Kronika powstania w getcie warszawskim wg Marka Edelmana. 1993.avi

Film dokumentalny
Produkcja: Polska
Rok produkcji: 1993
Dane techniczne: Czarno-biały. Taśma. 74 min.

Niemieckie władze okupowanej Warszawy 28 października 1939 roku zarządziły spis mieszkających w niej Żydów, blokadę ich kont bankowych, zamknięcie bóżnic, wydały też zakaz zbiorowych modłów w mieszkaniach prywatnych. Był to początek nazistowskiej metody "rozwiązania problemu żydowskiego", który jeszcze nie zapowiadał totalnej zagłady narodu. Potem utworzono getto i zamknięto w nim blisko 700 tys. Żydów, izolując od reszty świata wysokim murem. Autorka we wstępie dokumentu podaje wykaz restrykcji nałożonych na Żydów, a potem w długich, niemych, pozbawionych komentarza sekwencjach, w których wykorzystała materiały filmowe z archiwum warszawskiej WFDiF oraz kroniki Juliena Bryana, przypomina kolejne lata koszmarnej rzeczywistości getta aż do momentu, kiedy w 1943 roku stłoczeni za murem ludzie zaczęli wychodzić na Umschagplatz, by wsiąść do bydlęcych wagonów i ruszyć w podróż, której celem były obozy koncentracyjne, a przede wszystkim komory gazowe w Treblince. Dopiero po takim wstępie rozpoczyna się właściwa kronika - opowieść Marka Edelmana. Zaczyna ją od przypomnienia owego 18 kwietnia 1943 roku, kiedy to Komenda Żydowskiej Organizacji Bojowej dowiedziała się, że następnego dnia Niemcy mają zacząć ostatnią już akcję wysiedlania Żydów z getta, by je ostatecznie zlikwidować. Żydowscy bojownicy zdecydowali, że jeśli Niemcy rzeczywiście przyjdą do getta, oni stawią czynny opór, by ocalić siebie i współbraci. Marek Edelman kończy na dniu 9 maja. Było to już po tym, jak przywódca powstania Mordechaj Anielewicz, podobnie jak blisko 300 osób siedzących wraz z nim w bunkrze przy ul. Miłej, popełnił samobójstwo, po tym jak Niemcy otoczyli bunkier i wrzucili do niego pojemniki z zabójczymi gazami. Edelman był w innej części getta. Wraz z grupą dwudziestu osób wszedł do kanałów, gdzie czekało ocalenie. Jego opowieść kończą przechowane w Żydowskim Instytucie Historycznym w Warszawie zdjęcia młodziutkich twarzy ludzi, o których opowiadał: Mordechaja Anielewicza, Miry Richrer, Arne Wilnera, Celiny, Antka, Lilit, Zygmunta Frydrycha, Eliezera Cellera, Lutka Rotblata, Dawida Nowodworskiego... I tysięcy bezimiennych, wędrujących do czekających już wagonów. Marek Edelman mówi spokojnie, niemal beznamiętnie, najprościej. Jego twarz, tylko częściowo wydobytą z mroku, autorka filmu pokazuje na dużych zbliżeniach. Wplata w nią materiały archiwalne, a stare filmy pokazuje w lekkim zwolnieniu, niektóre ich sekwencje wydłuża powtarzając po dwa, trzy razy. Operuje też ciszą i mieszaniną zlewających się, trudnych do rozpoznania dźwięków. Osiąga efekt przykuwający uwagę i poruszający do głębi. To wyjątkowy film.

Reżyseria: Jolanta Dylewska
Produkcja: Studio Filmowe Logos, Wytwórnia Filmów Dokumentalnych i Fabularnych (Warszawa), Wytwórnia Filmów Fabularnych (Łódź)
Finansowanie: Komitet Kinematografii
Wystąpił: Marek Edelman

http://www.filmpolski.pl/fp/index.php/421337