---10 WSPOMNIENIA - PAMIĘTNIKI

Lwów i obrona Lwowa.

(...) Wspomnienia Tomasza Krzyżanowskiego spisywane są są chronologicznie w formie raptularza i dlatego mają charakter raczej zapisków aniżeli pamiętnika. Autor jak wielu jemu współczesnych spisywał je sobie stylem i językiem bezpretensyonalnym i nie literackim, notując tylko te zdarzenia i fakta, które jemu się wydawały donioślejszemi lub na umyśle jego silniejsze uczyniły wrażenie. Najgłówniejszą rolę odgrywają tu oczywiście i najstaranniej są notowane zdarzenia odnoszące się do stosunków rodzinnych i prywatnych autora, obok których notuje on dopiero zdarzenia z historyi
Krakowa i z historyi narodu, uwzględniając tylko te fakta, które rozgrywały się w Krakowie.
Mimochodem także wspomina o niektórych bardzo głośnych wypadkach współczesnej historyi, jak np. o konfederacyi Barskiej po za Krakowem, rozbiorze Polski, bitwach Napoleońskie]] i t. p. Zapiski te oczywiście podawane bezkrytycznie na podstawie wiadomości usłyszanych, nietylko nie przedstawiają żadnej wartości dla historyi, ale nawet wymagały licznych sprostowań, które
zaznaczono w odsyłaczach lub poprawiono w tekście.
Szczegóły dotyczące zdarzeń, które rozgrywały się w Krakowie w czasie pomiędzy r. 1768 a 1807 (na tym roku urywa się pamiętnik) przynoszą dla
lokalnej historyi Krakowa wiązankę szczegółów interesujących. Uderzającym i godnym zaznaczenia jest szczegół, że nawet niektóre pierwszorzędnego znaczenia wstrząsające fakta historyczne, jakie się rozegrały na bruku krakowskim jak np. ogłoszenie powstania Kościuszkowskiego w r. 1794,
pozostawiły autora zupełnie obojętnym, a zapiski jego pod tą datą zaledwo, że pobieżnie zaznaczają to doniosłe dziejowe zdarzenie, nie przynosząc
najdrobniejszego nawet nowego szczegółu. Tak samo
zachowanie się Krakowa wobec konstytucyi majowej z r. 1791 zupełnie jest pominięte. Inne natomiast zdarzenia, jak np. pobyt króla Stanisława
Augusta w Krakowie opisany jest z wielką drobiazgowością. Był to widocznie umysł bezkrytyczny, który nie umiał ocenić doniosłości wielu
zdarzeń, jakie w oczach jego się rozgrywały. (...)
Wydawca
1900r."

Wywodząca się ze środowiska inteligencji lwowskiej Zofia Romanowiczówna (1842-1935), pisała swoje wspomnienia, przeżycia i refleksje w latach 1859-1930. Pozostawiła potomnym świadectwo niezwykłe, obejmujące blisko 80 lat życia w Galicji Wschodniej. Jej działalność to przede wszystkim dwie pasje: godna najwyższego uznania praca nad sobą, nad kształtowaniem własnego charakteru i wręcz zapamiętała, niezwykle zróżnicowana służba społeczna. Religijność i głęboka duchowość prowadząca niekiedy do mistycznych przeżyć i altruizm przejawiający się w trosce o drugiego człowieka, ukształtowały jej heroiczne życie w całości oddane sprawie narodowej.