Pruska Biblioteka Państwowa zwana Berlinką - KLCW - 30.06.2012.mp3

Pruska Biblioteka Państwowa zwana Berlinką – prowadzi Hanna Maria Giza
Od 1945 roku działały specjalne jednostki złożone z bibliotekarzy i historyków sztuki, którzy w spartańskich warunkach przemierzali wyzwalane tereny w poszukiwaniu zagrabionych dzieł sztuki i kolekcji bibliotecznych. Czas naglił...
29'08 - Tajemnicze archiwalia
- Ta historia zaczyna się podczas II wojny światowej, gdy zaczęły się zmasowane bombardowania Berlina przez aliantów. Wówczas Niemcy postanowili ochronić najcenniejsze zbiory Pruskiej Biblioteki Państwowej przewożąc je do specjalnie przygotowanych zamków, klasztorów i grot – wyjaśnia prof. Piotr Tylus z Uniwersytetu Jagiellońskiego. – W latach 1941-45 z Berlina wyjechało 41 konwojów ciężarówek w różnych kierunkach. Były to zbiory najcenniejsze, chodzi tu przede wszystkim o rękopisy oprawne (książki rękopiśmienne). W Krakowie obecnie znajduje się ich 3500.
W 200 pudłach znajdują się luźne zapiski różnych autorów europejskich z XVI-XX w., inkunabuły (druki z XV w.) i postinkunabuły (z XVI w.), druki późniejsze…
- To była zaplanowana akcja – uzupełnia prof. Wojciech Kowalski. – W ten sposób duża część bardzo różnych, nie tylko bibliotecznych, zbiorów trafiła na Śląsk, w Sudety. Ukryto je między innymi w Krzeszowie, gdzie były duże możliwości lokalowe. Część zbiorów trafiła do Książa, kolekcja samolotów z Muzeum Technicznego trafiła na Pomorze.
Wyścig z czasem
W 1945 roku Polska zastała te zbiory na wspomnianych ziemiach. Odkryto je podczas akcji poszukiwania polskich zbiorów zagrabionych i wywiezionych z naszego kraju: działały specjalne jednostki złożone z fachowców, które regularnie penetrowały wyzwalane obszary, podróżując najczęściej ciężarówkami. Dzięki pracy wywiadu rewindykacyjnego już w czasie wojny wiedziano, w których kierunkach wywożono polskie zbiory. Polskie oddziały historyków sztuki pracowały pod presją czasu: silną konkurencją były podobne jednostki Armii Czerwonej.
Tak się złożyło, że zbiory „Berlinki” zostały odnalezione przez nasze ekipy. I tylko dlatego udało się je przewieźć do Krakowa – w tajemnicy, rzecz jasna. Zbiory te to tylko mała część pierwotnej berlińskiej kolekcji. Dlaczego „Berlinka” trafiła do Krakowa? Odnalazł ją dr Sierotwiński, który był delegatem Ministra Oświaty do spraw zabezpieczenia porzuconych księgozbiorów na Ziemiach Odzyskanych. Dr Sierotwiński był bibliotekarzem na UJ, a jego siedziba jako delegata mieściła się na Uniwersytecie Jagiellońskim. Prawdopodobnie z tych praktycznych powodów zbiory trafiły właśnie tam, gdzie są przechowywane do dziś i starannie konserwowane.
"Berlinka" w Krakowie
- Status prawny zbiorów jest dziś bezdyskusyjny: jest to własność państwa polskiego – wyjaśnia prof. Kowalski – W Bibliotece Jagiellońskiej znajduje się zatem depozyt Skarbu Państwa. Własność została zaś nabyta na podstawie umów międzynarodowych.