Północy - Poznań 1928
* Pod Polską Banderą - Lwów 1928
* Sokół Pustyni - Poznań 1928
* Szkarłatny Kwiat Kamelii – Poznań 1928
* Wańko z Lisowa - Lwów 1928
* Życie i Przygody Małpki - Lwów 1928
* Lisowczycy : powieść historyczna - Poznań 1929, Warszawa 1990
* Lenin - Poznań 1930, reprint: Wydawnictwa Alfa,ISBN 83-7001-354-6, Warszawa 1990 ; Chicago, Toronto, Warszawa 1990
* Lenin : post-scriptum - Poznań 1930
* Mali Zwycięzcy : (przygody dzieci w pustyni Szamo) : powieść - Lwów 1930, Warszawa 1991, Gdańsk [1991]
* Miljoner „Y” : powieść o dzielnym Murzynku-sierocie - Warszawa [ok. 1930]
* Czao-Ra - Warszawa 1931
* Gasnące Ognie : podróż po Palestynie, Syrji, Mezopotamji – Poznań 1931
* Trębacz Cesarski - Miejsce Piastowe 193]
* Zagończyk - Lwów 1931
* Zwierzyniec - Poznań 1931
* Okręty zbłąkane - Kraków 1932
* Syn Beliry - Warszawa 1932
* Daleka Podróż Boćka - Warszawa 1932
* Narodziny Lalki - Warszawa 1932
* Przygody Jurka W Afryce - Warszawa 1932
* Słoń Birara - Kraków 1932, Warszawa 1958 i 1990
* Staś Emigrant - Warszawa 1932
* W Krainie Niedźwiedzi - Warszawa 1932
* Afryka, Kraj i Ludzie - Warszawa 1934
* Polesie - Poznań 1934
* Pożółkły List - Warszawa 1934
* Mocni Ludzie : powieść - Lwów, Warszawa [1935], Wrocław, Warszawa [ok. 1946]
* Nauczycielka : powieść - Poznań 1935
* Skarb Wysp Andamańskich - Warszawa 1935
* W Polskiej Dżungli - Warszawa 1935
* Aldo - Poznań 1936
* Iskry Spod Młota - Poznań1936
* Bajeczki Niebajeczki - Częstochowa 1936
* Czarnoskórka - Poznań 1936
* Dimbo - 1936
* Drobnoludki i Inne Dziwy - Częstochowa 1936
* Grzmot - Poznań 1936
* Huculszczyzna : Gorgany i Czarnohora - Poznań 1936, Wrocław 1990
* Kraczka - Poznań 1936
* Kosmacz - Poznań 1936
* Miś i Chicha - Poznań' 1936
* Popielatka - Poznań 1936
* Puszcze Polskie - Poznań 1936
* Rudy Zbój - Poznań' 1936
* Szympansiczka - Poznań' 1936
* Młode Wino - Warszawa 1937
* Postrach Gór - Warszawa 1937
* Szanghaj - Poznań 1937
* Biesy : powieść - Poznań 1938
* Orły Podkarpackie - Przemyśl 1938
* Pierścień Z Krwawnikiem - Kraków 1938
* Pod Sztandarami Sobieskiego - Warszawa 1938
* Zygzaki – Poznań 1938
* Biały Kapitan : powieść - Poznań 1939, Kraków 1990
* Cztery Cuda Polski - Warszawa 1939
* Karpaty i Podkarpacie - Poznań 1939, reprint: Wyd. Libra, ISBN 83-89183-30-9
* Jasnooki Łowca - Kraków 1946
* Wacek i Jego Pies - Poznań 1947
* Dzieje burzliwego okresu : [od szczytu do otchłani] - Poznań [ok. 1950]
* Cadyk ben Beroki - Białystok 1992