Husaria - Skrzydła Chwały.mp4

Bardzo prawdopodobne, że początek swego istnienia husarze zawdzięczają Serbom, którzy po klęsce na Kosowym Polu w roku 1389 wszędzie szukali okazji do pomsty na Turkach.
Jan Długosz zapisał pod rokiem 1463, że w bitwie nad Sawą bił się Cohors Raczanorum (oddział Raców - Serbów). Po śmierci króla Macieja Korwina Serbowie udali się do Polski, aby kontynuować walkę z Turkami po usarsku.
Zaciężni Serbowie i Węgrzy służący po usarsku w początkach XVI wieku walczyli bez jakiegokolwiek uzbrojenia ochronnego, ewentualnie używali tarcz i lekkich pancerzy. Lekkość była dużym atutem w walce z szybkim przeciwnikiem jakim byli np. Tatarzy.
Polscy rycerze biorąc przykład używali lekkiego pancerza i tarczy. Przejmowali też inną broń Raców - kopię.
Można przyjąć, że husaria polska narodziła się w początkach XVI wieku. W 1503 Sejm powołał do życia pierwsze chorągwie husarskie. Górski przyjmuje, że był to rok 1500. Na obrazie przedstawiającym bitwę pod Orszą widać liczne zastępy husarzy. Ostateczne wyodrębnienie husarii jako osobnej formacji nastąpiło w drugiej połowie XVI wieku.
Niemalże przez dwa wieki odnosiła wspaniałe zwycięstwa.
Wystarczy wspomnieć bitwy pod:
* Orszą - 1514 r.
* Obertynem - 1531 r.
* Lubieszowem - 1577 r.
* Byczyną - 1588r
* Kokenhausen - 1601 r.
* Kircholmem - 1605 r.
* Kłuszynem - 1610 r.
* Chocimiem - 1621 r.
* Martynowem - 1624 r.
* Trzcianą - 1629 r.
* Ochmatowem - 1644 r.
* Żółte Wody 1648 r.( sprostowanie do filmu "Ogniem i Mieczem")
* Warszawą - 1656 r.
* Wyprawa na czambuły - 1672 r.
* Chocimiem - 1673 r.
* Lwowem - 1675 r.
* Wiedniem - 1683 r.
Przez cały ten okres husaria ulegała oczywiście przemianom pod względem organizacji, uzbrojenia i sposobu walki

Znakiem rozpoznawczym husarii były długie kopie z proporcami (nie zawsze używane,) oraz pionowe skrzydła z piórami, przymocowane do siodła lub naplecznika zbroi husarskiej. Co do używania skrzydeł w walce istnieją pewne wątpliwości.
Dopiero w drugiej połowie XVI wieku husaria stała się stopniowo główną siłą uderzeniową polskiej armii. Dokładnie widać to w bitwie pod Lubiszewem, gdzie polska jazda to już przede wszystkim husaria. Po zmaganiach z niesfornym Gdańskiem nowa jazda, za sprawą Stefana Batorego, stała się podstawowym rodzajem polskiej kawalerii. Wtedy to właśnie ukształtowała się taka forma husarii (z wyjątkiem sławnych, acz problematycznych skrzydeł), jaką znamy wszyscy. Należy jednak pamiętać, że owo przeobrażanie było procesem długotrwałym.
Po 1598 husaria została "oczyszczona" z domieszek innych formacji i stała się ową "niezwyciężoną siłą" polskiej armii. Przez kilkanaście dziesięcioleci nie było na świecie formacji wojskowej zdolnej powstrzymać szarżę husarii, czy to za pomocą broni białej, czy palnej. Nawet pod Gniewem w 1626, gdy Gustaw II Adolf użył nowej taktyki ogniowej (polegającej na jednoczesnym oddaniu salwy przez cztery linie muszkieterów), roty husarskie, po pierwszym szoku i stracie 50 ludzi, były w stanie rozgromić szwedzkie wojska.
Początek XVII wieku to czas największych i najpiękniejszych bitew husarii. Wtedy właśnie zdobyła przydomek najgroźniejszej jazdy świata. Dzięki wybitnym wodzom i stosowanej przez nich taktyce możliwe były tak miażdżące zwycięstwa jak:

*Bitwa pod Cutrea de Argesz (25 XI 1600), gdzie armia polska pod dowództwem Jana Potockiego licząca sobie 1450 żołnierzy (w tym 950 husarzy), pobiła armię wołoską (7000 żołnierzy) dowodzoną przez Udreę.
*Bitwa pod Kircholmem (27 IX 1605), gdzie armia Wielkiego Księstwa Litewskiego (3 750 żołnierzy, w tym 1750 husarzy) pod dowództwem Jana Karola Chodkiewicza, pobiła trzykrotnie liczniejszą armię szwedzką (12 300 żołnierzy) dowodzoną przez szwedzkiego króla Karola IX (wcześniej noszącego tytuł księcia Karola Sudermańskiego).
*Bitwa pod Kłuszynem (4 VII 1610), gdzie dysproporcja sił była jeszcze większa, bo 5:1 (35 000 Rosjan i zaciężnych cudzoziemców przeciwko ok. 6 800 wojsk polskich dowodzonych przez Stanisława Żółkiewskiego). Właśnie w tej bitwie najbardziej uwidoczniła się wartość bojowa husarii. Husarzy było pod Kłuszynem 5 556. Niektóre roty musiały szarżować po 8-10 razy by pobić pięciokrotnie liczniejszego wroga. W tej bitwie pokazali swoją uniwersalność. Doskonale radzili sobie z lekką jazdą typu wschodniego, jak i ciężką zachodnioeuropejską rajtarią; bez większych problemów poradzili też sobie z piechotą zachodniego typu.
*Bitwa pod Chocimiem, 7 IX 1621, kiedy to 600-640 jazdy polsko-litewskiej (w tym 520-560 husarzy) pod dowództwem Jana Karola Chodkiewicza, rozbiło ok. 10 000 jazdy i piechoty tureckiej.

XVIII w. to schyłek tej formacji. Zlikwidowana została uchwałą sejmu Rzeczypospolitej z 1776 r. Uchwała ta postanawiała z istniejących chorągwi husarskich i pancernych sformować brygady kawalerii narodowej.

Źródła: "http://pl.wikipedia.org/wiki/Husaria"; "http://www.husaria.jest.pl/"