Tiziano Vecellio TYCJAN

Tycjan (właśc. Tiziano Vecellio)
( 1477/1489 - 1576 )



Był synem Lucii i Gregorio di Conte dei Vecelli, a pochodził z małej miejscowości w Dolomitach. Jeszcze w dzieciństwie został wysłany razem z bratem, Francesco, do Wenecji w celu nauki w pracowni mozaikarza, Sebastiano Zuccato. Już po pierwszych lekcjach u Sebastiano młody Tiziano dostał się do pracowni Gentile, a następnie Giovaniego Belliniego, pod którego wpływem pozostawała przez długi czas jego wczesna twórczość.

Decydujące było dla Tycjana spotkanie z Giorgione. Ścisła współpraca obydwu artystów często utrudnia ustalenie autorstwa wczesnych prac Tycjana. Ze wspólnie wykonanych w 1508 roku fresków na fasadzie Fondaco dei Tedeschi zachowały się jedynie niewielkie fragmenty (Gallerie dell’Accademia, Wenecja).

Podczas epidemii dżumy w Wenecji Tycjan wyjechał w 1510 roku do Padwy, gdzie w Scuola del Santo wykonał 3 freski ze Scenami z życia św. Antoniego. Widać w nich wyraźnie, że artysta nie potrafił jeszcze w tym czasie poradzić sobie z dużą kompozycją grupowa, sprawiała mu kłopoty przestrzeń obrazu.
Liczne wczesne prace Tycjana wskazują na zależność od poetyckiego stylu Giorgione, np. Miłość ziemska i niebiańska, ok. 1514 (Galleria Borghese, Rzym). Tycjan zapewne kończył obrazy pozostawione przez nagle zmarłego podczas zarazy Giorgione.
Dopiero po roku 1515 uwolnił się od tych wpływów, podejmując zlecenia na wielkie obrazy ołtarzowe, jak Wniebowzięcie Marii (Assunta) dla kościoła franciszkanów w Wenecji z lat 1516-18 czy Madonna ze świętymi i fundatorem, 1520 (Museo Civico, Ankona). Dominuje tu monumentalizm i umiejętność powiązania stref ziemi i nieba w harmonijną całość. Tycjan tworzył tam pewien wzór obrazu ołtarzowego, który długo miał pozostać aktualny.
Kolorystyka prac z tych lat, np. Bachus i Ariadna, 1519-23 (National Gallery, Londyn), jest wciąż utrzymana w napięciu pomiędzy czerwienią i błękitem.

W latach 30. artysta osiągnął pełnię wyrazu, opanował zarówno florenckie jak i rzymskie doświadczenia rozwiniętego renesansu. Obrazy z tego okresu są mniej patetyczne, występują w nich elementy rodzajowe, rozwiązania kolorystyczne zaczynają się różnicować, np. Wenus z Urbino, 1538 (Uffizi, Florencja) czy Przedstawienie Marii w świątyni, 1534-38 (Gallerie dell’Accademia, Wenecja).

Lata 40. to były okresem dojrzałości stylistycznej i wielkiej sławy malarza. W 1543 roku malował Portret papieża Pawła III (Museo Nazionale, Neapol), dwa lata później zaś, zaproszony przez papieża do Watykanu, był goszczony jak książę. Namalował wtedy Pawła III z bratankami Ottawiem i Allesandrem Farnese - arcydzieło malarskiej psychologii. Malarz, inspirowany zapewne tekstem Pliniusza, ograniczył swą paletę do czterech podstawowych barw: bieli, żółcieni, czerwieni i czerni, wydobywając z nich bardzo bogate efekty malarskie.
W 1545 roku powstał znakomity Portret Aretina (Pitti, Florencja), zaś trzy lata później, w Augsburgu, malował Cesarza Karola V pod Muhlberg, wielki konny portret w typowej dla artysty wąskiej gamie barw.

Od 1533 roku Tycjan był nadwornym malarzem cesarza i pobierał stałą pensję. Cesarz w uznaniu dla artysty przyznał mu tytuł hrabiowski i mianował członkiem rady cesarskiej. Stałymi klientami malarza byli książęta Ferrary, Mantui i Urbino. Jego pracownię przy Fondamente Nuovo odwiedzali wszyscy wielcy goście Republiki Weneckiej. Cesarz zamawiał wiele obrazów o tematyce mitologicznej lub alegorycznej, o wyraźnie erotycznym klimacie. Powstały Wenus i Adonis, 1553, Danae, 1554, Wenus z organistą (wszystkie Prado, Madryt). Malarz nazywał te obrazy ,,poezjami" i zapewne podobały się one na europejskich dworach, skoro każdy znany jest w kilku wersjach.

Około roku 1550 w twórczości Tycjana nastąpiła zasadnicza zmiana. Być może pod wpływem wydarzeń zewnętrznych, takich jak kontrreformacja, podziały religijne i wojny, a może pod wpływem własnych przemyśleń, jego tak dotąd zmysłowe malarstwo zaczęło nabierać cech skupienia i medytacji. Niektóre obrazy malował tylko dla siebie, z wewnętrznej potrzeby i pozostały one w pracowni do śmierci mistrza. Okres ten można porównać z późną twórczością Michała Anioła i Rembrandta.
Malował tematy religijne i mitologiczne nasycone tragizmem i bólem: powtarzał Męczeństwo św. Wawrzyńca, 1555 i 1564-67 (kościół jezuitów i Escorial, Wenecja); powtarzał również Złożenie do grobu i wpisywał w tę scenę swój autoportret, ok. 1559 i 1566 (oba Prado, Madryt); powstało wstrząsające Koronowanie cierniem, ok. 1570 (Alte Pinakothek, Monachium), a także takie obrazy jak Ukaranie Akteona, 1559-60 (National Gallery, Londyn) i Ukaranie Marsjasza (Narodni Galerie, Praga). W szczegółach widać, że artyście nieobce były rozwiązania modnego wówczas manieryzmu, ale trudno byłoby styl Tycjana związać z manieryzmem. Jego dążeniem było wciąż, niezależnie od podejmowanego tematu, osiągnięcie harmonijnej, zamkniętej kompozycji, typowej dla dojrzałego renesansu. Napięcia i kontrasty, które manieryści tak chętnie ukazywali w obrazach, tkwiły u Tycjana w głębszych warstwach przeżycia, wyładowywały się w swobodzie działań malarskich. W jego dziełach jest natomiast wiele rozwiązań, które wyprzedzają malarstwo baroku, i które przez mistrzów baroku miały być podjęte.

Tycjan wykształcił na malarza swego syna Orazio (ok. 1520-.1576), który jednak był tylko nic nie znaczącym naśladowcą ojca.

Malarz zmarł 27.08.1576 w Wenecji.

W ciągu długiego życia zyskał sławę jednego z największych mistrzów malarstwa zachodniego. W przeciwieństwie do Michała Anioła, mistrza ,,disegno" (rysunku), ceni się go zawsze jako najwybitniejszego kolorystę w historii malarstwa.
Jego sława i wpływ rozciągały się od Rubensa i Velazqueza aż do francuskich impresjonistów i Cezanne'a. Jego dorobek obejmuje obok obrazów o tematyce biblijnej także tematy świeckie, mitologiczne, a przede wszystkim portrety

• Pobierz folder
• Zachomikuj folder