05.mp3

Każdy lub prawie każdy czytelnik w swoim czasie, a właściwie w szkole podstawowej, z pewnością zapoznał lub powinien zapoznać się z książką Daniela Defoe „Robinson Crusoe”. I zwykle jest to jedyne dzieło tego autora, z którym mamy okazję się zetknąć w naszym życiu, gdyż inne pozycje książkowe tego pisarza są ciężko dostępne, z rzadka zalegając na bibliotecznych półkach. Tak niestety jest też i z tą powieścią. Kolejnym problemem, na jaki mogą natrafić czytelnicy, jest sama ich niechęć do pisarza, jaka mogła wytworzyć się po przeczytaniu jedynej znanej u nas w Polsce powieści jego autorstwa. Przecież nie każdego mogły zainteresować poczynania pewnego mężczyzny na bezludnej wyspie. Dla mnie na przykład „Robinson Crusoe” był jedną z najnudniejszych lektur w szkole podstawowej; przeczytałam ją z czystego obowiązku i z upragnieniem czekałam zakończenia historii. Sądziłam wręcz, że pan Defoe talentu do pisania nie ma i wręcz powiedziałam sobie, że nigdy nie przeczytam nic więcej z tego, co wyszło spod jego pióra. Może więc dziwić, jakim to cudem „Moll Flanders” trafiła w moje ręce?

Po prostu pewnego wieczoru natrafiłam w TV na filmową adaptację tej powieści i zawiłe losy Moll przestały mi być obojętne. Po długich poszukiwaniach natrafiłam na książkę tę w jednej z bibliotek. Przeczytałam ją w przeciągu kilku dni, gdyż po prostu nie mogłam się od niej oderwać! Życie Moll Flanders opisanej było przez Defoe tak barwnie i ciekawie, że zupełnie zmieniłam zdanie na temat tego autora.

Po pierwsze, autor książki przedstawiającej losy kobiety, która była kurtyzaną, złodziejką, łowczynią posagów, nie potępia jej jako człowieka, wręcz przeciwnie – pokazuje, iż nie jest ona osobą na wskroś zepsutą czy złą (wręcz przeciwnie – ma wiele zalet i zdolności), lecz jedynie warunki i pozycja, jaką zajmowała kobieta w ówczesnym świecie zmusiły ją do tak brutalnej walki o byt. To, że Defoe nie ulega stereotypom kobiety upadłej i nie przedstawia Moll jako diabelskiej rozpustnicy, która upaja się swoim grzechem, lecz która w późniejszym czasie otrzymuje za swoje postępowanie słuszną karę, jest rzeczą zadziwiającą, zważywszy zwłaszcza, że książka ta została napisana w pierwszej połowie XVIII wieku. Jego bohaterka po przebyciu długiej i trudnej drogi, świadoma swych błędów i grzechów, znajduje w końcu spokój i szczęście.

Po drugie sytuacje brutalne czy niedwuznaczne, w jakich znajduje się czasem bohaterka, opisane są w sposób subtelny, nie kalający ucha nawet największej ówczesnej cnotki z jednej strony, z drugiej - wystarczająco dobitny, by nędza, brud, ubóstwo wywarło na czytelniku wystarczające wrażenie. Defoe chce wstrząsnąć czytelnikiem nie po to, by wzbudzić w nim najniższe instynkty i uczucia, lecz po to, by ten zastanowił się nad pochopnym ocenianiem innych, krytykowaniem czyjegoś postępowania bez znajomości motywów.

Poza tym jest to chyba najstarsza (najwcześniej napisana) książka, którą znam, w której kobieta nie jest potraktowana jak przedmiot, bezbronna, bezmyślna istota, dodatek do mężczyzny, ewentualnie jego muza, lecz jako indywidualna jednostka próbująca kształtować swoje życie na przekór pojawiającym się trudnościom.
b7